Gelegen langs de Luikersteenweg (N715), net ten noorden van de kruising van de N715 met de N71, ten oosten van het centrum van Lommel, tegen de grens met de gemeente Overpelt.

Historische beschrijving

Begraafplaats na de Tweede Wereldoorlog aangelegd, met 257 graven van Poolse militairen die tijdens de Tweede Wereldoorlog omgekomen zijn. Het merendeel behoorde tot de Eerste Poolse Pantserdivisie, die ons land hielp bevrijden. Vermoedelijk een vijfentwintigtal behoorden tot de Poolse squadrons van de Royal Air Force (R.A.F.).

Na de val van Polen in 1939 wisten vele Poolse militairen via Hongarije naar Frankrijk te vluchten. In de periode april – juni 1940 vochten Poolse infanteristen in Noorwegen en Frankrijk. Vervolgens dienden ze uit te wijken naar Groot-Brittannië. Tijdens de Slag om Engeland werden twee Poolse squadrons van de R.A.F. ingezet. Het aantal Poolse squadrons bij de R.A.F. zou tijdens de oorlog gevoelig uitgebreid worden.

Ook andere Poolse militaire eenheden werden op Brits grondgebied opgericht en ingezet, waaronder de Eerste Poolse Pantserdivisie onder leiding van Maczek (opgericht in februari 1942). Tegen eind juli 1944 telde deze eenheid 16.000 man en bijna 400 tanks. Ze werd naar het Europese vasteland overgebracht, waar de geallieerden na de Landing in Normandië (6 juni 1944) vooruitgang boekten. De Eerste Poolse Pantserdivisie werd geïntegreerd in het Tweede Canadese legercorps en bewerkstelligde ondanks zware verliezen een belangrijke overwinning tijdens de Slag bij Falaise. Vervolgens achtervolgde ze de Duitsers langs de kust richting noorden.

Op 6 september 1944 staken de Polen de Belgische grens over. Geholpen door lokale verzetsorganisaties zouden de Polen er in slagen de Duitsers te verdrijven. Tegen de avond van 6 september waren Poperinge en Ieper bevrijd. Een voorhoede trok naar Roeselare, waar ze de Duitser verjoegen. Ondertussen bevrijdden het 24^ste regiment Lansiers en het 8^ste bataljon Jagers Tielt. Vervolgens was Gent aan de beurt, dat eerst door Britse en later door Poolse eenheden bevrijd werd. Op 14 september veroverde de 10^de Pantserbrigade de streek van Sint-Niklaas. Vervolgens stak de Poolse divisie de Nederlandse grens over, waar ze de vijand verjoeg tussen het kanaal van Terneuzen en de monding van de Schelde. Opnieuw op Belgisch grondgebied bereikte ze Merksplas op 30 september. Daarna concentreerden de Poolse eenheden zich op de verdere bevrijding van Nederland en Duitsland.

Het merendeel van de Polen die op Belgisch grondgebied omkwamen, werden na de oorlog geconcentreerd op de enige Poolse militaire begraafplaats, die in 1947 in Lommel werd aangelegd.

Op de begraafplaats staat een beeldhouwwerk van de Poolse kunstenaar Marian Wnuk (1906-1967). Wnuk was een gerespecteerde beeldhouwer, die tijdens de Tweede Wereldoorlog actief was in ondergrondse verzetsorganisaties en gedeporteerd werd. Na de oorlog werd hij onder meer rector aan de Rijkshogeschool voor Beeldende Kunsten in Gdansk, evenals aan de Academie voor Schone Kunsten in Warschau. Hij won verschillende prijzen en richtte enkele prestigieuze monumenten op, die loyaal aan het Sovjetregime waren. Het beeldhouwwerk van Lommel zou van 1959 dateren.

In volle Koude Oorlog kon het onderhoud van de begraafplaats problematisch zijn. De inrichting van het museum achter de gedenkmuur dateert van 1994, na de val van de Berlijnse Muur. Op initiatief van de Poolse Unie worden nog steeds jaarlijkse herdenkingsplechtigheden georganiseerd, met vertegenwoordigers van de diverse regeringen. In 1991 bracht president Walesa een bezoek aan de begraafplaats, in 2004 was dit president Kwasniewski.

Het kenteken van de Eerste Poolse Pantserdivisie – met een calvariehelm en een gestileerde vleugel – verwijst naar de Poolse ruiters die onder koning Jan Sobieski in 1683 de Turken bij Wenen op de vlucht dreven.

Beschrijving

Begraafplaats met rechthoekig grondplan en een oppervlakte van 1 hectare, langs drie zijden omheind door een afrastering en een groenscherm (onder meer esdoorn, eik, linde, coniferen), aan straatzijde deels door een beek en een laurierhaag, bij de toegang door een lage, gebogen voormuur. Tweeledig ijzeren toegangshek tussen pijlers met plaat: “KERKHOF DER POOLSE SOLDATEN” (eveneens in het Pools en het Frans).

Vanaf de toegang vertrekt een brede hoofdas tot aan de gedenkmuur achteraan. De begraafplaats wordt opgedeeld in vier perken met telkens vijf à zes rijen graven. Voor de grafrijen is telkens een grasstrook aangelegd. De rest van de begraafplaats bestaat uit rode kiezelsteen, behalve één centraal bloemenperk en vier perken met lage struikjes.

Hoge natuurstenen grafkruisjes met korte zijarmpjes, waarop metalen platen met de gegevens van de dode bevestigd zijn. Voor joden zijn er graftekens met rondboog en davidster.

Centraal achteraan staat een gedenkmuur met witte en grijze natuurstenen tegels op een geplaveid platform, met vlaggenmast (Poolse vlag). Op en rond de gedenkmuur hangen of staan vele gedenkplaten met onder meer namen van door de Polen bevrijde gemeentes, de leuze “VOOR UWE EN ONZE VRIJHEID” (eveneens in het Pools en het Frans), het kenteken van de Eerste Poolse Pantserdivisie en een kenteken voor de Poolse squadrons van de Royal Air Force. Aan de achterkant van de gedenkmuur is een afgesloten gebouw, waarin een museum is ingericht. Toegang is mogelijk, mits het ophalen van de sleutel. Het geheel wordt bekroond met een metalen kruis.

Op het platform vóór de gedenkmuur staat een natuurstenen beeldhouwwerk van Marian Wnuk, met voorstelling van een vrouwenfiguur met lauwerkrans.

Aan straatzijde van een muurtje en een ijzeren toegangshek tussen pijlers, waarvan de linkerpijler met insciptie op plaat: KERKHOF/ DER POOLSE SOLDATEN (tevens in het Pools en het Frans), voorzien, één hectare groot terrein met graven van 257 Poolse gesneuvelden van de bevrijdingsoorlog 1944-45. Door grasperken voorafgegane natuurstenen kruisjes. Het centrale grote herdenkingskruis is geflankeerd door een stenen beeldhouwwerk, een vrouwenfiguur, van de Poolse kunstenares Marian Wnuk (1906-67). Rondom het bekronende kruis: natuur- en hardstenen muren, alsook platen waarop Poolse, Nederlands- en Franstalige inscripties zijn aangebracht.