De Belgische militaire begraafplaats van Houthulst is gelegen langs de Poelkapellestraat, op ongeveer 1200 meter ten zuiden van de kerk van Houthulst, aan de westelijke rand van het bos van Houthulst en het militaire domein. Ten zuiden van de begraafplaats staat de provinciale naamsteen in een grasperkje, bij het kruispunt met de Vossedreef.

Historische achtergrond

Naar aanleiding van de verjaardag van het overlijden van Koning Albert I en het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog richtte de Provincie West-Vlaanderen tussen 1984 en 1988 - in verschillende reeksen - 25 gedenktekens op, 'Naamstenen' genoemd. Ze werden vooral in de frontstreek geplaatst op die locaties, waar niets meer aanwezig was dat herinnerde aan bepaalde belangrijke gebeurtenissen of installaties uit de Eerste Wereldoorlog.

De naamstenen moeten getuigen over de grootse tragedie die zich in de Westhoek heeft afgespeeld en tegelijk het bewustzijn van een mogelijk drama levendig houden. De dieper gelegen boodschap die de Provincie aan jongeren wil meegeven, is die van “Nooit meer oorlog”. Met het monogram van koning Albert, dat in de meeste naamstenen gebeiteld is, wil de Provincie hulde brengen aan een koning, die vier jaar in moeilijke omstandigheden aan het hoofd van het Belgische leger heeft gestaan.

Deze naamsteen maakt deel uit van de vijfde reeks naamstenen, onthuld in 1988, die herinneren aan plaatsen en gebeurtenissen die plaatsgrepen tijdens de eerste en beslissende fase van het eindoffensief in het najaar van 1918. Hiervoor werd de Legergroep Vlaanderen gevormd. De eerste fase was de inname van de Vlaamse heuvelkam van 28 september tot 4 oktober. Na een hevig bombardement, in de morgen van 28 september, konden de geallieerde troepen reeds de eerste Duitse stellingen veroveren.

Het 'Bos van Houthulst' was vanaf midden oktober 1914 door de Duitsers bezet geweest. De Duitsers bouwden het Vrijbos uit tot een goed gecamoufleerd depot. In het bos werden tal van depots voor materialen, munitie en allerhande voorraden ingericht. Een netwerk van spoorlijnen, emplacementen en smalspoorbaantjes doorkruiste het bos. Begraafplaatsen werden in het bos aangelegd, net zoals oefenterreinen en schietstanden en observatieposten. Tot 1917 leek het bos een relatief veilig oord te zijn, zeker in vergelijking met de loopgraven aan het front. Maar vanaf 1917 zou het bos door de vijandelijke artillerie omgetoverd worden in een 'vulkanisch maanlandschap'.

Om het bos te kunnen verdedigen, werden vanaf 1917 Riegels uitgebouwd: dit waren dwarsverbindingen (oost west gericht) tussen de hoofdstellingen die min of meer van het noorden naar het zuiden liepen. Geholpen met de betonnen versterkingen die her en der in en rond het bos opgetrokken werden, moesten de manschappen de 'vesting' voldoende kunnen verdedigen.

Voor het geallieerde Eindoffensief werd het beruchte 'Bos van Houthulst' beschouwd als een cruciaal punt. De verovering ervan was de verantwoordelijkheid van de Groepering Noord van de Legergroep Vlaanderen, die stond opgesteld tussen Mangelare en Blankaartvijver. Het bos zelf moest meer bepaald veroverd worden door de 7de Infanteriedivisie, bestaande uit het 4de, het 23ste en het 24ste Linieregiment, onder leiding van Generaal-Majoor Van Acker. Deze divisie stond bekend als een Vlaamsgezinde divisie en de 'eer' om deze vesting te veroveren, werd door sommigen dan ook eerder als een 'straf' beschouwd. Op 28 september kon het 4de Linieregiment doordringen in het zuiden van het bos, het 23ste frontaal in het hart en het 24ste in het noorden. Even na de middag was het beruchte woud veroverd. Uitbundige felicitaties konden in ontvangst worden genomen. Velen hadden echter het leven gelaten en er volgde nog een bloedige namiddag, voornamelijk omdat de artillerie niet meer kon volgen.

Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog was van het oorspronkelijke 4000 ha grote 'Bos van Houthulst' nog slechts ¼ over. Er stonden vijf à zes 'kasteeltjes'. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd nog eens 9/10 van de resterende 1000 ha verwoest. De verwoestingen waren zo groot dat alle bomen geveld moesten worden. Tijdens de jaren 1920-1922 werd het bos ontmijnd en slechts voor een deel herbebost. Vandaag telt het bos nog 370 ha, verdeeld over kleinere bosjes. Van de kasteeltjes werden er na de oorlog maar een paar herbouwd.

Beschrijving

Vrijstaande gedenksteen, in een perk met een vlaggenstok, bestaande uit een rechthoekige sokkel uit gewapend beton, die vooraan driehoekig uitloopt. Een grote ruitvormige gedenksteen (80 x 80 x 10cm) uit witte natuursteen is schuin tegen de sokkel bevestigd.

Bovenaan het gekleurde wapenschild van West-Vlaanderen in geanodiseerd aluminium. Daaronder de tekst "Eindoffensief Bos van Houthulst 28 september 1918". De letters zijn diep V-vormig in de steen gekapt en lichtgrijs gepatineerd. Onderaan het officieel monogram van Koning Albert I.

H.140 x Br.50 x D.20cm.

Uitvoering: J. Vansteenkiste, provinciale Dienst voor Cultuur Brugge (ontwerper gedenksteen) - P.H. Boudens, Brugge (ontwerper en uitvoerder opschriften) - J. Hollevoet (spanbeton sokkel)