Gedenkplaat in 1932 aangebracht tegen de gevel van het voormalige gemeentehuis ter nagedachtenis aan de deelname van het 9de linieregiment aan de "Slag van Merkem" op 17 april 1918 (Eerste Wereldoorlog). Deze slag maakte deel uit van het "Lente-offensief" waarbij de Duitse troepen nog een laatste poging ondernamen om de kanaalhavens te veroveren. Nadat een eerste poging richting Amiens (21 maart - 4 april 1918) strandde, volgde een tweede poging vanaf 9 april ter hoogte van de Ieperboog met de bedoeling de stad Ieper in de ‘tang’ te nemen. Ten noorden van deze boog vond de "Slag van Merkem" (17 april 1918) plaats waarbij het Duitse offensief te Merkem door de Belgische troepen werd afgeslagen (zie historische inleiding). In de "Slag van Merkem" sneuvelden meer dan vierhonderd soldaten en vielen vele gewonden. Koning Albert schonk de Leopoldsorde aan de vaandels van het 9de Linie en het 1ste Jagers te voet en aan alle regimenten die aan de slag hadden deelgenomen gaf hij het recht de naam Merkem in hun vaandels te dragen (het 9de, het 11de, het 12de, het 13de, het 14de en het 19de Linieregiment, het 1ste en het 4de jagers te Voet, het 3de, het 9de en het 15de Artillerieregiment, de batterijen van het 1ste, het 7de en het 10de Artillerieregiment en het 1ste en het 2de Artillerieregiment).

Rechthoekige bronzen gedenkplaat met in vlakreliëf de voorstelling van een naakte man tussen brandend puin. Eronder de Nederlandstalige- en Franstalige opschriften: "TER EERE VAN HET 9E LINIEREGIMENT DAT DEN 17 APRIL 1918 TE MERCKEM HELDHAFTIG BIJDROEG TOT DE OVERWINNING", "BROEDERBOND DER OUDSTRIJDERS VAN HET 9E LINIEREGIMENT 17 APRIL 1932". Tussen de opschriften voorstelling van een kruis op voetstuk vergezeld van een helm en oorlogskruis en langs weerszijden afgeboord met palmtakken. Uitgevoerd door G. Dumont en gegoten door de Brusselse bronsgieter Verbeyst, gesigneerd.

Het voormalige gemeentehuis van Merkem is op het Merkemplein, nummer 26, gelegen, even ten zuidoosten van de kerk en het kasteel. Aan de gevel hangen vijf gedenkplaten in verband met de Eerste Wereldoorlog. Binnen op de eerste verdieping hangt nog een houten gedenkplaat. 

Historische achtergrond

Deze gedenkplaat brengt de deelname van het 9de Linieregiment aan de Slag bij Merkem (17 april 1918) in herinnering. Er is in Merkem ook nog een straatnaam "9de Linieplein" en een gedenkplaat ter herinnering van het 9de Linieregiment in het algemeen.

Na de winter van 1917 ondernamen de Duitsers een laatste poging om de kanaalhavens te veroveren. In dit Duitse Lente-offensief zou de artillerie een hoofdrol zou spelen. Eerst (21 maart – 4 april 1918) werd een doorbraakpoging ondernomen naar Amiens, maar die strandde. Op 9 april startte een nieuwe poging, ditmaal in Vlaanderen. De bedoeling was om Ieper in de tang te nemen. Ten zuiden van Ieper rukten de Duitsers op tegen de Portugezen. Op 25 april bestormden de Duitsers de Kemmelberg, één van de bloedigste episodes van de oorlog. De geallieerden konden ternauwernood standhouden.

In het noorden van de Ieperboog, bij Merkem, was het terrein wel vlak, maar grondig omgewoeld door de gevechten van de Derde Slag bij Ieper in 1917. De enige vaste grond was het kruispunt van de wegen Diksmuide-Steenstrate en Merkem-Houthulst, op het gehucht De Kippe. De Belgen die sinds de winter van 1917 de Fransen in deze zone hadden vervingen, beijverden zich dag en nacht om het verdedigingswerk rondom die stellingen en toegangswegen te verbeteren. Bovendien moesten ze hun linies nog wat meer naar het zuiden uitbreiden, tot tegen Bikschote en Langemark, om aan te sluiten bij de Britten.

Luitenant-Generaal Jacques had de verantwoordelijkheid over deze zone. Hij verdeelde zijn 3de Legerdivisie over twee sectoren: Drie Grachten (9de Infanteriedivisie: 14de Linie, 1ste Jagers te voet) en Steenstrate (3de Infanteriedivisie: 9de, 11de en 12de Linie). De bijgekomen sector Bikschote werd bemand door de 10de Infanteriedivisie (19de en 13de Linie). Tegenover hen stonden 23 bataljons van de 6de Beierse Legerdivisie, de 1ste Landwehrdivisie en een regiment marinefuseliers. De Duitse artillerie had de stellingen van Draaibank en Wijdendrift geteisterd, waar de Belgische 3de en 10de Infanteriedivisies bij elkaar aansloten.

Daar greep dan ook op 17 april de eerste infanterieaanval plaats. Maar de zozeer verhoopte doorbraak volgde niet. De Belgische mitrailleurs hadden een gemakkelijke prooi aan de opeenvolgende golven Beieren die door de moerassen van de Corverbeek en de samenvloeiing van Broenbeek en Steenbeek baggerden. In de drogere sector De Kippe slaagden de Beieren erin het kruispunt te veroveren. Ze konden zelfs nog verder doorstoten. Op het ogenblik dat de aanval verslapte om de nieuwe stellingen uit te bouwen, begon generaal Jacques zijn tegenaanval, met alle beschikbare krachten, met handgranaat en bajonet. De Kippe kwam weer in Belgische handen.

Het slagveld lag bezaaid met duizenden Duitse en Belgische doden. Opperbevelhebber Foch kwam de Belgische 3de en 4de Legerdivisies persoonlijk feliciteren. Generaal Plumer van het 2de Britse leger seinde zijn gelukwensen. Koning Albert schonk de Leopoldsorde aan de vaandels van het 9de Linie en het 1ste Jagers te Voet. En aan alle regimenten die aan de slag hadden deelgenomen, gaf hij het recht de naam Merkem in hun vaandels te dragen: het 9de, het 11de, het 12de, het 13de, het 14de en het 19de Linieregiment, het 1ste en het 4de Jagers te Voet, het 3de, het 9de en het 15de Artillerieregiment, de batterijen van het 1ste, het 7de en het 10de Artillerieregiment en het 1ste en het 2de Artillerieregiment.

Beschrijving

Rechthoekige bronzen gedenkplaat met eenvoudige omlijsting. Vlakreliëf met de voorstelling van een naakte man, gezien van op de rug, temidden van het brandende puin staande. Hij heft het zwaard, gereed om toe te slaan.

Onder de voorstelling: 'Ter eere van het 9e linieregiment dat den 17 April 1918 te Merckem heldhaftig bydroeg tot de overwinning', 'Broederbond der Oudstryders van het 9e Linieregiment 17 April 1932', 'A la gloire du 9e régiment de ligne qui contribua par son héroisme à la victoire de Merckem le 17 Avril 1918', 'La Fraternelle des Anciens combattants du 9e Régiment de ligne 17 Avril 1932'. Tussen de twee teksten staat in reliëf een kruis op een voetstuk met een helm, een oorlogskruis, links en rechts afgeboord met twee palmtakken.

H. 142 cm x Br. 66,5 cm

Uitvoering: Guill. Dumont (gesigneerd); Verbeyst, Fondeur, Bruxelles, bronsgieter (gesigneerd).

• JACOBS M. 1996: Zij die vielen als helden... Inventaris van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, deel 2, Brugge.