erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Stephanus en Sint-Theodoricus met kerkhof

bouwkundig element
ID
81743
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/81743

Juridische gevolgen

Beschrijving

In oorsprong romaans kerkje, gelegen ten noorden van het kasteel met neerhof van de heren van Vichte.
Georiënteerd bedehuis omgeven door grasperk afgezoomd door beukenhaag. Voorheen met omringend kerkhof, gesloten in 1930. Dreef met geknotte eiken vertrekkend aan het westportaal.
De nederzetting Vichte of "Vebta" en het kerkje worden voor het eerst genoemd in een oorkonde van 1119. Ridder Goswin van der Vichte, de eerste heer van Vichte, bouwt vermoedelijk vóór dat jaar een kerkje voor zijn onderdanen op zijn domein. Kort voor 17 juni 1119 wordt dit kerkje door Lambrecht, bisschop van Noyen en Doornik, tot parochiekerk verheven. Het patronaat van de kerk, die op het grondgebied van de heerlijkheid stond, is tot aan de Franse revolutie in handen van de Heer van Vichte.
Van deze romaanse zaalkerk met westtoren, gebouwd in Doornikse kalksteen, bleven de westgevel, de gevels van het schip en het opgaand metselwerk in de koorwanden en -sluiting bewaard.
Vóór 1363 wordt de kerk omgebouwd tot kruiskerk door de constructie van twee transeptarmen, tevens vergroting van het koor en opbouw houten klokkentoren tegen de romaanse klokkengevel. De werken worden betaald door Jan van der Vichte en zijn echtgenote Maria Van Halewijn, beiden begraven in het nieuwe koor.
In het eerste kwart van de 15de eeuw oprichting van het noordelijk koor met Onze-Lieve-Vrouwaltaar, kapelanij van drie missen per week door Goswin van der Vichte gesticht bij het altaar. Omstreeks 1550 vergroting van de kerk door de bevolkingstoename. Bouw van een zuidelijk koor, de oude transeptarm wordt hierbij gesloopt en heropgebouwd als deel van de nieuwe beuk.
Houten kerkdeur in de zuidelijke zijbeuk geplaatst in 1693. Herstellingswerken aan de vervallen kerk dringen zich op tijdens de 18de eeuw. Een nieuwe vloer wordt geplaatst in 1730, het dak wordt deels vernieuwd in 1757. Verdere herstellingen op het einde van de 18de eeuw. In 1779, toevoeging van het classicistisch portaal en de sacristie.
Tevens bekleding van het interieur met stucwerk in Lodewijk XV-stijl. Aanbrenging van muurschilderingen door meester-schilder Lamoral Daudenard uit Rijsel, bekostigd door hoogbaljuw François De Cocq in 1713. Voorgesteld zijn de marteldood van de Heilige Stephanus en Onze-Lieve-Vrouw van de rozenkrans, de voorstelling van de verrijzenis achter het hoogaltaar verdween.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt het gebouw gebruikt voor de Duitse erediensten. Schade door de inslag van granaten op het einde van de oorlog, restauratie in 1924-1925 onder leiding van de Kortrijkse architect R. Acke. In 1962 wordt aan het Dr. Louis Isebaertplantsoen een nieuwe kerk opgetrokken naar de plannen van architect C. Vastesaeger. De oude kerk wordt gedesafecteerd en in 1971-1972 en gerestaureerd onder leiding van architect P.A. Pauwels (Kortrijk), waarna ze in gebruik genomen werd als culturele ruimte. Een deel van het meubilair wordt naar de nieuwe kerk overgebracht.

Eerste afbeelding van de kerk bij Sanderus (circa 1640), het huidige gebouw, zonder sacristie en portaal is herkenbaar.
De plattegrond ontvouwt: kruiskerk met ingebouwde westtoren en voorgeplaatst portaal, schip van twee traveeën, transeptarmen met rechte sluiting. Driebeukig koor, hoofdkoor met driezijdige sluiting, zijkoren met rechte sluiting. Sacristie op zuidoostelijke hoek.
Oudste delen van Doornikse kalksteen met gebruik van witte natuursteen voor vensteromlijstingen. Verder rode baksteenbouw met gebruik van arduin voor deur en vensteromlijstingen en hoekkettingen. Leien bedaking.
Westtoren onder licht ingesnoerde spits, gemarkeerd door twee galmgaten aan de westzijde. Andere zijden bedekt met houten leien. Voorgeplaatst portaal onder gebroken schilddak. Houten toegangsdeur gevat in geprofileerde arduinen spiegelboogomlijsting.
Schip geritmeerd door spitsboogvensters gevat in vlakke omlijsting. Ingemetselde grafstenen in zuidelijke wand.
Driezijdig afgesloten hoofdkoor met spitsboogvensters en spitsboognis.
Noordelijk transept gemarkeerd door versneden steunbeer, opengewerkt door middel van segmentboogvormige toegangsdeur in arduinen omlijsting waarboven rondboogvenster. Aansluitend noordelijk koor met twee spitsboogvensters boven doorgetrokken waterlijst. Tuitgevel met vlechtingen en aandak. Oostelijke gevel met blinde spitsboognis. Gelijkaardig uitgewerkt zuidelijk transept en aansluitend koor.

Interieur. Bepleisterd en witbeschilderd rococo-interieur. Westtoren in het schip gemarkeerd door twee ronde zuilen op achtzijdige sokkels, die de rondbogen ondersteunen. De voormalige gevels van het hoofdkoor en van de transepten zijn rondboogvormig opengewerkt. Wanden, boogzwikken en gedrukte spitstongewelven zijn versierd met in stuc uitgewerkte spiegels met gebogen lijnvoering, rocailles en kwabornamenten. Vensters op afzaat gevat in licht geprofileerde omlijstingen met rocaille-sluitsteen. De noordelijke koorwand is onder de vensters voorzien van rondboognissen. Natuurstenen vloer.

Mobilair.
Hoofdaltaar, portiekaltaar met Heilige Geest in de gedaante van een duif van circa 1750; thans verwijderde altaartafel, 19de eeuw. Zuidelijk zijaltaar, portiekaltaar, fictief portiek met boven in nis beeld van Heilige Stephanus en muurschildering door Lamoral Daudenard, van Rijsel, met voorstelling van de steniging van Heilige Stefanus van 1713 (geschonken door hoogbaljuw Francois De Cocq). Noordelijk zijaltaar, heden verwijderd, (portiekaltaar, fictief altaar met voorstelling van Onze-Lieve-Vrouw die de rozenkrans schenkt aan Heilige Dominicus Guzman door Lamoral Daudenard van 1713, geschonken door hoogbaljuw Francois De Cocq). Houten 18de-eeuwse lambrisering in koor.

Grafmonumenten in het noordelijk zijkoor (Onze-Lieve-Vrouwkoor): grafplaat van Florentine Wielant (+ 1524), gehuwd met Jacob van der Vichte, met gegraveerd ligbeeld van de overledene. Bovenaan twee engelen met alliantiewapens: links Heule-Wielant, rechts Vichte-Wielant, de symbolen van de evangelisten in vierpas op de hoeken, Brugs werk, koper. Marmeren grafplaat ter nagedachtenis van François de Cock (+1714), heer van Steenbergen en hoogbaljuw van Vichte en Anthonette Petit (+1710). Grafsteen van de familie Decocq.
Dorpsheer Jan van der Vichte en zijn echtgenote Marie van Halewijn begraven in het hoogkoor.

Grafplaten in de buitengevels: ruitvormige plaat van Pieter Notebaert, brouwer (+1733) en Marie Thérèse Baert (1735), met boven embleem van de brouwers, arduin (in toegemaakte Romaanse deuropening in zuidelijke gevel van schip); arduinen en/of marmeren grafplaten van pastoor Augustus Ludovicus Ossellioen (+1745), pastoor Jacobus Warlop (+1760), pastoor Joannes Fransiscus Gillon (+1764), Judocus Franciscus Vantieghem, griffier (+...), zijn echtgenote en kinderen, pastoor Pieter Lodewijk Busschaert (+1892), pastoor August Slosse (+1904). Grafsteen van Judocus Vantieghem en zijn familie in koormuur. In de hoek van schip en zuidtransept, graf van toondichter en organist Herman Roelstraete.

  • BLOCKEEL L., De oude parochiekerk van Vichte, Vichte, 1965 (niet gepubliceerd).
  • BLOKEEL L., Van der Vichte, de gemeente, de parochie, de heerlijkheid, het geslacht, Vichte, 1975, p. 100-112.
  • CORNILLY J., Monumentaal West-Vlaanderen. Beschermde monumenten en landschappen in de provincie West-Vlaanderen. Deel I, Arrondissementen Ieper, Kortrijk, Roeselare, Tielt, Brugge, 2001, p. 31.
  • DESPRIET P., De Sint-Stefanus en Sint-Theodoricuskerk van Vichte, in De Zuid-West-Vlaamse parochiekerken, deel 2, Kortrijk, 1983, p. 399-408.
  • ROOSE-MEIER B., VERSCHRAEGEN H., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie West-Vlaanderen. Kanton Kortrijk III, Brussel, 1979, p. 52-54.

Bron: DE GUNSCH A. & DE LEEUW S. met medewerking van CALLENS T. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Anzegem, Deelgemeenten Anzegem, Gijzelbrechtegem, Ingooigem, Kaster, Tiegem en Vichte, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL27, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: De Gunsch, Ann; De Leeuw, Sofie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Orgel

Vóór 1890 was er reeds een orgel aanwezig; informatie hierover ontbreekt. In 1890-1891 werd een nieuw orgel geplaatst door Pierre Schyven. In het interbellum onderging het herstellingswerken (na oorlogsschade?) door Jules Anneessens. Toen in 1962 een nieuwe kerk in gebruik genomen werd, is het Schyven-orgel nog enkele jaren in de oude kerk blijven staan, om pas in 1973 naar de nieuwe kerk te verhuizen.

Auteurs: Roose, Patrick
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Waarnemingen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Stephanus en Sint-Theodoricus met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/81743 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.