Voormalig stadhuis, schepenbank, griffie, lakenhal, overdekte markt, gevangenis en brandspuithuis.

Van 1637 en daardoor het oudst bewaarde stadhuis van Limburg, opgetrokken onder het bewind van Albert van Gavere. Het staat ongeveer op de plaats van het vroegere vleeshuis, aan de noordzijde van de Markt. Het gebouw vormt een cruciale historische schakel tussen de driehoekige Markt, de Kerk- en de Nieuwstraat. In het ancien régime bevonden de lakenhal en overdekte markt zich op de open begane grond, de vergaderruimte voor de stadsmagistratuur en de schepenkamer met haar griffie op de bovenverdieping. De zolder werd verhuurd, gewoonlijk in verschillende delen, voor allerlei doeleinden, doorgaans om producten zoals hop en mout te drogen. Tussen de pijlers op de begane grond was een open gekasseide ruimte, waar de jaargedingen plaats vonden en het volk zich voor diverse afkondigingen verzamelde, voor zover die niet gebeurden in de kerk of op het kerkhof. In de kelders werden de gevangenen opgesloten. Tot in 1970, tevens vestigingsplaats van het kantonnaal vredegerecht, op de bovenverdieping. Gedurende verschillende jaren gebruikt als lokaal voor het plaatselijke sociaal-culturele leven. Heden, VVV-kantoor op de begane grond, receptie en ontvangstlokaal voor voordrachten en officiële ontvangsten op de bovenverdieping en Museum voor oude muziekinstrumenten op de zolder.

Op 18 november 1798, verbrijzeling van vensters en kasten door een vijftigtal boerenkrijgers, alsook verscheuren van registers en papieren. Op 2 maart 1861, restauratieplan door provinciaal bouwmeester Herman Jaminé (Hasselt), (1826-85), dat niet werd uitgevoerd.

In 1861 en verdere jaren, louter verbeteringswerken en lichte wijzigingen, onder andere bezetten en wit kalken van de gevels, vernieuwing en aanpassing van de pui, verhoging van de steunberen, openen en maken van nieuwe ramen, bijmaken van een venster in de zuidelijke topgevel, plaatsen van een deur in de oostgevel, leveren en hangen in de dakruiter van een klok, binnenschilderwerken en aanpassen van enkele lokalen van het stadhuis tot vergaderruimten en dergelijke voor het vredegerecht, naar ontwerp van dezelfde architect. De zuidgevel had toen tussen de steunberen rechthoekige 18de-eeuwse muuropeningen op de begane grond. Van open bogen, zoals weleer, was nog geen sprake.

In 1898-1902, eerste grondige restauratie, naar ontwerp van bouwmeester H. Martens (Stevoort), waarbij de oorspronkelijke hal, met weer aangebrachte rondbogige openingen op de omliggende straten en markt, met ramen werd gesloten en eveneens werd gebruikt als stadhuisruimte; tevens restauratie van de gevels, cementering, vervanging van de grote 18de-eeuwse vensters door kruisvensters. Het gebouw werd gedecoreerd met vijf wapenschilden en drie gedenkplaatjes met data.

Op 23 september 1951, aanbrengen en inhuldigen van een gedenkplaat, rechts van de eretrap, voor Firmin van den Bosch (1864-1949), advocaat, diplomaat en Franstalige literator uit Peer, dit op verzoek van de Scriptores Catholici; inscriptie: IN PAGO PEER NATUS EST/ XIX DECEMBRIS MDCCCLXIV/ FIRMINUS BARO VAN DEN BOSCH/ REGIAE LITTERARUM ACADEMIAE/ SOCIUS QUEM FUNDATOREM HABUERE/ SCRIPTORES CATHOLICI.

Circa 1959, herstellings- en verfraaiingswerken in het stadhuis. In 1972, herstellingswerken aan daken, naar ontwerp van architect P. Wellens (Peer). In 1992-94, restauratie en schilderwerken, naar ontwerp van architect J. Spaas (Neerpelt), onder andere openwerken van de bogen in de voor- en achtergevel maar afsluiten van de benedenruimte door een achterin geplaatste beglazing. De natuurlijke kleuren van de bouwmaterialen werden door het recente schilderwerk geaccentueerd.

Voor het stadhuis aan de zuidkant staat een replica (1994) van de oorspronkelijke schandpaal of zogenaamde "kaecke", waarvan al in 1705 getuigenis, als uiterlijk teken van de stedelijke vrijheid en als herinnering aan de middeleeuwse jurisdictie. Tevens is hier recent een fontein aangebracht, die een solsleutel symboliseert.

Aan de westkant staat een rechthoekige gietijzeren pomp op hardstenen basement, aan de zijkanten versierd met een gevleugelde Mercuriushelm, vooraan met rozetten en een monsterkop, tevens voorzien van de inscriptie: FORGES § FONDERIES DE LA CAMPINE/ FONDÉES EN 1845/ AUGUSTE VAN AERSCHOT, PÈRE/SUCCESSEUR/ LÉONARD VAN AERSCHOT, FILS/ HERENTHALS. De pomp diende om het stadhuis van water te voorzien. Ze functioneerde tot eind der jaren 1950.

Alleenstaand gebouw, in traditionele Maasstijl, van vier traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (nok evenwijdig aan de Kerk- en Nieuwstraat, leien); van Rijnlandse barokke invloed getuigende aandaken met dubbel uitgezwenkte top, schouder- en topstukken, voorzien van een paar in de 20ste eeuw aangebrachte dakkapellen onder zadeldakjes met dakschildje vooraan, alsook van een centrale zeskantige dakruiter met peervormige bekroning, gouden bol, smeedijeren windwijzer en gouden windvaan; daterend van 1637 en tweemaal gerestaureerd, confer drie schildvormige gevelstenen ten zuiden met inscripties: GEBOUWD/ IN/ 1637, ANNO, HERSTELD/ IN/ 1902/ 1993.

Bepleisterde en bij de recente restauratie van 1993 rood en geel beschilderde baksteenbouw op grijs beschilderde plint met afzaat en imitatievoegen; gebruik van mergel of andere natuursteen voor muurbanden, hoek- en negblokken, lekdrempels, lateien, tussendorpels, middenstijlen, steigergaten en geprofileerde kroonlijst op dito consoles; Maaskalksteen voor westelijke pui, voorzien van gietijzeren leuningen met vaasbekroning; hardsteen voor de schamppalen op de hoeken; vernieuwd houtwerk; krulankers met dito spie, alsook sierankers in de geveltoppen. Rechthoekige vensters in geprofileerde omlijstingen: op de bovenverdieping, kruisvensters in de west- en zuigevel, kloostervensters in de overige gevels; eenvoudige (pseudo-)venstertjes in de geveltoppen. Zuidgevel met rondboogportiek op de begane grond, geritmeerd door versneden steunberen, met in de rechter hoeksteunbeer een korfboogvormige nis in een geprofileerde omlijsting met beschilderd Onze-Lieve-Vrouwebeeldje.

Tweede bouwlaag bovenaan voorzien van drie wapenschilden, links met tien horizontale balken in goud en keel, die in alle Loonse stadswapens voorkomen; in het midden een wapen van keel met een zuil geplaatst op drie treden, gesteund door drie liggende leeuwen, overtopt door een dennenappel die op zijn beurt overtopt is door een breedarmig kruis (de zuil is begeleid, rechts door de hoofdletter L en links door de hoofdletter G); en rechts het wapen van Limburg: in zilver een leeuw van keel, geklauwd, getongd, gekroond van goud, de staart gespleten en aan 't eind omgeslagen; in de van bolbekroningen voorziene, in- en uitgezwenkte geveltop boven de twee centrale traveeën; vierde wapenschild: in een veld van goud twee balken of palen van keel, teruggaand op de oudste wapensymbolen van de schepenbank van Peer, waarboven halve bloemenslinger en drie rozetten.

Later als hoofdgevel opgevatte westelijke zijgevel met gedeeld wapenschild van de stad Peer (gedeeld: in 1. gedwarsbalkt van goud en keel uit tien stukken, wapenteken van het Land van Loon, in 2. van goud met twee palen van keel, het specifiek deel van het wapen van Peer) en na 1995 aangebracht en heden verdwenen wapenschild van het graafschap Gavere (in goud een leeuw van keel, genageld, getongd en gekroond van azuur met een groot-uitgeschulpte zoom van sabel), laatstgenoemde verwijzend naar het feit dat Peer in 1623 tot graafschap werd verheven, toen Pieter Ernest van Gavere, heer van Peer, door keizer Ferdinand II van Beieren tot graaf werd bevorderd. Korfboogvormige deur in een geprofileerde 18de-eeuwse omlijsting op neuten, met sluitsteen en onder een geprofileerde druiplijst, eveneens voorzien van sluitsteen met peervormig motief. Ook uit de 18de eeuw daterende pui met dubbele bordestrap en rechthoekige kelderdeur. Soberder oostelijke zijgevel met korfboogdeur van een dubbele rollaag en een platte laag. Eveneens soberder achtergevel, ten noorden, met analoge rondboogportiek. Aangepast interieur met bewaard dakgebint, dito moerbalken en deels behouden kinderbalken.