Gelegen langs de Dodenveldstraat, zijstraat van de Kerkhovensesteenweg, bij huisnummer 30 (onthaalgebouw). De begraafplaats is ten zuiden van de gemeente Lommel gelegen, in heidegebied en wordt deels omgeven door de bossen van de Kattenbosserbergen.

Historische beschrijving

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, tijdens de Achttiendaagse Veldtocht en de daaropvolgende geallieerde terugtrekking naar Duinkerke, kwamen er in België een tweeduizendtal Duitsers om: zij werden aanvankelijk begraven op bestaande begraafplaatsen uit de Eerste Wereldoorlog of op kleine militaire begraafplaatsen. Het merendeel van de Duitse doden op Belgisch grondgebied is gevallen tijdens de zware gevechten van het geallieerde Bevrijdingsoffensief en het Ardennenoffensief in de herfst en de winter van 1944/’45.

Een deel van de in België begraven Duitsers echter is tijdens de gevechten van 1944/’45 gestorven op Duits grondgebied, in de omgeving van Aken, Hürtgenwald en bij het bruggenhoofd Remagen. Deze doden werden door Amerikaanse troepen terug meegenomen naar hun basissen op Belgisch grondgebied, waar ze begraven werden op tijdelijke verzamelbegraafplaatsen: in Henri-Chapelle, Fosse, Overrepen en Neuville-en-Condroz.

In de jaren 1946/’47 werden de lichamelijke resten uit deze vier voorlopige verzamelbegraafplaatsen door de Amerikaanse dienst oorlogsgraven overgebracht naar de heide van Lommel, waar de Belgische regering een stuk grond als begraafplaats ter beschikking had gesteld. De Amerikanen hadden ook nog een andere voorlopige begraafplaats aangelegd in de kleine gemeente Foy, bij Recogne-Bastogne. Ze hevelden in 1946 de bevoegdheid over deze begraafplaatsen over aan de Belgische overheid, die alle Duitse graven van de Tweede Wereldoorlog uit gans België naar deze twee begraafplaatsen in Lommel en Foy (Recogne-Bastogne, waar nu 6.807 Duitsers begraven liggen) liet concentreren. Ook de Duitse graven van de militaire begraafplaats in Leopoldsburg, waar zowel Belgen als Duitsers uit de Eerste Wereldoorlog waren begraven, werden naar Lommel overgebracht (perk 32). De vrijgekomen plek in Leopoldsburg werd gebruikt als begraafplaats voor Belgische en Russische doden uit de Tweede Wereldoorlog.

Belgische diensten stonden in voor de eerste inrichting van de begraafplaats en plaatsten per twee doden één betonnen grafkruis. Zodoende staan er in het totaal bijna 20.000 grafkruisen, voor de ongeveer 39.100 Duitsers. Hiervan bleven er oorspronkelijk 13.000 ongeïdentificeerd, maar de ‘Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge’ (V.D.K.) slaagde er in de loop der jaren in een 7.500-tal doden te identificeren.

Na de Belgisch-Duitse overeenkomst van 1954 was de V.D.K. verantwoordelijk voor de aanleg van de begraafplaats in Lommel. Deze liet de begraafplaats met een aarden wal omheinen, in een poging om de verstuiving van het opvliegende heidezand tegen te gaan. Omwille van dezelfde reden werd de zandgrond met onder meer turf verstevigd, terwijl massaal dophei, bomen en struiken werden aangeplant. Deze werken werden voor een groot deel uitgevoerd door jongeren, wat aan de basis lag van de (tot op vandaag functionerende) internationale jongerenwerking ‘Arbeit für den Frieden’.

De V.D.K. liet centraal vooraan op de begraafplaats een crypte uit zwarte basalt oprichten, die bovenaan bekroond werd met een calvariekruis van bijna zes meter hoog. Hoogstwaarschijnlijk is het ontwerp van deze crypte uitgetekend door het ‘Baubüro’ onder leiding van Robert Tischler.

Oorspronkelijk waren er 42 perken, die later aan westelijke en noordelijke kant uitgebreid werden tot 63 perken. Perk 60 moest verdwijnen toen de crypte gebouwd werd: deze graven werden overgebracht naar perk 53. De begraafplaats werd officieel ingewijd op 6 september 1959.

De twee oorspronkelijke woonhuizen die bij de begraafplaats werden gebouwd voor de onderhoudsmensen en een onthaalruimte bevatten, werden in 1993 omgebouwd tot een ontmoetingsplaats voor jongeren met slaapgelegenheid. In 2001 werd dit gebouw uitgebreid met seminarie- en vrijetijdsruimtes.

Ter gelegenheid van de 50^ste verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog werd in mei 1995 een ginkgo – biloba aangeplant als symbool van hoop en vrede.

Beschrijving

Grote begraafplaats met rechthoekig grondplan en een oppervlakte van 16ha. De oorspronkelijk geconcipieerde middellijn met hardstenen gedenkkruis en uitmondend bij een schuilhuisje, is achterhaald (dus niet meer centraal) door latere toevoeging perken. De crypte werd vooraan op de nieuwe middenas van de begraafplaats geconstrueerd.

Aan de voorkant (noorden) grotendeels omgeven door een deels overgroeide muur uit donkere zandsteen (Weserzandsteen). De rest van de begraafplaats wordt omgeven door een gracht en een aarden omwalling. Langs deze omwalling staan drie schuilhuisjes op de oude assen van de begraafplaats, opgetrokken uit natuursteen met houten lessenaarsdak en zitbank.

Toegang via een jongerenontmoetingscentrum met onthaalruimte en groepsaccomodatie. Bakstenen toegangsgebouw met twee zijvleugels en met galerij aan de zuidkant, leidend naar een erehof. Tegenover de ingang, een door linden omgeven rechthoekige crypte van zwarte basalt onder een plat dak (met koperen dakbedekking), met bekronende calvariegroep van bijna zes meter hoogte, eveneens uit basalt, bereikbaar via een trap. Op de noordelijke muur: “1939-1945 / HIER RUHEN DEUTSCHE SOLDATEN”, op de noordelijke kant van het calvariekruis: “SIEHE WIR STER- / BEN UND GOTT / WIRD / MIT / EUCH / SEIN” met boven- en onderaan eikebladen. Tegen de oostelijke muur hangt een met koper afgewerkte klok (voor ceremoniële doeleinden). Crypte met rechthoekige en rondbogige muuropeningen, oculi in de zijgevels. Het interieur van de crypte bestaat uit drie beuken van drie traveeën overkluisd door bakstenen graatgewelven, rustend op witte natuurstenen zuilen met bladwerkkapiteel. In de crypte zijn o.m. een stenen beeld van een opgebaarde soldaat en mozaïeken figuratieve voorstellingen terug te vinden, nl. drie biddende soldaten, met inscriptie: “IN MEMORIAM 1939-1945”, en een Christusfiguur omgeven door nieuwtestamentische taferelen; verder zijn er rondbogige hardstenen platen met inscripties: “ÖFFNE DEIN HERZ / DER EHRFURCHT / VOR DEM OPFER / UNSERER TOTEN”, alsook “BEWAHRE IN / DEINEM GEWISSEN / DIE MAHNUNG DER / KREUZE ZUM FRIEDEN”.

Op de oorspronkelijke middenas staat een hardstenen pijler op een getrapt basement, voorzien van Maltezer kruis en schaal.

De ongeveer 39.100 doden liggen per twee onder één grafkruis uit kiezelbeton, symmetrisch verspreid over 62 perken, op een grootse grasvlakte. Op een metalen plaatje staan meestal de naam, graad, geboorte- en sterfdatum en grafnummer vermeld. Bij een deel van de graven is dopheide aangeplant. Verder zijn er op de begraafplaats – soms verspreid, soms geconcentreerd – o.m. eiken, berken, esdoorns, linden en naaldbomen terug te vinden. Ter hoogte van de crypte zijn struiken en rododendron aangeplant. Op de begraafplaats is in mei 1995 ter gelegenheid van de 50^ste herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog een ginkgo biloba aangeplant met bijhorende informatieplaat.

Duitse militaire begraafplaats van 16 hectare, aangelegd in 1953-59 door de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge. Gedurende de gevechten in België en West-Duitsland, met name bij Aken, in het Hürtgenwoud en bij het bruggenhoofd Remagen, begroef de Amerikaanse Gravendienst de Duitse gevallenen, die op zijn strijdgebied werden geborgen, voorlopig op vier verzamelbegraafplaatsen, namelijk te Henri-Chapelle, Fosse, Overrepen en Neuville-en-Condroz. In 1946-47, overbrenging van de gevallenen van deze vier plaatsen naar Lommel. Toen de Amerikaanse Gravendienst in 1946 deze voorlopig Duitse verzamelbegraafplaats aan de bevoegde Belgische autoriteiten had overgegeven, brachten deze van hun kant uit de meest uiteenliggende gebiedsdelen, na opheffing van oude begraafplaatsen, de tijdens de Tweede Wereldoorlog op Belgisch grondgebied gevallen of gestorven soldaten naar Lommel over, alsook nog 542 Duitse doden uit de Eerste Wereldoorlog van een kleine soldatenbegraafplaats te Leopoldsburg, die eveneens werd opgeheven.

Omgracht, omwald en van natuurstenen bastions voorzien complex. Ingangsgebouw met twee zijvleugels, leidend naar een erehof. Tegenover de ingang, een door linden omgeven rechthoekige crypte van basalt onder plat dak, met bekronende dito Calvariegroep van bijna 6 meter hoog, bereikbaar via een trap. Rechthoekige en rondbogige muuropeningen; oculi in de zijgevels; inscriptie op crypte: 1939-1945/ HIER RUHEN DEUTSCHE SOLDATEN. Interieur van de crypte: drie beuken van drie traveeën overkluisd door bakstenen graatgewelven, rustend op witte natuurstenen zuilen met bladwerkkapiteel. Met gras, heidestruiken en verschillende boomsoorten beplante begraafplaats met bijna 20.000 kruisen van beton, waarbij telkens één kruis werd geplaatst voor twee gesneuvelden. Op het kerkhof: van Maltezer kruis en vaasbekroning voorziene hardstenen pijler op getrapt basement. Mobilair van de crypte: stenen beeld van een dode soldaat; mozaïeken met figuratieve voorstellingen, namelijk drie biddende soldaten, met inscriptie: IN MEMORIAM 1939-1945, en Christusfiguur omgeven door nieuwtestamentische taferelen; rondbogige hardstenen platen met inscripties: ÖFFNE DEIN HERZ/ DER EHRFURCHT/ VOR DEM OPFER/ UNSERER TOTEN, alsook BEWAHRE IN/ DEINEM GEWISSEN/ DIE MAHNUNG DER/ KREUZE ZUM FRIEDEN.