erfgoedobject

Godshuis Sint-Joos

bouwkundig element
ID
82605
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/82605

Juridische gevolgen

Beschrijving

Voormalig godshuis "Sint-Joos", sinds 1992 oecumenische en orthodoxe kerk. Gebouwencomplex tussen Ezel- en Raamstraat. Aan straatzijde, links van de ingang ligt de kapel, bestaande uit voorkapel, koor en sacristie , en rechts de voormalige portierswoning. Twee haakse vleugels, respectievelijk uit de tweede helft van de 18de eeuw en de eerste helft van de 20ste eeuw, met wooneenheden rondom binnen- tuin; laatst genoemde, toegankelijk via poortje vanuit Raamstraat, aangelegd met grasperken, rozenstruiken, een moerbeiboom en enkele armpompen onder meer tegen zijgevel van nummer 105. Een smalle doorgang leidt naar achterliggend tuintje met nog één woning en enkele bergruimten.

1352: stichting als passantenhuis tegen de vest bij de Ezelpoort.
1449: wijding van de kapel door Willem, bisschop van Sarepta.
1453-1454: bouw van het toegangsportaal.
1585: herinrichting door kanunnik Joos Lambrecht tot godshuis voor dertien oude mannen en één vrouw, en verbouwing van de kapel.
1662: verfraaiing van de kapel.
1710: vervanging van de spitsboogvensters door segmentboogvormige die in de kapel pas circa het derde kwart van de 18de eeuw omlijstingen krijgen, zie tekening van C. de Custis.
1712: bouw van de barokke afsluiting tussen de kapel en de doorgang naar de huisjes.
1758-1760: verbouwing van een reeds bestaand gebouw tot vleugel met veertien kamers aan weerszijden van een gang onder leiding van E. van Speybroeck, zie plattegrond van 1928.
1759-1760: bouw van vier kamers en de oorspronkelijke warmkamer onder leiding van E. van Speybroeck.
Vanaf het vierde kwart van de 19de eeuw: gebruik van de kapel als stapelplaats en leegstaande kamers.
1927-1928: verbouwing van de 18de-eeuwse dwarsvleugel met de veertien cellen tot vier huisjes voor bejaarde echtparen, vervanging van een cel en de doorgang door een aanbouw, omvorming van passantenhuis tot portierswoning en restauratie van onder meer de kapeloverwelving.
1953-1957: "Kunstige Herstelling" naar ontwerp van architect J. Priem (Brugge): bijbouwen van vijf woningen aan westzijde van de binnentuin en restaureren van de gevels onder meer vernieuwen van maaswerk in het toegangsportaal.
1987-1994: herinrichting van de kapel naar ontwerp van architect M. Mortier (Brugge); restauratie van de 18de-eeuwse dwarsvleugel (3a) en herindeling in vijf woningen.
1994: inhuldiging cf. gevelsteen aan tuinzijde met opschrift "DIT IS EEN GEZEGEND OPONTHOUD / EEN RUST- EN PLEISTERPLAATS / VOL ZALIGHEDEN / INGEHULDIGD DOOR PATRICK MOENAERT VOORZITTER OCMW BRUGGE 30 XI 1994".
2001-2002: voorziene consoliderende restauratie van de kapelstraatgevels en de portierswoning naar ontwerp van architect F. Delacourt (Brugge).

Kapel Georiënteerde kapel uit het eerste kwart van de 15de eeuw op rechthoekige plattegrond; ingang - met doorgang naar de tuin en portierswoning - en voorkapel van vier traveeën onder één zadeldak (Vlaamse pannen); koor van twee traveeën onder hoger zadeldak; sacristie op vierkante plattegrond en onder tentdak. Verankerde baksteenbouw onder daken met Vlaamse pannen. Aan straatkant, lijstgevels op lage natuurstenen plint van 1957, doorbroken door grote, begin- 18de-eeuwse segmentboogvensters in geprofileerde, laat-18de-eeuwse omlijstingen met oren en neuten van natuursteen; glas-in-loodramen met ijzeren harnas.

Ingang en voorkapel In oorsprong vrijstaand gebouw. Uiterst rechts, spitsboogpoort van 1453-1454 in geprofileerde natuurstenen omlijsting met in 1927 vernieuwde driepas; de vleugeldeur bewaart originele deurnaald met fijn houtsnijwerk onder meer beeldje van Sint-Joos als pelgrim onder baldakijn en wapenschild van de voornaamste weldoener Joos de Bul (15de eeuw); boven deur, (neo?-)gotische nis met beeld van Madonna met Kind; natuurstenen bolkozijn met afgeschuinde dagkanten en origineel, eikenhouten raam. Tuingevel: links. rondboogpoortje onder bolkozijn naast lagere, gedichte sementboogdeur met afgeschuinde dagkanten; rechts fragmenten van openingen onder meer segmentboogvensters en rondboogopeningen, telkens met afgeschuinde dagkanten.

Koor Tuingevel, deels ingebouwd door sacristie, met twee oorspronkelijke spitsboogvensters met afgeschuinde dagkanten en later verhoogde onderdorpel. Zijgevels opgevat als tuitgevel, aan oostzijde met kruisvormige lichtgleuf; westkant voorzien van 17de-eeuws(?) klokje onder houten afdakje.

Sacristie Uit de 17de eeuw. Groot venster versierd met imitatienegblokken en gedichte deur. Interieur. Voorkapel toegankelijk via 17de-eeuws portaal in overgangsstijl tussen renaissance en barok. 17de-eeuwse vloer van aarden tegels in ruitvormig patroon. Houten overwelving van moer- en kinderbalken voorzien van sleutelstukken of doorlopende, geprofileerde lijst en steunend op onversierde, natuurstenen kraagstenen. Deels 14de-eeuwse dakconstructie: sporenkap met hanenbalken op twee niveaus en windverband. Koor, toegankelijk vanuit voorkapel via spitsboogopening. In de noordwand, segmentboogvensters in geprofileerde omlijsting met rocaillesluitsteen; in 1927 voor- zien van glas-in-loodramen met opschrift "GESTICHT TEN JAHRE 1352 DOOR JACOBUS DE MEY, ZIJNE VRAUWE ELISABETH EN JAN SCALLEBALLE" en "HERVORMD TEN JAHRE 1585 DOOR JOOS LAMBRECHT KANUNNIK VAN SINT-DONAES". In de zuidwand, twee rondboognissen met afgeschuinde dagkanten; 17de-eeuwse tudorboogingang met neogotische deur naar sacristie. Overkluizing uit het eerste kwart van de 18de eeuw door middel van een door cassetten verdeeld stenen tongewelf ondersteund door doorlopende, geprofileerde fries met ingewerkte kraagstenen en trekanker; sluitstenen van gewelf met Christusmonogram en voorstelling van de Heilige Geest in de vorm van de "klassieke" duif met tak. Sporenkap.

Portierswoning Ten westen palend aan de kapel bevindt zich de portierswoning. Breedhuis van drie traveeën en twee bouwlagen onder leien zadeldak, opgetrokken in 1454. Verankerde bakstenen lijstgevel op lage natuurstenen plint (1927). Kruiskozijnen gevat in Brugse travee, type I; benedenvensters onder rondboognis met fijne driepas. Dakvenster opgenomen in tuitgeveltje met schouderstukken; rechthoekige opening in korfboognis met afgeschuinde dagkanten. Portierswoning toegankelijk via ingang; dubbele deur uit de eerste helft van de 18de eeuw in geprofileerde omlijsting met sluitsteen en kroonlijst. Belangrijke interieurelementen bewaard uit originele bouwfase.

18de-eeuwse vleugel (nummers 89-95) Op de portierswoning is een dwarse woonvleugel geënt van één bouwlaag onder zadeldak (nok loodrecht op de Ezel- en Raamstraat; Vlaamse pannen), met oudere kern. Grondig verbouwd in 1758-1760: veranderen van binnenindeling in tweemaal zeven kamers gescheiden door een dwarse gang; in 1928 ingedeeld in vier huisjes van telkens twee traveeën, opgesteld volgens spiegelbeeld. In 1993-1994 gerestaureerd onder leiding van A. Vandendorpe onder meer herindeling van de vleugel, vernieuwen van de dakbekleding en toevoegen van vier dakkapellen. Verankerde en beschilderde lijstgevel met licht getoogde openingen in bepleisterde omlijstingen met oren. Zijgevel kant Raamstraat: verankerde bakstenen tuitgevel met vlechtingen en vier gedichte openingen onder strek; duidelijke sporen van dakverbouwing. Interieur. Bepleisterde bakstenen tongewelven tussen moerbalken met uitgewerkte sleutelstukken.

Nummer 87. Grosso modo losstaand pand op L-vormige plattegrond; één vooruitspringende + drie traveeën onder schilddak, gebouwd in 1756-1760 onder leiding van E. van Speybroeck. Oorspronkelijk verdeeld in vier kamers en een "warmkamer". Verankerde en beschilderde lijstgevel met licht getoogde openingen onder strek. Houtwerk met kleine roedeverdelingen. Vernieuwde dakkapel.

Vleugel uit het derde kwart van de 20ste eeuwl (nummers 97-105) Dwars op de kapel ligt een tweede woonvleugel. Tien traveeën en één bouwlaag onder gemansardeerd zadeldak (Vlaamse pannen), van 1953-1957 naar ontwerp van architect J. Priem (Brugge). Beschilderde lijstgevel, bekroond met vijf dakvensters met tuitgevel. Deuren in geprofileerde omlijsting van gesinterde baksteen.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, Archief, dossier 290.
  • Dienst Infrastructuur en Ruimtelijke Ordening Brugge, Bouwvergunningen, nummers 693 en 1148/1991, 1471/1992.
  • Dienst Monumentenzorg en Stadsvernieuwing Brugge, Historische nota’s.
  • Stadsarchief Brugge, Bouwvergunningen, nr. 638/1928, nr. 313 en 741/1953, nr. 865/1955.
  • BEERNAERT B., Open Monumentendag Vlaanderen. Monumenten van vervoer(ing), Brugge, 1994, p. 13-16.
  • BEERNAERT B., Open Monumentendag Vlaanderen. Ezelstraatkwartier, Brugge, 1989, nummer 28.
  • DE BRUYNE H., De godshuizen in Brugge, Roeselare, 1994, p. 28-33.
  • DEVLIEGHER L. 1975: De huizen van Brugge, Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen 2-3, Tielt, 77-78.
  • ESTHER J., Arthur Vandendorpe, restaureren, renoveren, Brugge, 1994, p. 154-155.

Bron: GILTÉ S., VANWALLEGHEM A. & VAN VLAENDEREN P. 2004: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Brugge, Middeleeuwse stadsuitbreiding, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 18nb Noord, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Gilté, Stefanie; Vanwalleghem, Aagje; Van Vlaenderen, Patricia
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Godshuis Sint-Joos [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/82605 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.