Oorlogsgedenkteken opgericht ter ere van de belangrijke bijdrage van de 3de Belgische legerafdeling in de "Slag van Merkem" op 17 april 1918.
Deze slag maakte deel uit van het "Lente-offensief" waarbij de Duitse troepen nog een laatste poging ondernamen om de kanaalhavens te veroveren. Nadat een eerste poging richting Amiens (21 maart-4 april 1918) strandde, volgde een tweede poging vanaf 9 april ter hoogte van de Ieperboog met de bedoeling de stad Ieper in een ‘tang’ te nemen. Ten noorden van deze boog vond de "Slag van Merkem" (17 april 1918) plaats waarbij het Duitse offensief te Merkem door de Belgische troepen werd afgeslagen (zie historische inleiding). In de "Slag van Merkem" sneuvelden meer dan vierhonderd soldaten en vielen vele gewonden.

In open weide landschap aan de weg gelegen groot hardstenen rotsblok met bronzen gedenkplaat opgesteld binnen een omheining bestaande uit 8 obussen verbonden met zware kettingen. Op de gedenkplaat resp. Franse en Nederlandstalige opschriften "TOT GLORIE VAN DE 3DE LEGERDIVISIE", "1914-1918", "LIÈGE . ANTWERPEN . YZER . LOMBARDSIJDE . DIKSMUIDE . MERKEM . STADENBERG . DE LEIE . OOSTNIEUWKERKE . MOST-BIJ-ROESELARE . OOSTROOZEBEKE . BEVEREN-BIJ-ROESELARE.", "INFANTERIE LINIE 9 . 29 . 9FE", "11 . 31 . 11FE", "12 . 32 . 12FE", "14 . 34 . 14FE"; "JAGERS TE VOET 1.4.", "GEZONDHEIDSDIENST", vlag met "3DA"; "ARTILLERIE 3.9.15.", "RUITERIJ 2", "LANSIERS", "VERVOERKORPS" en "GÉNIE". Voorts nog ijzeren krans samengesteld uit 2 gekruiste palmtakken, 2 geweren met bajonet en banderol met het opschrift "1914-1918". Het geheel werd uitgevoerd door J. Ponson uit Brussel (cf. gesigneerd). Onthuld in april 1939.

Gelegen langs de Iepersteenweg (baan Ieper-Diksmuide), tussen huisnummers 1 en 3, op circa één kilometer ten zuidoosten van Merkem.

Historische achtergrond

Deze steen herdenkt de Belgische 3de Legerdivisie. Het gedenkteken staat te Merkem omwille van de bijdrage van deze divisie in de Slag bij Merkem (17 april 1918).

Na de winter van 1917 ondernamen de Duitsers een laatste poging om de kanaalhavens te veroveren. In dit Duitse Lente-offensief zou de artillerie een hoofdrol zou spelen. Eerst (21 maart – 4 april 1918) werd een doorbraakpoging ondernomen naar Amiens, maar die strandde. Op 9 april startte een nieuwe poging, ditmaal in Vlaanderen. De bedoeling was om Ieper in de tang te nemen. Ten zuiden van Ieper rukten de Duitsers op tegen de Portugezen. Op 25 april bestormden de Duitsers de Kemmelberg, één van de bloedigste episodes van de oorlog. De geallieerden konden ternauwernood standhouden.

In het noorden van de Ieperboog, bij Merkem, was het terrein wel vlak, maar grondig omgewoeld door de gevechten van de Derde Slag bij Ieper in 1917. De enige vaste grond was het kruispunt van de wegen Diksmuide-Steenstrate en Merkem-Houthulst, op het gehucht De Kippe. De Belgen die sinds de winter van 1917 de Fransen in deze zone hadden vervingen, beijverden zich dag en nacht om het verdedigingswerk rondom die stellingen en toegangswegen te verbeteren. Bovendien moesten ze hun linies nog wat meer naar het zuiden uitbreiden, tot tegen Bikschote en Langemark, om aan te sluiten bij de Britten.

Luitenant-Generaal Jacques had de verantwoordelijkheid over deze zone. Hij verdeelde zijn 3de Legerdivisie over twee sectoren: Drie Grachten (9de Infanteriedivisie: 14de Linie, 1ste Jagers te voet) en Steenstrate (3de Infanteriedivisie: 9de, 11de en 12de Linie). De bijgekomen sector Bikschote werd bemand door de 10de Infanteriedivisie (19de en 13de Linie). Tegenover hen stonden 23 bataljons van de 6de Beierse Legerdivisie, de 1ste Landwehrdivisie en een regiment marinefuseliers. De Duitse artillerie had de stellingen van Draaibank en Wijdendrift geteisterd, waar de Belgische 3de en 10de Infanteriedivisies bij elkaar aansloten.

Daar greep dan ook op 17 april de eerste infanterieaanval plaats. Maar de zozeer verhoopte doorbraak volgde niet. De Belgische mitrailleurs hadden een gemakkelijke prooi aan de opeenvolgende golven Beieren die door de moerassen van de Corverbeek en de samenvloeiing van Broenbeek en Steenbeek baggerden. In de drogere sector De Kippe slaagden de Beieren erin het kruispunt te veroveren. Ze konden zelfs nog verder doorstoten. Op het ogenblik dat de aanval verslapte om de nieuwe stellingen uit te bouwen, begon generaal Jacques zijn tegenaanval, met alle beschikbare krachten, met handgranaat en bajonet. De Kippe kwam weer in Belgische handen.

Het slagveld lag bezaaid met duizenden Duitse en Belgische doden. Opperbevelhebber Foch kwam de Belgische 3de en 4de Legerdivisies persoonlijk feliciteren. Generaal Plumer van het 2de Britse leger seinde zijn gelukwensen. Koning Albert schonk de Leopoldsorde aan de vaandels van het 9de Linie en het 1ste Jagers te Voet. En aan alle regimenten die aan de slag hadden deelgenomen, gaf hij het recht de naam Merkem in hun vaandels te dragen: het 9de, het 11de, het 12de, het 13de, het 14de en het 19de Linieregiment, het 1ste en het 4de Jagers te Voet, het 3de, het 9de en het 15de Artillerieregiment, de batterijen van het 1ste, het 7de en het 10de Artillerieregiment en het 1ste en het 2de Artillerieregiment.

Beschrijving

Binnen een omheining bestaande uit acht obussen verbonden met kettingen, staat een groot hardstenen rotsblok, waartegen een bronzen gedenkplaat is aangebracht.

'A la gloire de la 3me division d'armée', 'Tot glorie van de 3de legerdivisie', '1914-1918', 'Liège . Antwerpen . Yzer . Lombardsijde . Diksmuide . Merkem . Stadenberg . de Leie . Oostnieuwkerke . Most-bij-Roeselare . Oostroozebeke . Beveren-bij-Roeselare.', 'Infanterie Ligne Linie 9 . 29 . 9Fe', '11 . 31 . 11Fe', '12 . 32 . 12Fe', '14 . 34 . 14Fe'; 'Chasseurs à pied Jagers te voet 1.4.', 'Service de santé Gezondheidsdienst'; in het midden een vlag met '3DA'; 'Artillerie 3.9.15.', 'Cavalerie Ruiterij 2', 'Lanciers Lansiers', 'Corps des transports Vervoerkorps' en onderaan in het midden 'Génie'. Verder is er op de rotsblok nog een ijzeren krans aangebracht, samengesteld uit 2 gekruiste palmtakken, 2 geweren met bajonet en banderol met daarop '1914-1918'. Alles in reliëf uitgevoerd.

Br. 534 cm x D. 525 cm (omheining)

H. 257 cm x Br. 240 cm x D. 270 cm (rotsblok)

J. Ponson, Brux. (gesigneerd).