Tuinwijk van ruim honderd woningen, grotendeels tijdens de eerste helft van de jaren twintig gebouwd door de sociale huisvestingsmaatschappij Zeemanshaard naar ontwerp van architect Camille Damman.

Het centrum van de wijk wordt gevormd door het Admiraal Keyesplein met een aaneengesloten bebouwing (close) van lage huizen in een eclectische, historiserende vormgeving. De omliggende straten zoals de Eiensluisstraat bevatten typische huizengroepen met kleine, omhaagde voortuinen en een cottage getinte architectuur. De huizengroepen aan de Reingaardsvliet en de Westhinderstraat werden later toegevoegd in een sobere baksteenarchitectuur.

Bouwgeschiedenis en situering

Vanaf 1921 werd in Zeebrugge begonnen met de bouw van goedkope woningen voor vissersgezinnen uit Heist, waarvan men dacht dat ze massaal naar Zeebrugge zouden verhuizen. Hiervoor werd een sociale huisvestingsmaatschappij opgericht (de NV Zeemanshaard, sinds 1989 opgeslorpt door de Brugse Maatschappij voor Huisvesting) en kocht men de staatsterreinen vlakbij de toenmalige zeesluis. De bouwaanvraag uit 1925, die laattijdig werd ingediend, voorziet in de bouw van 113 werkmanswoningen aan het Admiraal Keyesplein en de omliggende straten (Blokschepenstraat, Heiststraat, Vindictivestraat en Eiensluisstraat) naar ontwerp van de Brusselse architect Camille Damman.

De oorspronkelijke plannen voor de tuinwijk Zeemanshaard waren nog iets ruimer (met 36 extra woningen ten oosten van het plein). Deze huizengroepen werd vanaf eind jaren dertig deels gerealiseerd in een meer sobere vormgeving naar ontwerp van Camille Damman (Reingaardsvliet 6-16 uit 1937 en Westhinderstraat 2-24) door aannemer Van Slambrouck (Torhout). Begin jaren tachtig werden vier huizen aan het Admiraal Keyesplein gerenoveerd naar ontwerp van het Brugse Atelier voor Architektuur (Philip Cardinael en Luc Laloo). 23 april 1998 werd op dit plein een herdenkingsmonument geplaatst naar aanleiding van de 80ste verjaardag van de raid op Zeebrugge door Admiraal Keyes.

Typering en beschrijving

Het cirkelvormige Admiraal Keyesplein vormt het centrum van de ruimere wijk Zeemanshaard die opgevat was als een tuinwijk. Aan dit plein zijn de huizen aaneensluitend gebouwd (met twee overbouwde doorgangen naar de Wielingen- en Blokschepenstraat en één open doorgang naar de Vindictivestraat). Deze aanleg grijpt terug naar de Engelse tuinwijkgedachte en meer bepaald naar het concept van de close. Het centrale plein is heden uitgewerkt als een grasveld, deels omringd door een ligustrumhaag (niet oorspronkelijk). In de omliggende straten zoals de Eiensluisstraat voorzag Damman eerder typische aaneengesloten huizengroepen met kleine, omhaagde voortuinen.

De woningen aan het Admiraal Keyesplein vormen een homogeen ensemble in eclectische stijl met invloeden van traditionalisme en de cottagestijl. Het betreft voornamelijk bakstenen rijwoningen van één bouwlaag onder gevarieerde zadeldaken met Vlaamse pannen, gebouwd op een verspringende rooilijn en afwisselend getypeerd door trap- en puntgevels (soms met pseudo-vakwerk), en door baksteenmotieven, dakvensters, bepleisterde vlakken en sierelementen, en inspringend hoekportalen. Sommigen panden zijn licht verbouwd zoals nummer 21 met vernieuwd parement. In de omliggende straten (Eiensluisstraat 2-22, 3-23, 24-36, 25-45, 38-54, 56-68) hebben de woningen een meer sobere geveluitwerking met zeer beperkte cottage-inslag (in de onregelmatige plattegrond van de hoekpanden, de steile daken onderbroken door puntgevels, en de overkragende dakranden). Op de ontwerptekening zijn de woningen voorzien van typische luiken.

Niet alleen de gevels zijn heel gevarieerd uitgewerkt, ook de planindeling van de woningen is divers, met een tiental verschillende types. Sommige beschikken op de gelijkvloerse verdieping over een woonkamer (salle commune), een kleine keuken, een wasplaats (laverie) en WC, bij andere is ook een klein salon (parloir) of kamer (chambre) aanwezig. De trap is gelegen in de woonkamer of het salon. Sommige woningen hebben een grote keuken, andere hebben vooraan een winkelruimte (magasin), enkele bevatten een badkamer en in één type is zelfs een kippen- en varkenshok (poulailler sur porcherie) aanwezig.

De zeswoonst aan de Reingaardsvliet 6-16 werd in 1937 gebouwd naar ontwerp van Camille Damman volgens zijn oorspronkelijke aanlegplan maar met een aangepaste vormgeving. Het betreft een sobere baksteenarchitectuur met gecementeerde plint, onder een pannen schilddak. De woningen beschikken over kleine, ommuurde voortuinen. Op de ontwerptekening had deze architectuur een licht modernistische (zakelijke) inslag, voornamelijk door het schrijnwerk dat echter niet meer aanwezig is. Een gelijkaardige vormgeving kenmerkt de twee woninggroepen in de Westhinderstraat 2-24 die ook nog grotendeels het oorspronkelijke aanlegplan van Camille Damman voor deze wijk volgen. En ook de woninggroep in de Westhinderstraat 25-43 werd in eenzelfde architectuur opgetrokken.

Evaluatie

Deze wijk, met name de bebouwing rond het Admiraal Keyesplein, werd binnen de thematische inventarisatie van het sociale woningbouwpatrimonium zeer hoge tot uitzonderlijke erfgoedwaarde toegekend (top van de selectie).

De wijk Zeemanshaard heeft een belangrijke historische waarde (woningnood na de Eerste Wereldoorlog) en het Admiraal Keyesplein (inclusief Blokschepenstraat 1) heeft ook een hoge architecturale en stedenbouwkundige waarde, omwille van de aanleg (close), de uitgewerkte eclectische gevelarchitectuur en de architect. Belangrijk zijn hier de kleinschalige architecturale volumes en de gevarieerde gevelarchitectuur, evenals de groenaanleg van het plein. De omliggende straten hebben een eerder ondersteunende, contextuele waarde. Van belang hier zijn de architecturale volumes, en de algemene aanleg (met voortuinen).