De Beukelaremolen op het Merkemse gehucht Luigem is een standaardmolen met open voet, die fungeert als korenwindmolen.

Geschiedenis

Reeds in 1460 was er sprake van een molenberg ter hoogte van het gehucht Luigem ("Ludeghem meulenwalle"). De molen was blijkbaar niet meer aanwezig. In 1735 is er opnieuw sprake van een standaardmolen, die als de ‘Noordeynde Meulen’ wordt aangeduid. Volgens de Ferrariskaart (1770-1778) bevond deze zich iets ten noordwesten van de huidige molensite een molen. Kort vóór 1830 was deze molen afgebroken. Recht tegenover de huidige molen, aan de andere zijde van de straat, werd evenwel een nieuwe standaardmolen, de ’Beukelaer Molen’, opgericht. Deze naam zou zijn afgeleid van een nabijgelegen beukendreef. Behalve als ’Beukelaer molen‘ werd de standaardmolen ook soms als ’Bussches molen‘ aangeduid, naar de molenaarsfamilie Debusschere die sinds 1803 op de molen werkzaam was.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de Beukelaremolen, net als de zes andere molens van Merkem, volledig vernield. In 1923 liet Modest De Busschere aan de overkant van de Rodesteenstraat, recht tegenover de resten van de vernielde Beukelaremolen, opnieuw een standaardmolen oprichten. Het betrof de door hem aangekochte Steentjesmolen uit Poperinge, die Jacobus Duytschaver er – zoals inscripties aangeven - kort vóór 1781 op het gehucht Steentje op de grens met Elverdinge had opgericht.  Eenmaal gedemonteerd en door molenmaker Henri Lejeune (1892-1965) uit Westvleteren in Merken heropgericht werd de molen Beukelaremolen of Bussches Molenmolen genoemd. De familie De Busschere bleef deze molen tot 1958 bemalen.

In 1975, een jaar na de bescherming, werd de molen door de gemeente aangekocht. Het jaar daarop werden reeds enkele rudimentaire herstellingswerken uitgevoerd. Tussen 1982 en 1986 werd de molen door de Gistelse molenmakers Peel maalvaardig gemaakt. Om de standaard op het slechte bovenstuk na te kunnen recupereren werd toen geopteerd voor een nieuwe dikkere steenbalk en brasem. De gebarsten standaard werd met ijzeren banden versterkt. Het vangwiel (voorwiel) werd op de molen- of bovenas bevestigd door middel van twee armen doorheen de as. In 1987 werd de gerestaureerde molen ingehuldigd. Intussen was reeds in 1985 een vrijwillige molenaar aangesteld.

Tussen 2005 en 2011 werden gefaseerd diverse onderhoudswerken uitgevoerd. Een hevige windstoot sloeg de standaardmolen echter in april 2011 tegen de vlakte. De opvallende smalle standaard, die nog terugging op de bouw omstreeks 1781, was net boven de zetel gekraakt. Naar een ontwerp van ingenieur-architect Freddy De Schacht werd de molen in 2015-2016 gerestaureerd door Molenbouw Wieme uit Machelen. De toestand van de molen liet echter niet toe om veel molenonderdelen te recupereren.

Beschrijving

De Beukelaeremolen, die in juli 2016 opnieuw werd ingehuldigd, is een houten tweezoldermolen met open voet, rustende op vier bakstenen teerlingen. De molenkap en de windveeg zijn opnieuw met houten schaliën bedekt. Op de kap prijkt een windvaan in de vorm van een reiger met een vis tussen de snavel, dit als verwijzing naar de reigerskolonie ten noorden van de molen. De geklinknagelde roeden hebben een vlucht van ongeveer 24 meter.

Ingericht als korenmolen bestaat de maaluitrusting uit twee koppels maalstenen en een haverpletter.

Op de middenlijst staan de inscripties: "DMN VITTECOQLE 21 AVRIL 1839" en "I.F. NAELS 1781", en op de weegbanden: "IVDOCV/ S FRAN/ NAELS/ 1787", "IOANNES/ WALLAEYS/ 1792", "J.B. SCHOLAERT/ 1851" en "L. MAES". De voorweeg vertoont op en hoekstijl en op een schuin schoor gebeitelde telmerken.

Reeds in 1460 was er sprake van een molenhoogte ter hoogte van het gehucht "Luigem" ("Ludeghem meulenwalle"). Volgens de Ferrariskaart (1770-1778) bevond zich iets ten noordwesten van de huidige molensite een molen die de naam "Noorteynder Meulen" droeg. Tegen het midden van de 19de eeuw was deze molen afgebroken en bevond zich recht tegenover de huidige molen aan de andere zijde van de straat de "Beukelaer Molen". Deze naam zou zijn afgeleid van een nabijgelegen beukendreef. Naast "Beukelaer molen" droeg de molen vanaf die periode ook wel de naam "Bussches molen" genoemd naar de molenaarsfamilie Debusschere die vanaf circa het begin van de 18de eeuw werkzaam was in de molen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de "Beukelaremolen", net als de zes andere molens van Merkem, volledig vernield. Aan de overkant van de Rodesteenstraat, recht tegenover de puinen van de vernielde "Beukelaremolen", werd in 1923 een soortgelijke molen ingeplant. Deze molen bevond zich voorheen in Poperinge en werd aldaar "den koornwindmolen van ’t Steentje" of ook wel "Steentje-molen" genoemd. Deze molen dateert van voor 1781 (zie inscripties) en was de enige molen die Poperinge telde vóór het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. De molen was gesitueerd in het gehucht "Steentje" (Poperinge), op de grens met Elverdinge (fusiegemeente Ieper). Na de verplaatsing van de molen naar Merkem werd hij, zoals zijn voorganger "Beukelaremolen" en "Bussches molen" genoemd. De familie Debusschere bleef deze molen tot 1958 bemalen. Een jaar na de bescherming werd de molen door de gemeente aangekocht en werden het daaropvolgende jaar rudimentaire herstellingswerken uitgevoerd. Tussen 1982 en 1986 werd de molen maalvaardig gemaakt. In 1985 werd een vrijwillige molenaar aangesteld en in 1987 werd de molen ingehuldigd.

Houten staakmolen bestaande uit een maal- en steenzolder op vier bakstenen teerlingen. De kap en windveeg zijn met houten schalies bedekt. Het voorwiel is op de bovenas bevestigd door middel van twee armen doorheen de as. De gebarsten 18de-eeuwse staak werd tijdens de restauratie met ijzeren banden versterkt.

Inrichting: korenmolen, twee koppels maalstenen en haverpletter. Windvaan op de kap met motief van een reiger met een vis tussen de snavel, dit naar de reigerskolonie ten noorden van de molen.

Inscripties op de middenlijst onderaan in de staak: "DMN VITTECOQLE 21 AVRIL 1839" en "I.F. NAELS 1781". Ook op de weegbanden zijn inscripties aangetroffen: "IVDOCV/ S FRAN/ NAELS/ 1787", "IOANNES/ WALLAEYS/ 1792", "J.B. SCHOLAERT/ 1851" en "L. MAES". Zichtbare gebeitelde telmerken op de voorweeg.