erfgoedobject

Klooster en kerk van de zusters Theresianen

bouwkundig element
ID
82529
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/82529

Juridische gevolgen

Beschrijving

Voormalig klooster en kerk van de zusters theresianen. Vanaf 1806 in gebruik als kazerne, later zogenaamd "Majoor Weylerkazerne". Voormalig klooster bestaande uit een kerk ten oosten van het plein en ten zuiden afgebakend door de Hugo Losschaertstraat; deels ingebouwd, nu leegstaand kloostergebouw, gelegen ten noorden van de kerk.

1626: stichting van de Brugse theresianengemeenschap (of ongeschoeide karmelietessen).

1667: verwerving van het terrein, voormalig eigendom van de kerkfabriek van Onze-Lieve-Vrouw.

1668: bouw van het klooster en de kloostergang onder leiding van (en mogelijk deels naar ontwerp van) priorin M.-L. de Sainte-Thérèse, uitgevoerd door metselaars J. en D. van Troostenberghe en timmerman J. Hollevoet.

1681-1684: bouw van de kerk.

1711-1715: bouw van de sacristie en tuinmuur.

1731: vermoedelijke wijziging van het oorspronkelijke (niet nader te beschrijven) topgevel van de kerk tot klokvormige gevelbekroning naar ontwerp van meester-metselaar J. Floré.

1783: gedwongen opheffing van de theresianengemeenschap en toewijzing van het klooster aan de zusters apostolinnen (1788-1803), afkomstig uit klooster Magerzo in de Ganzenstraat.

Vanaf 1804 (1806?): vrijgekomen klooster en kerk worden herbestemd als militair hospitaal voor het garnizoen; kerk vanaf 1814 onder meer gebruikt als "cabinet opthalmique" (oogheelkunde).

1815: vorming van een nieuwe theresianengemeenschap en tijdelijke vestiging van de orde in Torhout.

1817: splitsing van het oorspronkelijke theresianencomplex in kerk en klooster (en vermoedelijk ook sluiting van de toegangsdeur tussen beide gebouwen). Ter beschikking stelling van de voormalige theresianenkerk voor Protestantse, en vanaf 1820 voor Anglicaanse eredienst ("St. Mary's Church").

1818-1824: volgens verordening worden bijhorende kloostertuinen publiek verpacht.

1826-1831: in gebruikname van de kloostertuinen voor diensten van het militair hospitaal.

1833: bouw van een nieuw theresianenklooster op de hoek met de Schuttersstraat zie Schuttersstraat.

1846: omwille van bouwvallige omstandigheden, overbrengen van het militair hospitaal naar het voormalig karmelietenklooster op de Vlamingdam zie Vlamingdam.

Vanaf 1850: verbouwen van het voormalige hospitaal tot infanteriekazerne.

1851-1852: vervangen van het zadeldak van de oorspronkelijke kloostergebouwen door een derde bouwlaag

1924-1925: uitbreiden van de kazerne met een nieuwe logiesblok met paardenstal (huidig Hugo Losschaertstraat nummer 5) onder leiding van de Brugse aannemer E. Provoost.

1932: toekennen van namen van gesneuvelde (onder)officieren aan de verschillende kazerneblokken met name "Gebroeders Van Raemdonck" (voormalig klooster) en "Gebroeders Evrard" (Hugo Losschaertstraat). Tevens omdoping van de hele kazerne tot "Majoor Weylerkazerne".

1945: "DURING THE GERMAN OCCUPATION / MAY 1940 - SEPT. 1944 / SERVICES WERE FORBIDDEN AND THE / CHURCH USED AS A GARAGE / THE RESTORATION WORK / WAS EXECUTED BY ALL RANKS OF / S2 REINFORCEMENT HOLDING UNIT / (COMMANDING OFFICER LT. COL. E.J. EVANS) / THE OFFICIAL RE-OPENING TOOK PLACE / ON AUG. 12. 1945" zie gedenkplaat vooraan in kerk.

1967: volledig "Majoor Weylerkazerne" wordt afgestaan aan het Fonds voor Openbare Schoolgebouwen, departement Openbare Werken.

1983-1985: consoliderende restauratie van de kerk naar ontwerp van architect P. Viérin (Brugge), uitgevoerd door aannemer A. Vandendorpe voornamelijk met betrekking tot vernieuwen van het dak, metselwerk, de glas-in-loodramen en verweerde zandstenen elementen. Nadien verwijdering van het kerkmobilair en inrichting als orgel- en concertzaal voor het Stedelijk Conservatorium zogenaamd "Jozef Ryelandtzaal" (Brugs componist, 1870-1965) onder meer door aankoop van nieuw orgel en bekleden van de ruimte met akoestische panelen en doeken.

1987: aanbrengen van hedendaags beeldhouwwerk tegen de voorgevel. Tevens voorstel tot - uiteindelijk niet uitgevoerd - restauratieproject van de voormalige kloostergebouwen naar ontwerp van architect G. Maene (Brugge).

Voormalige theresianenkerk

Georiënteerde kerk in classicerende barokstijl van 1681-1684, na grondige restauratie sinds 1985 in gebruik als concertzaal. De plattegrond ontvouwt: een éénbeukig schip van vijf traveeën, afgesloten door een halfronde apsis; ten oosten aanleunende sacristie op rechthoekige plattegrond van drie traveeën en één bouwlaag Materialen. Baksteenconstructie met verwerking van kalkzandsteen (onder meer voor plint, pilasters, topstuk en omlijstingen) en voornamelijk Massangis als restauratiesteen. Leien zadel- en tentdak. Tweeledige westgevel bekroond door een vermoedelijk latere klokvormige top. Onderste geleding, verticaal afgeboord door gekoppelde pilasters en horizontaal door fijne waterlijsten en een opvallende, vooruitspringende kroonlijst. Rondboogdeur op 3 treden in geriemde, natuurstenen omlijsting met gedicht rondbogig bovenlicht in soortgelijke omlijsting (vierde kwart 18de eeuw of eerste helft 19de eeuw). Vernieuwde, houten vleugeldeur met versierde naald en waaiervormig bovenlicht. Volledig vernieuwde geveltop van 1983-1985. Aflijnende sokkel met postamenten en centrale, ovale oculus onder kroonlijstje; klokvormige bekroning geflankeerd door postamenten met aanleunende voluten; in het gevelvlak, korfboognis met vleugelstukken, voluten en dorpel op consoles en saterkop, gebeeldhouwd door H. Van Poucke. Kruisbeeld op het topstuk. Tegen de voorgevel zijn fasegewijs bronzen beelden aangebracht met name "Ode aan de Muziek" (zie nieuwe bestemming) ontworpen in 1987 door L. Canestraro en S. Depuydt. Zijgevel. Verankerde, bakstenen zuidelijke muur op natuurstenen plint. Segmentboogvensters in zandstenen omlijsting met oren, neuten en kroonlijst; glas in lood. Voorts sporen van gedichte 19de-eeuwse vensters met strek.

Interieur. noordelijke muur bewaart ter hoogte van tweede travee sporen van voormalige deur naar aanpalende kloostergang. Schip overkluisd door bepleisterde, bakstenen kruisribgewelven, gescheiden door natuurstenen gordelbogen die rusten op consoles met gekoppelde en enkele engelenkopjes. Apsis onder vierledig meloengewelf waarvan de open ring oorspronkelijk verbonden was met het klokkentorentje. Zuidzijde doorbroken door segmentbogige openingen in geprofileerde omlijsting.

Sacristie aangebouwd tegen de apsis. Oorspronkelijk twee traveeën, doch verlaagd tijdens de restauratie van 1983-1985. Licht getoogde deur. Op de bovenverdieping, segmentboogvensters in natuurstenen omlijstingen met negblokken; kleine roedeverdelingen.

★ Voormalig theresianenklooster

Klooster ten noordwesten van de kerk, volledig gelegen achter de bebouwing van Ezelstraat nummers 58-68; toegankelijk via Hugo Losschaertstraat nummer 3 en een doorgang tussen Ezelstraat nummers 68-70. De plattegrond ontvouwt: palend aan de kerk, een kleine kloostergang waarvan anderhalf pand is bewaard; ten noordwesten een tweede grotere kloostergang; in de oostelijke oksel van beide panden, de kapittelzaal op rechthoekige plattegrond. Verankerde, bakstenen kloostergebouwen op plint van natuurstenen blokken; voorts gebruik van natuursteen voor enkele segmentbogige vensteromlijstingen. Onderkelderd 17de-eeuws pand van oorspronkelijk twee bouwlagen, in de loop van 19de tot 20ste eeuw verhoogd met derde bouwlaag onder plat dak. Grote kloostergang van twaalf + vijftien traveeën; noordoostgevel op verhoogde begane grond geleed door segmentboogvensters- en deuren met sporen van bepleisterde omlijstingen. Uiterst links, smal trappenhuis in licht risaliet. Deur in tweede en tiende travee, toegankelijk via bordestrap van 8 treden met gietijzeren leuningen. Tweede en derde bouwlaag met rechthoekige openingen. Soortgelijke noordwest-gevel met segmentboogvensters op eerste twee bouwlagen en verschillende openingen van ontlastingsbogen en andere openingen. Recent rookkanaal.

Interieur. Kelders met graat- en tongewelven; onder kapittelzaal, graatgewelven, gescheiden door gordelbogen op centrale pijler en wellicht later ingebouwde consoles in de zijwanden. Pandgangen overwelfd door graatgewelven. Grote kloostergang met later trappenhuis in noordoosthoek van voormalige kloostertuin. Kapittelzaal: aan de zuidzijde voorzien van een centrale nis geflankeerd door twee gedichte, barokke deuromlijstingen; bewaarde doch bepleisterde moerbalken met sleutelstukken. Vloerconstructies, ruimte-indeling en bouwlaag totaal gewijzigd bij verbouwing tot kazerne.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, Archief, dossier DW000238.
  • Dienst Monumentenzorg en Stadsvernieuwing Brugge, Nota, 15 februari 2001.
  • BRUYNSERAEDE R., Krijgsgasthuizen in Brugge, deel 3, in Brugse gidsenkroniek, XXXV, 2002, p. 90-106.
  • BRUYNSERAEDE R., Krijgsgasthuizen in Brugge, deel 5, in Brugse gidsenkroniek, XXXV, 2002, p. 130-144.
  • ESTHER J., Arthur Vandendorpe, restaureren, renoveren, Brugge, 1994.
  • Restaureren-renoveren, Brugge, 1994, p. 161-163.
  • JACOBS M., Zij die vielen als helden... Cultuurhistorische analyse van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, deel 2, Brugge, Provincie West-Vlaanderen, 1996, p. 54.
  • Les Carmélites à Bruges (1626-1962), Brugge, 1960.
  • HOEMAN R., Anglicaanse kerk St.-Mary’s church, in Brugge die scone, V, 1983, nummer 2, p. 7.
  • RYCKAERT M., Historische Stedenatlas van België. Brugge, Brussel, 1991, p. 199.

Bron: GILTÉ S., VANWALLEGHEM A. & VAN VLAENDEREN P. 2004: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Brugge, Middeleeuwse stadsuitbreiding, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 18nb Noord, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Gilté, Stefanie; Vanwalleghem, Aagje; Van Vlaenderen, Patricia
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Waarnemingen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Klooster en kerk van de zusters Theresianen [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/82529 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.