Historiek

Georiënteerd bedehuis met basilicale opstand en westtoren gelegen op veelhoekig plein. Heropgebouwde kerk, opgetrokken in 1924-1926 ter vervanging van de neogotische kerk opgericht van 1866 tot 1869 en vernield bij Duitse beschietingen in oktober 1918.
Voor de kerk, bronzen Heilig Hart beeld op arduinen sokkel volgens bouwplan van 1938 naar ontwerp van A. Vandemeulebroucke. Sokkel, afwijkend van het ontwerp met kruis en wapenschild zonder invulling.

Reeds in 1111 is er een vermelding van het "Altare de Avelghem", de oudste vermeldingen van een kerkgebouw of "Ecclesiam de Avelghem" dateren van 1269 of 1281. De kerk was gelegen op het grondgebied van de Heerlijkheid van Avelgem.
De eerste kerk is een romaans eenbeukig gebouwtje met vierkante toren met achtzijdige bovenbouw en aansluitend koor. Het bedehuis wordt in 1485 verwoest door Gentse opstandelingen en in de Geuzentijd (circa 1580) brandt het gebouw volledig uit. De kerk wordt heropgebouwd op het einde van de 16de eeuw, van het oude Romaanse gebouw bleven enkel de toren en een deel van de zuidmuur van de benedenkerk bewaard. Het nieuwe, tweebeukige gotische bedehuis wordt ingewijd in 1620.
Door de opeenvolgende oorlogen zoals de negenjarige oorlog en de Devolutieoorlog geraakt het gebouw in verval. Ook de Franse Revolutie zorgt voor verder verval.
Naast het oude gebouw, trekt men in 1866-1869 een neogotische kerk op naar ontwerp van A. Van Assche en A. Bressers. De oude kerk wordt afgebroken tussen 1866 en 1873. Het nieuwe kerkgebouw wordt in oktober 1918 bijna volledig platgebombardeerd door de Duitsers. De heropgebouwde kerk wordt ingewijd in 1928.

Beschrijving

De plattegrond ontvouwt een driebeukige basilicale kerk met westtoren; schip van vier traveeën, transept met armen van één travee en rechte sluiting, koor met vijfzijdige sluiting en twee rechte traveeën, twee zijkoren met vlakke sluiting. Sacristie ten zuiden en doopkapel ten noordwesten.
Rode baksteen met het gebruik van arduin voor onder meer afzaten, traceerwerk, druiplijstjes en dekplaten. Leien bedaking, transept en koor onder zadeldaken, zijbeuken onder lessenaarsdaken.
Westtoren van vier geledingen, hoeken gemarkeerd door verjongende, haaks op elkaar gestelde steunberen uitlopend in polygonale hoektorentjes. Naaldspits met dakkapelletjes voorzien van torenuurwerken en bekroond door ijzeren kruis en windhaan. Aflijnende rondboogfries. Vierde geleding getypeerd door spitsbogige galmgaten. Voorgeplaatst portaal met verdiepte deur, boogveld met natuurstenen beeld van de patroonheilige Martinus van Tours.
Schip geritmeerd door steunberen en gekoppelde spitsbogige vensters. Lichtbeuk geritmeerd door drielichten gevat in rondboognis. Zijbeuken met voorgeplaatste zijportalen.
Transeptgevels met geprofileerde gekoppelde spitsboogvensters op afzaten waarboven rozet. Arduinen traceerwerk. Hoeken gemarkeerd door verjongende, haaks op elkaar gestelde steunberen uitlopend in polygonale hoektorentjes. Torentjes geritmeerd door twee boven elkaar gestelde dwerggalerijtjes van blinde nissen.
Koor geritmeerd door steunberen en spitsbogige vensters waarboven ronde vensters.
Doopkapel geritmeerd door spitsbogige vensters en dwerggalerij van blinde nissen.

Interieur

Bepleisterd en beschilderd interieur geritmeerd door bakstenen spitsboogvormige scheibogen op arduinen pijlers met beschilderd bladwerkkapiteel op achthoekige sokkels, bundelpijlers op de kruising. Dwerggalerij met blinde gekoppelde nissen in een omlijsting van zwarte baksteen. Onder de dwerggalerij afbeeldingen van de wapenschilden van de omliggende parochies en van de patroonheiligen van de kerk. Schip overwelfd door bakstenen kruisribgewelf, scheibogen en gewelfribben van zwarte baksteen. Ribben rustend op colonnetten, opgevangen door zuilen. Zijbeuken overwelfd door bakstenen kruisribgewelf. Koor met bakstenen kruisribgewelf uitstralend in de apsis.
Schip met glasramen uit de jaren 1970, glasramen met figuratieve voorstellingen, vermoedelijk van circa 1926, in koor en transept.

Mobilair

Hoofdaltaar met marmeren altaartafel waarboven calvarie en voorstelling van de Heilige Drievuldigheid. Neogotisch baldakijn onder zadeldak met wimberg opgevangen door zuilen.
Noordelijk zijaltaar toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw, marmeren altaartafel met houten retabel en bekronend beeld van Onze-Lieve-Vrouw.
Zuidelijk zijaltaar, marmeren altaartafel met beeltenis van het Lam Gods, houten retabel, bekronend Heilig Hartbeeld.
Houten biechtstoel uit het eerste kwart van de 20ste eeuw, koorbanken met neogotische vormgeving en doksaal met beeld van engel.
19de-eeuwse neogotische preekstoel van witte mergelsteen en hout met in de nissen, reliëfs voorstellend de evangelisten en hun symbolen.
Doopvont van geel koper, Doorniks werk uit de tweede helft van de 15de eeuw met 19de-eeuws deksel.
Beelden van de Heilige Martinus, Maria, Barbara en Jozef.
Nissen met reliëfs voorstellend de Evangelisten Lucas met os onder sokkel, Marcus met leeuw, Mattheus met engel en Johannes met arend in de zijbeuk van de viering (zuidbeuk).