erfgoedobject

Godshuizencomplex Onze-Lieve-Vrouw Blindekens met bijhorende kapel

bouwkundig element
ID
82493
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/82493

Juridische gevolgen

Beschrijving

Godshuizencomplex Onze-Lieve-Vrouw Blindekens met bijhorende kapel, begrensd door de Kreupelen- en de Kammakerstraat. Thans bestaat het godshuizencomplex uit twaalf huisjes aan de Kammakersstraat en de Kreupelenstraat, waartussen een binnentuin toegankelijk via een klein straatje lopend langs de zuidgevel van de kapel en de ruime binnentuin, uitgevend in de Kammakersstraat. Doorgang toegankelijk via een tudorboogpoort met afgeschuinde dagkanten geflankeerd door schampstenen van arduin. Huidig uitzicht is fasegewijs tot stand gekomen.

1306: bouwen van een houten kapel in opdracht van Graaf Robert van Béthune, als dankbetuiging aan Onze-Lieve-Vrouw, omdat hij bij de slag van de Pevelenberg gespaard was gebleven.
1415: de kapel en het godshuis voor blinde burgers werden vernield door de grote brand.
1417-1420: het godshuis voor blinde burgers werd heropgericht dankzij giften van onder andere Kateline Tscheeps.
1562: op het stadsplan van Marcus Gerards staat de kapel afgebeeld als een tweebeukig bedehuis met gevels aan de Kreupelenstraat, afgedekt met zadeldaken en bekroond met een klokkentorentje.
1650-1652: oprichten van een nieuwe kapel dankzij schenkingen.
1703: bouwen van sacristie tegen de N.-buitenmuur zie gevelsteen: "TOT LOF ENDE / GLORIE VAN GODT EN / SYNE MOEDER VAN HET /BLINDENLIEDEN GASTHUYS INDE / JAERE 1703. HEBBEN DESE SACHRISTIE DOEN NIEUWE / MAEKEN DEN VOOGHT SR PIETER / VALENTYN ENDE SORGHERS / PIETER VAN LANDTSCHOOT. / JOOS VANDE KERCKHOVE. IAN / BREMARE, GILLIS VOET EN / MICHIEL VERSTRAETE. "
1790-1794: uitvoeren van herstellingswerken.
1803: opnieuw openstellen van de kapel die tijdens het Franse bewind werd gesloten voor de eredienst.
1822: herstellen van de voorgevel door meester-metselaar Meynd-Defauw.
1880-1881: restaureren en verfraaien van de kapel op initiatief van Kanunnik Pattyn. In oktober 1880, wegbreken van het oude gewelf dat wordt vervangen door een nieuw beschot. In de eerste helft van 1881, uitvoeren schilderwerken in neogotische trant uitgevoerd.
1882: uitvoeren van veranderingswerken aan het orgel en de orgeltribune.
1939: vervangen van het houten tongewelf naar ontwerp van architect L. Viérin (Brugge).
1940: met uitzondering van de twee koorvensters, volledig vernieuwen van de glas-in-loodramen naar ontwerp van architect L. Viérin (Brugge). De neogotische muurschilderingen verdwijnen onder een egale verflaag.
1985: nieuwe verfbeurt in de kapel en vakkundige, conserverende behandeling van alle kunstwerken.
1991: restauratie en herinrichting van het 17de-eeuwse godshuis naar ontwerp van architecten Vermeulen en De Smedt en heraanleg van de tuin naar historisch model.
1994: herstel van het klokkentorentje naar ontwerp van architecten P. Vermeulen en H. De Smet (Gent).
1996: renovatie van de gevels, de bedaking en de glasramen naar ontwerp van architecten P. Vermeulen en H. De Smet (Gent).
1997: originele tribune-afsluiting van 1684 voor de helft door brand vernield.

Kapel van Onze-Lieve-Vrouw van Blindekens.
Eenbeukige kapel van 1651; vier traveeën en vijfzijdig koor onder leien bedaking. Donkerrode baksteenbouw met schaarse verwerking van zandsteen. Aan de straat, hoge, haast blinde topgevel met vlechtingen; bekronende, verankerde bak- en natuurstenen gevel van de kleine houten dakruiter met klokje van Dumery: hoekpilasters flankeren het rondbogig galmgat en schragen een gebogen fronton tussen vleugelstukken. Centrale, licht getoogde deur in geriemde omlijsting van natuursteen met barokinslag en aansluitende dito nis tussen voluten, en met Mariabeeld met kind. Jaartal 1651 op de naald van de houten vleugeldeur. Middenin de geveltop, gedichte ronde oculus onder een korfboogvormige luik met afgeschuinde dagkanten. Bovenbouw van noord- en zuidgevel geritmeerd door segmentboogvensters in vlakke bepleisterde omlijsting met oren en neuten; glas-in-lood-ramen met ijzeren harnas. Onder de dakgoot twee muizentandlijsten.

Interieur. Bepleisterde en witbeschilderde ruimte onder het houten tongewelf van 1939. zichtbare overlangse en dwarse ribben en vier trekbalken en een strijkbalk met geprofileerde sleutelstukken rustend op geprofileerde consoles (hielojief) van zandsteen. Overkluizing lineair geaccentueerd door rode, blauwe en goudkleurige beschilderingen. Boven het schip een eikenhouten dakconstructie bestaande uit vijf eikenhouten gebinten met twee boven elkaar geplaatste schaargebinten en een nokgebinte. Boven het koor twee eikenhouten nokgebinten. Segmentboogvensters gevat in een geprofileerde omlijsting. Aan westzijde, orgeltribune, toegankelijk via een kleine spiltrap en steunend op twee houten, gemarmerde zuilen met klassiek kapiteel; uitgewerkte eikenhouten borstwering met getorste spijlen en geornamenteerde leuning daterend van 1684. Zwart-wit marmeren bevloering. Aan noordzijde toegang tot sacristie. Sierlijk portiek in barokstijl met gemarmerde deuromlijsting van 1690, geflankeerd door twee pilasters met Corinthische kapitelen; borstbeeld van de Heilige Rochus tussen twee voluten op het hoofdgestel dat wordt verlevendigd met gevleugelde engelenkoppen en bloemenslingers.

Mobilair. Schilderijen. "De graflegging", tweede helft van de 17de eeuw; "Onze-Lieve-Vrouw met Jezus verschijnt aan de Heilige Benedictus", toegeschreven aan J.B. Van Meunincxhove, tweede helft van de 17de eeuw; "Het Laatste Avondmaal", tweede helft van de 16de eeuw; "Kristus bespot", vierde kwart van de 17de eeuw; "De Heilige Hiëronymus", vierde kwart van de 16de eeuw; "Sint-Sebastiaan" circa 1750; "Een schenker en een ridder knielen voor Onze-Lieve-Vrouw"; "De bewening", tweede helft van de 16de eeuw; "Twee koppen", tweede helft van de 17de eeuw; "Moeder Anna met Onze-Lieve-Vrouw en Jezus en Sint-Janneke", tweede helft van de 17de eeuw.
Altaren. Monumentaal barok portiekaltaar van witte en zwarte marmer en deels van gemarmerd hout. Volgens opschrift op de kroonlijst geschonken in 1650 door Jan Fatry en Margriet Boeterman. Schilderij "De aanbidding van de Heilige Maagd en het Kind door de blinde lieden " van Jacob Van Oost. Rondboognis met 19de-eeuws Mariabeeld van H. Pickery. Altaartafel in Lodewijk XVI-stijl. Zijaltaar van hout in classicistische stijl, vierde kwart van de 18de eeuw.
Beelden. Eikenhouten beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Blindekens, eerste helft van de 14de eeuw. Eronder relïef "De Kalvarie van Franciscus van Buxleiden", eerste kwart van de 16de eeuw. Beeldengroep "De graflegging", tweede helft van de 15de eeuw.
Meubilair. Eikenhouten barokpreekstoel van 1659; vaasvormige voet en een vierzijdige kuip met symbolen die verwijzen naar de Onbevlekte Ontvangenis van Onze-Lieve-Vrouw, de vacht van Gideon, de Ivoren Toren, de Troon van Salomon, de Lelie tussen de doornen, de Ster der Zee. Barokke eikenhouten biechtstoel die in de noordelijke zijwand is ingewerkt. Communiebank in classicistische stijl van gesmeed ijzer uit het vierde kwart van de 18de eeuw.
Glasramen. Glasramen naast het altaar van 1880 gemaakt door S. Coucke (Brugge). Twee andere vensters in het koor in 1886 voorzien van glasramen van de hand van H. Dobbelaere (Brugge).
Orgel van A. Berger, circa 1735. Miniatuurschip, de Sint-Michiel, vermoedelijk van 1805 (fig. 298).

Sacristie. In 1703 aangebouwd tegen noordgevel van het koor. Laag bakstenen gebouw onder leien schilddak. Korfboogdeur met afgeschuinde dagkanten in de oostgevel. Noordgevel: twee segmentboogvensters in een gepleisterde geprofileerde omlijstingen en voorzien van diefijzers; ramen met kleine roedeverdeling. Uitbreiding in de loop van de 19de eeuw en in 1940.

Godshuis Onze-Lieve-Vrouw van Blindekens bestaande uit vijf woningen gegroepeerd rondom een binnentuin. Rij lage woningen van oorspronkelijk twee traveeën, nu drie traveeën onder zadeldak (Vlaamse pannen), teruggaand tot de 17de eeuw. Circa 1900 nog haast blinde voorgevels. De nu bestaande rechthoekige vensters met afgeschuinde dagkanten dateren van 1954. Huidig uitzicht resultaat van restauratie in 1986 naar ontwerp van architect J. Waes (Brugge). Dakvlak doorbroken door dakvenster met getrapte tuittop met schouderstukken en rechthoekig beluikt opening gevat in korfboognis met afgeschuinde dagkanten. Korfboogdeuren, waaronder nu gedichte, eveneens met afgeschuinde dagkanten. Bewaarde dakconstructie. Achtergevels opengewerkt met segmentboogvensters en korfboogdeuren. Imposante schoorsteenschachten situeren de vroegere haarden.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, archief, dossier DW000438.
  • Stadsarchief Brugge, Bouwvergunningen, nr. 456/1939, nr. 177/1940.
  • BEERNAERT B., Open Monumentendag Vlaanderen. 17de-eeuwse architectuur in de binnenstad, 1993.
  • DE BRUYNE H., De godshuizen in Brugge, Roeselare, 1994, p. 34-40.
  • DEVLIEGHER L. 1975: De huizen van Brugge, Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen 2-3, Tielt, 180.
  • ESTHER J., Monumentenbeschrijving en bouwgeschiedenis van de Blindekenskapel, in Van Blindekens naar de Potterie. Een eeuwenoude Brugse belofte, 1980, p. 29-46.

Bron: GILTÉ S., VANWALLEGHEM A. & VAN VLAENDEREN P. 2004: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Brugge, Middeleeuwse stadsuitbreiding, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 18nb Zuid, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Gilté, Stefanie; Vanwalleghem, Aagje; Van Vlaenderen, Patricia
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is gerelateerd aan
    Godshuis Blindekens

  • Is deel van
    Kreupelenstraat


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Godshuizencomplex Onze-Lieve-Vrouw Blindekens met bijhorende kapel [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/82493 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.