Op de hoek van de Westbroekstraat en de 19de Liniestraat staat een gedenkzuil voor het 19de Linieregiment. Dit is net ten noorden van het voormalige gemeentehuis waar zes gedenkplaten hangen, ten zuiden van de kerk met kerkhof en een oorlogsgedenkteken in de vorm van een Heilig Hartbeeld, en ten oosten van het Kasteel van Merkem met observatiepost uit de Eerste Wereldoorlog. 

Historische achtergrond

Dit gedenkteken werd onthuld op 7 oktober 1928, ter nagedachtenis van de doden van het 19de Linieregiment van 17 april 1918, de slag bij Merkem. Ook de straatnaam '19de Liniestraat' herdenkt dit feit.

Na de winter van 1917 ondernamen de Duitsers een laatste poging om de kanaalhavens te veroveren. In dit Duitse Lente-offensief zou de artillerie een hoofdrol zou spelen. Eerst (21 maart – 4 april 1918) werd een doorbraakpoging ondernomen naar Amiens, maar die strandde. Op 9 april startte een nieuwe poging, ditmaal in Vlaanderen. De bedoeling was om Ieper in de tang te nemen. Ten zuiden van Ieper rukten de Duitsers op tegen de Portugezen. Op 25 april bestormden de Duitsers de Kemmelberg, één van de bloedigste episodes van de oorlog. De geallieerden konden ternauwernood standhouden.

In het noorden van de Ieperboog, bij Merkem, was het terrein wel vlak, maar grondig omgewoeld door de gevechten van de Derde Slag bij Ieper in 1917. De enige vaste grond was het kruispunt van de wegen Diksmuide-Steenstrate en Merkem-Houthulst, op het gehucht De Kippe. De Belgen die sinds de winter van 1917 de Fransen in deze zone hadden vervingen, beijverden zich dag en nacht om het verdedigingswerk rondom die stellingen en toegangswegen te verbeteren. Bovendien moesten ze hun linies nog wat meer naar het zuiden uitbreiden, tot tegen Bikschote en Langemark, om aan te sluiten bij de Britten.

Luitenant-Generaal Jacques had de verantwoordelijkheid over deze zone. Hij verdeelde zijn 3de Legerdivisie over twee sectoren: Drie Grachten (9de Infanteriedivisie: 14de Linie, 1ste Jagers te voet) en Steenstrate (3de Infanteriedivisie: 9de, 11de en 12de Linie). De bijgekomen sector Bikschote werd bemand door de 10de Infanteriedivisie (19de en 13de Linie). Tegenover hen stonden 23 bataljons van de 6de Beierse Legerdivisie, de 1ste Landwehrdivisie en een regiment marinefuseliers. De Duitse artillerie had de stellingen van Draaibank en Wijdendrift geteisterd, waar de Belgische 3de en 10de Infanteriedivisies bij elkaar aansloten.

Daar greep dan ook op 17 april de eerste infanterieaanval plaats. Maar de zozeer verhoopte doorbraak volgde niet. De Belgische mitrailleurs hadden een gemakkelijke prooi aan de opeenvolgende golven Beieren die door de moerassen van de Corverbeek en de samenvloeiing van Broenbeek en Steenbeek baggerden. In de drogere sector De Kippe slaagden de Beieren erin het kruispunt te veroveren. Ze konden zelfs nog verder doorstoten. Op het ogenblik dat de aanval verslapte om de nieuwe stellingen uit te bouwen, begon generaal Jacques zijn tegenaanval, met alle beschikbare krachten, met handgranaat en bajonet. De Kippe kwam weer in Belgische handen.

Het slagveld lag bezaaid met duizenden Duitse en Belgische doden. Opperbevelhebber Foch kwam de Belgische 3de en 4de Legerdivisies persoonlijk feliciteren. Generaal Plumer van het 2de Britse leger seinde zijn gelukwensen. Koning Albert schonk de Leopoldsorde aan de vaandels van het 9de Linie en het 1ste Jagers te Voet. En aan alle regimenten die aan de slag hadden deelgenomen, gaf hij het recht de naam Merkem in hun vaandels te dragen: het 9de, het 11de, het 12de, het 13de, het 14de en het 19de Linieregiment, het 1ste en het 4de Jagers te Voet, het 3de, het 9de en het 15de Artillerieregiment, de batterijen van het 1ste, het 7de en het 10de Artillerieregiment en het 1ste en het 2de Artillerieregiment.

De gedenkplaat voor adjudant Jean Taymans werd nog tamelijk recent aangebracht aan het gedenkteken. Jean Taymans (°1883) was de oudste van de broers Taymans, 32, advocaat, gehuwd en vader van een vijf maanden oude zoon, toen hij zich in 1914 meldde als oorlogsvrijwilliger. Hij klom op tot adjudant bij het 19de Linieregiment. Op 28 november 1917 leidde hij een tegenaanval op de bunker Epernon bij Merkem. De Duitsers gaven de bunker niet op en de 34-jarige Jean sneuvelde toen ze de betonnen constructie opbliezen. Paul, Pierre en Charles kwamen ter gelegenheid van de mis opgedragen aan hun broer, voor een laatste keer samen in de kerk van Oostvleteren. Jean ontving drie Frontstrepen, postuum werd hem het Oorlogskruis toegekend, ontving hij de titel van Ridder in de Leopoldsorde met palm en kreeg hij de Overwinnings- en Herinneringsmedaille van de Oorlog 1914-1918.

Beschrijving

In een perk staat op een vierkante meervoudig gelede sokkel, een spitszuil uit hardsteen, die naar boven toe versmalt, onderaan versierd met drie boven elkaar geplaatste rijen palmetten, bovenaan met twee horizontale inkepingen en met een afgeronde top.

Op de spitszuil: op de voorkant '19 Merckem', in reliëf een oorlogskruis met 2 gekruiste zwaarden, opgehangen aan een kroon, die vastgemaakt is aan een "fluwelen" band; op de linkerkant 'Handzaeme'; op de achterkant 'Yser'; op de rechterkant 'Zarren'. Alles in vlakreliëf.

Op de sokkel: op de voorkant 'Aan de gesneuvelden van het 19de linie regiment 17-IV-1918', 'Aux morts du 19e régiment de ligne'; op de rechterkant '1914-1918'; op de linkerkant '1914-1918', 'Namur Dendermonde Merckem Zarren Handzaeme', '1940-1945 de Leie'; op de achterkant 'Erigé par les anciens combattants du 19e'; '7-X-1928'; 'Opgericht door de Oudstryders van het 19de linie regiment'. Uitgehouwen letters, met bladgoud beschilderd.

Onderaan op de sokkel is nog een blauwgrijze gedenkplaat aangebracht 'Adjt. J.-B. TAYMANS oorlogsvrijwilliger' '19de Linie +28-11-1917' 'Epernonbunker MERKEM'. Uitgehouwen letters, in groen geschilderd.

H. 403 cm x Br. 110 cm x D. 110 cm