In 1987 opgericht op initiatief van de provincie West-Vlaanderen ter herinnering aan "Luigem", een stelling opgericht op een schiereiland te midden van het onder water gezette oorlogsgebied in het noorden van de sector Merkem.

Op 21 oktober 1914 werd het gehucht "Luigem" door oprukkende Duitsers ingenomen. Door de onderwaterzetting in november 1914 bleef enkel de hoger gelegen steenweg Noordschote-Luigem nog begaanbaar en werd "Luigem" uitgebouwd als een Duitse stelling, terwijl de Fransen ten westen hiervan een stelling namen ter hoogte van het gehucht de Drie Grachten (zie Drie Grachtensteenweg, zonder nummer). In de nacht van 9 op 10 november 1914 ondernamen de Fransen, waaronder vooral Zoeaven een mislukte aanval op de Duitse stelling "Luigem" met zware verliezen als gevolg. Een Duitse tegenaanval in de nacht van 11 op 12 november 1914 op de Franse voorpost "Drie Grachten" mislukte eveneens. Op 29 maart 1915 ondernamen de Duitsers met meer succes een tweede offensief op de voorpost "Drie Grachten", die sedert begin 1915 door Belgische troepen was overgenomen en door de Duitsers uiteindelijk op 8 april werd ingenomen en als Duitse voorpost werd ingericht. In de periode 1915-1917 maakten "Luigem", "Drie Grachten" en "Merkem" deel uit van de Duitse rustsector, waarbij de stelling "Luigem" volledig beschermd werd door het omliggende water en enkel bereikt kon worden via loopbruggen. Ondanks dit belangrijk strategisch voordeel werd "Luigem" op 27 oktober 1917 toch heroverd door het 2de Bataljon Karabiniers. Dit offensief strandde evenwel ter hoogte van de lijn Blankaert-de Kippe-Aschhoop en de rand van het Vrijbos.

Vrijstaand gedenkteken naar ontwerp van J. Vansteenkiste (Brugge) samengesteld uit sokkel in spanbeton en ruitvormige gedenksteen in witte natuursteen met het opschrift: "LUIGEM SCHIEREILAND 1914-1918".

Gelegen langs de Drie Grachtensteenweg, op het kruispunt met de Rodesteenstraat en de Westbroekstraat, op ongeveer één kilometer ten noordwesten van de kerk van Merkem, in een vlakke, deels bebouwde omgeving.

Historische achtergrond

Naar aanleiding van de verjaardag van het overlijden van Koning Albert I en het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog richtte de Provincie West-Vlaanderen tussen 1984 en 1988 - in verschillende reeksen - 25 gedenktekens op, 'Naamstenen' genoemd. Ze werden vooral in de frontstreek geplaatst op die locaties, waar niets meer aanwezig was dat herinnerde aan bepaalde belangrijke gebeurtenissen of installaties uit de Eerste Wereldoorlog.

De naamstenen moeten getuigen over de grootse tragedie die zich in de Westhoek heeft afgespeeld en tegelijk het bewustzijn van een mogelijk drama levendig houden. De dieper gelegen boodschap die de Provincie aan jongeren wil meegeven, is die van “Nooit meer oorlog”. Met het monogram van koning Albert, dat in de meeste naamstenen gebeiteld is, wil de Provincie hulde brengen aan een koning, die vier jaar in moeilijke omstandigheden aan het hoofd van het Belgische leger heeft gestaan.

Deze naamsteen, geplaatst in 1987 (vierde reeks), herinnert aan Luigem, een schiereiland te midden van het onder water gezet gebied. Het was gelegen in het noordelijke deel van de sector Merkem.

Op 21 oktober 1914 werd het gehucht Luigem ingenomen door de oprukkende Duitsers. Door de onderwaterzetting in november bleef enkel de steenweg Noordschote-Luigem (die over een verhoogde berm liep) nog begaanbaar en werd Luigem een versterkt schiereiland. Vanuit hun voorpost Drie Grachten richtten de Fransen hun mitrailleurs op deze weg.

In de nacht van 9 op 10 november ondernamen de Fransen, waaronder Zouaven, een aanval op de Duitse voorpost Luigem. Het werd een hevig man-aan-mangevecht met hevige verliezen aan beide kanten. De aanval mislukte. Twee dagen later, in de nacht van 11 op 12 november, mislukte een Duitse tegenaanval op Drie Grachten.

Begin januari 1915 namen Belgen de stelling Drie Grachten over. De Duitsers, op het hoger gelegen gebied, hielden de weg Luigem-Drie Grachten onder schot. Op 29 maart zetten zij een offensief in, op 8 april konden ze Drie Grachten eindelijk veroveren. Drie Grachten, Luigem en Merkem maakten in de periode 1915-1917 deel uit van de Duitse rustsector. Een demarcatiepaal herinnert aan de meest vooruitgeschoven Duitse voorpost, een kleine wachtpost. Daarna volgde de voorpost Drie Grachten, die slechts te bereiken was via de onder vuur gehouden weg naar Noordschote en die grondig werd versterkt tot een oninneembaar bolwerk van bunkers en loopgraven. Het schiereiland Luigem werd op zijn beurt beschermd door het water en kon bereikt worden via loopbruggen. De militairen richtten hun bunkers er comfortabel in.

De Derde Slag bij Ieper bracht opnieuw verandering in deze situatie: midden augustus konden de Fransen de frontlijn terug tot aan de Drie Grachtenbrug verleggen. Daarop bouwden de Duitsers tussen het bos van Houthulst en de Blankaart drie verdedigingslinies. Op 27 oktober 1917 werd Luigem door het 2de Bataljon Karabiniers heroverd. Het offensief strandde aan het bos van Houthulst. Alhoewel de gevechten van 17 april 1918 zich afspeelden in de vooruitgeschoven linie, lagen de voorpost Drie Grachten en het schiereiland Luigem te ver af om nog getroffen te worden door de zwaarste gevechten, die voornamelijk plaatsgrepen in de buurt van de Kippe.

Beschrijving

Vrijstaande gedenksteen, in bloemperk met vlaggenstok, bestaande uit een rechthoekige sokkel uit gewapend beton, die vooraan driehoekig uitloopt. Een grote ruitvormige gedenksteen (80 x 80 x 10cm) uit witte natuursteen is schuin tegen de sokkel bevestigd.

Bovenaan het gekleurde wapenschild van West-Vlaanderen in geanodiseerd aluminium. Daaronder de tekst "Luigem schiereiland 1914 . 1918". De letters zijn diep V-vormig in de steen gekapt en lichtgrijs gepatineerd. Onderaan het officieel monogram van Koning Albert I.

H.140 x Br.50 x D.20cm.

Uitvoering: J. Vansteenkiste, provinciale Dienst voor Cultuur Brugge (ontwerper gedenksteen) - P.H. Boudens, Brugge (ontwerper en uitvoerder opschriften) - J. Hollevoet (spanbeton sokkel)