erfgoedobject

Kloostergebouw Agnetendal

bouwkundig element
ID
80741
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/80741

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Agnetendal
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Naar de naam van de kloosterzusters die een speciale verering hadden voor Sint-Agnes. Heden school voor algemeen beroeps- en technisch secundair onderwijs, alsook internaat voor meisjes. Gelegen ten zuidwesten van de Markt.

In 1384, vermeende stichting van het klooster door Hendrik Tots; volgens J. Stinissen (2002): eerder stichting circa 1430. Op 28 augustus 1439, verlening van kerkelijke goedkeuring door prins-bisschop Jan van Heinsberg, waarbij de zusters een eigen kapel met altaar en eigen mis mochten hebben, sacramenten mochten ontvangen en mochten beschikken over een eigen kerkhof binnen de kloostermuren. Op 18 april 1461, na toename van het aantal religieuzen en van hun geldelijke middelen, toelating van prins-bisschop Lodewijk van Bourbon om hun vernield bedehuis te vervangen door een kloosterkerk met drie altaren.

In de 16de eeuw, tweemaal brand volgens de Saumery. In de nacht van 20 op 21 juli 1614, vernieling van de glasramen van de kloosterkerk door gepeupel. Van 1660 tot 1673, mogelijk ook later, werd er meisjesonderwijs gegeven.

Vanaf 1690, optrekken van nieuwe gebouwen, namelijk een nieuw kwartier voor de rector met gastenkamers, een dito voor de religieuzen en een nieuwe hoeve met stallen, alsook bouw van een brouwerij. Uit deze bouwperiode, meer bepaald 1698, dateert het thans nog bestaande klooster. Op 12 mei 1700, bij een geweldige brand op de Markt, afbranden van de oude keuken, schuur en stallingen. Op 1 juni 1700, eerstesteenlegging van de nieuwe, kleinere pachterij, waarbij leem werd geweerd.

Op 12 maart 1789, uitjaging van de zusters. Het klooster werd door het Franse Bewind opgeheven in 1797. De kloosterbezittingen werden bezet en verhuurd. Kapel en andere gebouwen kwamen in het bezit van een Fransman, die ze bijna volledig liet afbreken. Na diens vertrek, ging de eigendom van de nog resterende delen over naar de regering, van wie de gemeente Peer ze kocht op 28 november 1821 en circa 1827 restaureerde om ze te laten dienen tot pastorie en kapelanie.

Op 15 mei 1871 werden de Zusters van Maria van Leuven eigenaar. Zij stichtten er een nieuw klooster en richtten er lager onderwijs voor meisjes op onder de vroegere naam Agnetendal. In 1911, bouw van drie klassen langs de Zuidervest, in 1947 opgehoogd met een tweede bouwl. In 1942, opening door deken Kesters van een huishoudschool, die tot in 1947 in noodlokalen huisde en later haar intrek nam in de lokalen die vrij kwamen door de nieuwbouw van de lagere school in 1950-51. In 1959, oprichting van een afdeling Humaniora, die de oude naam Agnetendal heropnam. De Zusters van Maria bouwden hier dus eerst het lager, later het technisch en algemeen secundair onderwijs uit. In 1962-64, bouw van de middelbare meisjesschool naar ontwerp van architect A. Nivelle (Hasselt).

Op de Ferrariskaart (1771-77) is het klooster aangeduid als een gesloten geheel met enkele kleinere losstaande elementen, een ten oosten, haaks op de straat gelegen, langgestrekt gedeelte en een ten westen voorkomende boomgaard. In de Atlas van de Buurtwegen (1845) is een ten noorden en ten zuiden ommuurd goed weergegeven, bestaande uit een loodrecht op de straat gelegen L-vormig kloostergebouw, twee kleinere losstaande delen ten oosten en verderop, in dezelfde richting, het haakse langgestrekte gedeelte, hier met oostelijke uitbouw. In deze atlas loopt er tussen de oostelijke elementen een verbindingsweg van de huidige Kloosterstraat naar de huidige Wittesteenstraat.

Volgens het kadasterplan van 1845 strekte het eigenlijke klooster zich uit van kadasternummer 130: een hof achter de spreekkamer met tegen de vest enkele bijgebouwen zoals het washuis en het brouwhuis, over nummer 131-133 met de kloostergebouwen (kerk, paters- en zusterskwartier), nummer 134 de patershof en nummer 135 de hoeve. De percelen 123 tot 129, ten westen, vormden in het ancien régime de grote kloosterhof.

Thans bestaat het complex uit een oude, van 1698 daterende kloostervleugel, haaks op de Kloosterstraat, en een daarbij ten zuiden aansluitende, evenwijdig met de Zuidervest gelegen schoolvleugel van 1911, die na de Tweede Wereldoorlog, meer bepaald in 1947, werd opgehoogd. De overige vleugels, waaronder het internaat aan straatzijde, dagtekenen alle van na de Tweede Wereldoorlog. Het houtwerk van klooster en oudste schoolgebouw is uit de 20ste eeuw.

In traditionele Maasstijl opgetrokken klooster; thans zes traveeën, oorspronkelijk twee bouwlagen en heden recent verhoogd met een derde bouwlaag, onder ten noorden afgewolfd zadeldak (nok loodrecht op de straat, kunstleien), van 1698, confer jaartalankers, waarvan de laatste cijfers met wingerd zijn bedekt. Van krulankers voorziene baksteenbouw; gebruik van zandsteen voor muurbanden, geprofileerde puilijst, aflijnende dito lijsten van de blinde fries en de consoles onder de geprofileerde houten kroonlijst op modillons. Aangepaste rechthoekige muuropeningen, op de eerste bouwlaag op geglazuurde lekdrempels, op de tweede op afgeschuinde bakstenen lekdrempels. Recente achtergevel.

Evenwijdig met de Zuidervest, schoolgebouw met kleuterklassen; elf (?) traveeën, oorspronkelijk één bouwlaag en heden twee bouwlagen, die onlangs nogmaals werden verhoogd, onder geknikt zadeldak (kunstleien), van 1911 en in 1947 een eerste maal opgehoogd. Verankerde baksteenbouw op gecementeerde plint. Aflijnende rechte muizentand en horizontaliserende muurbanden van gesinterde baksteen, die bij de latere (confer bouwnaad) eerste travee ontbreken. Getoogde muuropeningen, op de eerste bouwlaag deels gedicht en op hardstenen, op de tweede bouwlaag op bakstenen lekdrempels. Analoge achtergevel aan de Zuidervest; tien traveeën en twee bouwlagen. De twee traveeën uiterst rechts vertonen geen muurbanden en hebben grote rechthoekige bovenvensters.

  • Dat Stedeken Peer, 3, 1972, p. 64-66; 19, 2, 1988, z.pag.; 19, 4, 1988, z.pag., afb.;29, 1998, p. 54-55; 31, 2000, p. 67-69; 32, 2001, p. 97-99; 33, 2002, p. 35-42.
  • Peer in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1972, nr. 9.
  • De zeven torens, 4, 1989, p. 71.
  • CREMERS J., Contestations surgies entre la ville de Peer et le couvent St-Agnès de la même ville, in L’Ancien Pays de Looz, 10, 1906, p. 10-12).
  • de SAUMERY P.L., Les délices du païs de Liège, ou description géographique, topographique des monuments sacrés et profanes de cet évêché-principauté et de ses limites, 4, 1744, p. 199 (noot C), 200-201.
  • DIRIKEN P., Geogids Peer, s.l., 1996, p. 14, 26, 28, afb.
  • DOIZE R.-L., L'architecture civile d'inspiration française à la fin du XVIIe et au XVIIIe siècle dans la principauté de Liège, Koninklijke Belgische Academie. Afdeeling Schoone Kunsten. Verhandelingen, 2de r., 6, afl. 1, Brussel, 1934, p. 86.
  • EYCKENS S.P., Antiquitates Perenses. J.B. Grammaye Auctore. Histoire de Peer, oeuvre inédite de J.B. Grammaye, in L’Ancien Pays de Looz, 5, 1901, p. 58.
  • GERITS J., Historische steden in Limburg, Brussel, 1989, p. 177.
  • LAUWERS P., Antiquitates Perenses, in Limburg, 59, 1980, p. 162-164.
  • LAUWERS P., Geschiedenis van Agnetendal, uitg. VVV Peer, s.a.
  • MEERS J., Les biens du couvent St-Agnès de Peer, in L’Ancien Pays de Looz, 11, 1907, p. 20-21.
  • MEERS J., Les droits et les obligations du confesseur et directeur du couvent Sainte-Agnès dans la ville de Peer en 1522, in L’Ancien Pays de Looz, 11, 1907, p. 31-32.
  • SMIDSEN J., Une permutation à Peer au XVe siècle, in L’Ancien Pays de Looz, 10, 1906, p. 31.
  • STINISSEN J., Geschiedenis van Peer in de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd, Peer, 1998, p. 43, 50-53, 58.
  • STINISSEN J., Huizen en mensen van Peer-centrum van ca. 1650 tot 1795, Peer, 1997, p. 185.

Bron: PAUWELS D. 2005: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Maaseik, Kanton Peer, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 19n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Pauwels, Dirk
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Op de site blijft enkel nog maar de 17de-eeuwse kloostervleugel bewaard. De andere gebouwen werden gesloopt in 2019-2020.

Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kloostergebouw Agnetendal [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/80741 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.