erfgoedobject

Abdij van Zoetendale

bouwkundig element
ID
82021
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/82021
Dit erfgoedobject heeft geen erfgoedwaarde meer. De erfgoedwaarden waarom we het object opnamen in de inventaris, zijn niet meer aanwezig, bijvoorbeeld door verbouwing of sloop.

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Abdij van Zoetendale
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Voorheen complex van omwalde hoeven op de plaats van de voormalige abdij van Zoetendale. Gelegen in de noordelijk gelegen wijk Donk, op de grens van Oost- en West-Vlaanderen en de grens van drie gemeenten: Maldegem, Middelburg en Moerkerke. De voornaamste abdijgebouwen lagen op Maldegem. In het ancien regime tevens de grens van het Brugse Vrije en de heerlijkheid-Ambacht Maldegem.

Ten noorden van de voormalige abdij werd in 1251-1269 de Lieve gegraven, de verbinding van Gent met het Zwin te Damme, waar sinds het midden van de 19de eeuw het Schipdonkkanaal en het Leopoldkanaal werd aangelegd. Het initiatief tot de oprichting van een kloostergemeenschap van reguliere kanunniken van Sint-Augustinus van Hippo ging uit van de adellijke familie van Poele, die volgens een eerste schenkings- en stichtingsoorkonde van 8 september 1215, "het hof van Zoetendale" schonk. Gravin Johanna van Constantinopel bekrachtigde de overdracht van Zoetendale in oktober 1215. De stichting behoorde tot de congregatie of de orde van Arrouaise en de nieuwe abdij, die in de stichtingsperiode onder leiding stond van abt Lambert van Waasten, werd toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw. In 1217 was de nieuwe abdijkerk voltooid. De kloostergemeenschap stond in voor de ontginning van de streek rondom enkele door hen opgerichte uitbatingscentra en werkte mee aan de inpoldering en afwatering van het poldergebied. De vernieling van de abdij door geuzen tijdens de godsdiensttroebelen in 1578-79 luidde het einde in van de abdijgeschiedenis. In 1584 werd de abdij van Zoetendale opgeheven en gingen alle bezettingen, rechtstitels en inkomsten naar het Jezuïetencollege van Brugge. De abdijhoeve van Zoetendale in het omwalde abdijcomplex was intact gebleven; wat overbleef van de abdijkerk werd in het derde kwart van de 19de eeuw gesloopt, sporen ervan zijn nog in de grond aanwezig. Het goed werd in de 17de eeuw tevens gedeeltelijk ingericht als buitenverblijf van de Jezuïeten. Na de afschaffing van de jezuïetenorde in 1773 liet aartshertogin Maria-Theresia in 1777-1781 de goederen verkopen. In de 19de eeuw werden de gebouwen binnen de omwalling in gebruik genomen als vier afzonderlijke hoeven. De kloostergebouwen zijn volledige verdwenen. Heden nog vijf hoeven, op grondgebied van Maldegem-Donk, Koning Albertlaan nummer 33, 35 en 37, en Middelburg, Zoetendale nummers 2 en 4.

Het klooster en de abdijhoeve lagen in rechthoekige omwalling en waren toegankelijk via een brug en toegangsgebouw aan de westzijde. Tot voor enkele jaren was tussen de huidige hoeven Zoetendale nummer 2 en Koning Albertlaan nummer 33 nog een toegangspoort van bak- en natuursteen en een brug over de walgracht bewaard, met een ijzeren hek, nu vervangen door een nieuw hek aan bakstenen pijlers. Het woonhuis van de oude abdijhoeve bevond zich dicht bij de toegangspoort, vermoedelijk heden Zoetendale nummer 2, in 2002 vervangen door een nieuw huis. In de zuidelijke zijgevel werd de oude zonnewijzer, gedateerd 1677, verwerkt.

Op het erf van de hoeve in Middelburg bevond zich in de gekasseide oprit naar de achter gelegen schuur en woningen een cirkelvormige grensaanduiding in kasseien verwijzend naar de plaats waar de drie parochies Middelburg, Moerkerke en Maldegem aan elkaar grenzen met centraal een steen voor de locatie van Zoetendale; deze grensaanduiding is hergelegd in de geasfalteerde oprit van de hoeve Zoetendale nummer 2.

Koning Albertlaan nummer 33. Boerenwoning van zes traveeën en één bouwlaag onder zadeldak (pannen), ingeplant ten zuiden van de voormalige toegangsbrug over de walgracht. Gewitte gevels op gepikte plint. Naar het oosten gerichte, verankerde erfgevel met gewijzigde muuropeningen. In de eerste travee, ingebouwd beglaasd kapelletje met Onze-Lieve-Vrouwebeeld onder stolp. Tegen achtergevel aangebouwde keuken onder mank zadeldak. Rechter zijgevel met aandak en vlechtingen. Linker zijgevel met muurvlechtingen, zichtbaar onder afgebladderde cementlaag. Linker zijaanbouwsel met twee deurtjes onder lessenaarsdak.

Koning Albertstraat nummers 35, 37. Ten oosten op het voorheen omgrachte erf ingeplante boerenwoning, volgens kadastergegevens opgetrokken in 1866 en in 1881 verbouwd en opgesplitst in twee woningen. Heden nog één ervan bewoond.

  • GOEGEBUER P.L., o.s.a., Kloosters in het Meetjesland, (Appeltjes van het Meetjesland, Jaarboek nr. 235, 1984, p. 230-233.
  • VAN MINGROOT E., De abdij van Zoetendale te Maldegem, Een kroniek (1215-1584), Maldegems Erfgoed, Deel III, Maldegem, 1983.

Bron: BOGAERT C. & LANCLUS K. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Assenede, Eeklo, Kaprijke, Maldegem en Sint-Laureins, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 21n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

De boerenwoning van de hoeve aan de Koning Albertlaan nummer 33 bleef niet bewaard.

Auteurs: Jacobs, Els
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Abdij van Zoetendale [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/82021 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.