Oud Kasteel van Vichte met neerhof. Kasteel, hoevegebouwen (duiventil, woonhuis, poortgebouw, stal, schuur, remise en garage) en omgeving zijn beschermd als monument en als landschap bij K.B. van 4/05/1973.

Historiek

Omstreeks 1100 bouwt Goswin van der Vichte een eerste kasteel nabij de Vichtebeek, de latere Kasselrijbeek. Vermoedelijk betrof het een woontoren met dubbele omwalling die ook het neerhof omsloot. Restanten van dit eerste gebouw bleven bewaard in de kelder van het huidige kasteel onder het centrale gedeelte met toegangsdeur. De toegangspoort dateert van omstreeks 1500. De duiventoren en de stallingen aan de oostzijde werden in het begin van de 15de eeuw gebouwd door Olivier van der Vichte. Tussen 1502 en 1523 laat Jacob van der Vichte de grote schuur bouwen, zie wapenschilden Vander Vichte en Wielant naar zijn vrouw, Florentine Wielant afgebeeld in de oostelijke zijpuntgevel van schuur. De paardenstallen zouden dateren van 1577.

In 1594 wordt het kasteel verkocht aan de Antwerpse koopman Maarten de la Faille. Deze laat de houten en lemen bouwdelen verstenen en bouwt aan de zuidzijde twee traveeën bij, zie jaarankers "1597". Het achterste gedeelte wordt door zijn toedoen onderkelderd. In 1639 wordt het kasteel door Raphaël van den Bossche aan de noordzijde uitgebreid met een nieuwe vleugel met vooraan een trapgevel, aan de achterzijde wordt dit nieuwe deel gemarkeerd door een vooruitspringend gedeelte met jaarankers "1639". Plannen voor een toren en een kapel worden niet uitgevoerd. Ze staan wel afgebeeld bij Sanderus (1641), terwijl de trapgevel nog niet voorkomt.

In 1763 zou een deel van de woning op het neerhof (gedateerd met jaaranker "1759") en de bijhorende schuur gebouwd zijn, wanneer de verdere uitbreiding plaats vond is vooralsnog onbekend. In 1767 wordt de wankele toegangsbrug vervangen door een bakstenen brug, zie jaarankers "1767"; de gracht rond het kasteel wordt deels gedempt. In 1780 wordt tegen de noordgevel een bijkomende travee gebouwd om er te voorzien in sanitaire voorzieningen. Door de beschietingen tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt hij zwaar beschadigd en nadien heropgebouwd. Ook de overige gebouwen lopen bij de bevrijding in 1918 ernstige schade op: onder meer de brouwerij wordt afgebroken. In 1859 wordt de koeienstal met washuis vervangen door een nieuwe koeienstal en magazijnen.

Het kasteel wordt vanaf de 12de eeuw tot in 1594 onafgebroken bewoond door leden van de familie van der Vichte. Vanaf 1594 komt het in handen van Maarten de la Faille. In 1595 vragen leden van de familie van den Bossche die de naam van der Vichte aannamen, de teruggave van het domein. Ze worden in 1611 in hun recht gesteld Laatste eigenares van het geslacht was Isabella van den Bossche. Haar overlijden op 9 oktober 1680 stelde een einde aan zeven eeuwen familiale en juridische aanwezigheid van de familie als edelen, feodale grondbezitters, bekleders van hoge ambten en houders van waardevolle eretitels. De eigenaars na Isabella van den Bossche, onder meer leden van het geslacht van Qruquembourg, bewoonden het kasteel niet. Hierdoor bleven vorm, uitzicht, indeling en volumes tot op heden haast ongewijzigd.

Beschrijving

De site wordt onder de benaming "Het Hof van Vichte" afgebeeld bij Sanderus (1641) en ook bij Joan Blaeu (1649); herkenbaar zijn het kasteel gelegen op een motte en het neerhof met schuur, poortgebouw, duiventoren, nutsgebouw en siertuinen. Omwald geheel met buiten de wal verschillende boomgaarden en een renaissance-tuin, opgevat als prestigieuze moestuin en voorzien van stenen hoekpaviljoenen. Deze tuinen bleven zeker tot het einde van de 19de eeuw in beperktere omvang bestaan, maar werden nooit uitgebreid met een parkaanleg. Gelijkaardige weergave op de Ferrariskaart (1770-1778). De Atlas der Buurtwegen (circa 1845) toont een omwald opperhof en een afzonderlijk omwald neerhof met als herkenbare volumes het poortgebouw, het woonhuis, de stalvleugel, de schuur en de duiventoren. Twee volumes op het neerhof (ten noorden en noordwesten) zijn heden verdwenen. Kasteel in 1813 getekend door S. Vermote.

Volledig omwalde site, toegankelijk via relatief korte, gekasseide dreef uitgevend op bakstenen boogbrug, met op het einde imposant poortgebouw. Tweede ingang ten noorden van het kasteel. Omwald opperhof met kasteel op motte. Neerhof met woonhuis, stalvleugel, schuur en duiventoren, gebouwen van al dan niet beschilderde baksteen U-vormig gegroepeerd rondom een onverhard aangelegd erf. Ten noorden van de site is de oude kerk van Vichte gelegen, opgericht door de heren van Vichte en toegankelijk via een brug en weg ten noorden van het woonhuis.

Kasteel. Samenstel van een tweebeukig breedhuis van vijf traveeën en een diephuis van twee traveeën met noordelijke traptoren onder complex dakenpatroon van zadel-, schild- en lessenaarsdaken, afgedekt met leien.

Breedhuis. Dubbelhuis in traditionele bak- en zandsteenstijl, "1597" gedateerd (zie muurankers) naar aanleiding van de verstening en de bouw van de twee zuidelijke traveeën. Gebruik van zandsteen voor plint, gedeeltelijk behouden kruisvensters, doorgetrokken waterlijst en hoekkettingen. Rondboogdeur met waaiervormig bovenlicht. Drie kleine vensters tussen lijst- en trapgevel markeren de vroegere traptoren. Zuidgevel getypeerd door twee gelijkaardige trapgevels. Achtergevel met verstoorde ordonnantie door uitbraak van kruisvensters en wijziging van de muuropeningen. Restanten van witstenen negblokken en ontlastingsbogen.

Diephuis. Verankerde trapgevel met gekoppelde kruisvensters. Ter hoogte van de derde bouwlaag, twee metselaarstekens van gesinterde baksteen. Aansluitende travee van omstreeks 1918 met kruisvenster onder decoratieve ontlastingsboog. Achterzijde, vooruitspringend ten opzichte van het breedhuis. Gevel in bak- en zandsteenstijl, "1639" gedateerd (zie muurankers), met vernieuwde kruisvensters met kleinhouten onder decoratief versierde ontlastingsbogen. Een afgeschuinde bakstenen steunbeer markeert de scheiding tussen breed- en diephuis. Witstenen speklagen, hoekblokken en waterlijst, doorgetrokken in de zijgevel. Zijgevel met recente houten ramen ter vervanging van de uitgebroken kruisvensters, zie behouden negblokken en ontlastingsbogen.
Traptoren onder schilddak, opengewerkt met twee rechthoekige vensters met recent vervangen schrijnwerk.

Interieur. Oude kelders bewaard onder het diephuis. Vooraan kelder met tongewelf, blauwe hardsteen in gewelf en opgaand metselwerk (vermoedelijk restant van woontoren). Achteraan, overwelving door middel van kruisgewelf, centrale zuil van witte natuursteen met decoratief uitgewerkt kapiteel. Vloeren van gereduceerd gebakken tegels.
Begane grond met centrale hal en naastgelegen ontvangstruimte; deels bewaard interieur.
Zolder met bewaarde kapconstructie bestaande uit nokgebint met onderliggend schaargebint.

Neerhof. Gelegen ten oosten van het kasteel met duiventoren en woonhuis ten noorden, monumentale toegangspoort en paardenstallen ten oosten en grote schuur ten zuiden van het erf.

Poortgebouw. Monumentale bakstenen toegangspoort met twee flankerende torens met schietgaten. Torens met halfronde plattegrond onder meerzijdig, spits leien dakje. Poortgebouw getypeerd door zijtrapgevels. Naar boven toe verbredende korfboogvormige doorgang gemarkeerd door grote natuurstenen posten. Woonhuis van acht traveeën onder pannen zadeldak met twee dakkapellen, gedateerd "1759" in oostelijke zijpuntgevel. Verankerde geelgeschilderde voorgevel met licht getoogde venster- en deuropeningen, deels vernieuwd houtwerk. Deels behouden geprofileerde waterlijsten. Zuidelijke travee getypeerd door grote korfboogvormige doorgang. Zijpuntgevels met aandaken en vlechtingen.

Duiventoren. Rode verankerde baksteenbouw onder pannen bedaking. Vierkante plattegrond met driehoekige uitbouw ten noorden. Puntgevel met drie evenwijdige rijen van rechthoekige uitvlieggaten in geveltop.

Schuur. "1859" gedateerd (zie muurankers achtergevel), doch opklimmend tot in de 16de eeuw (vermoedelijke bouwdatum tussen 1502 en 1523). Elf traveeën onder pannen zadeldak met twee getrapte dakvensters met laadluiken. Heden grotendeels dichtgemetselde rechthoekige en rondboogvormige muuropeningen, begroeid met klimop en opengewerkt met kleine vensteropeningen. Oostelijke travee (oudste deel) getypeerd door grote krofboogvormige doorgang. Oostelijke zijpuntgevel met sporen van vlechtingen en met wapenschilden van Vander Vichte en Wielant, heer en vrouw van Vichte, in gesinterde baksteen. Oud gedeelte in drie beuken verdeeld door hoge portieken bestaande uit dubbele ankerbalkgebinten (vermoedelijk 18de-eeuws). Hierop rust een gordingenkap waarvan de spanten bestaan uit spantbenen, een dwarskant en korbelen. Zowel de flieringbalken van de portieken als de gordingen zijn geschaad.

Ten oosten paardenstallen, aangrenzend bij het poortgebouw. Zes traveeën onder pannen zadeldak met kleine rondboogvormige muuropeningen in toegemaakte rondboogdoorgangen.

Schapenstal van rode baksteen buiten de omwalling gelegen.