erfgoedobject

Middeleeuwse stadspoort Ezelpoort

bouwkundig element
ID
82625
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/82625

Juridische gevolgen

Beschrijving

Vrijstaande, middeleeuwse stadspoort, gesitueerd ten noorden van 't Stil Ende, ten westen van het kruispunt tussen de Gulden Vlies- en Koningin Elisabethlaan en ten zuiden van de Scheepsdalelaan. Aan stads- of oostzijde toegankelijk via een vlakke, tweeledige brug met segment- en natuurstenen korfboog en verankerde bakstenen borstweringen met natuurstenen dekstenen; aan veld of westzijde soortgelijke, enkelvoudige boogbrug. Voormalige verbinding naar de buitenwijk Sint-Pieters-op-de-Dijk.

1297: samen met de aanleg van de tweede stadsomwalling, bouw van een poort door Willem Rynvisch. Circa 1328: ontmanteling van alle stadsversterkingen onder meer Ezelpoort, in uitvoering van het vredesverdrag van Athis-sur-Orge (1305). 1369: opdracht aan Jan Slabbaerd om nieuwe poort te bouwen naar het voorbeeld van de Smeden- en Boeveriepoort; het bouwwerk ligt midden het water van de twee grachten en is voorzien van twee monumentale torens, een voorpoort met valbrug en een vaste brug, laatst genoemde herbouwd door Jan van Oudenaerde in 1385. 1562: Marcus Gerards tekent een gotisch poortgebouw, geflankeerd door torens met spitse bedaking en aan de veldzijde, een soort van voorpoort met kleinere torens; een smalle houten brug ligt buiten de poort. 1615: sloop van de voorpoort en bovenbouw van de torens. 1632: heroprichting van de middenpartij. 1677: toevoeging van het klokkentorentje met beiaardklokje, afkomstig van het Belfort en uitgevoerd door de Antwerpse klokkengieter Melchior de Haze. 1782: afbraak van de voorpoort aan stadszijde en kort erna bouw van het octrooihuisje tussen beide grachten. 1865: Popp beeldt de poort af met tussen de twee grachten telkens een boogbrug. 1897-1902: opmaak van een té idealiserend en dus nooit uitgevoerd restauratie-ontwerp door architect C. De Wulf (Brugge), gebaseerd op het plan van Marcus Gerards (1562). 1900: dempen van de vest en buitengracht, afbraak van het octrooihuis en aanleg van de Scheepsdalelaan ten noorden van de poort. 1913-1951: aanleg van tramsporen (lijn nummer 3) onder de poort door. 1991-1993: vrij ingrijpende restauratie naar ontwerp van architecten J. Victoir en H. De Troyer (Brussel) uitgevoerd door Vandendorpe: grosso modo volledig ontmantelen van het gevelparement, hermetsen en heropbouwen met hergebruikt materiaal, deels vervangen van de Doornikse kalkzandsteen door Massangis, vernieuwen van de dakbedekking, vervangen van de bebordingen onder de achtzijdige torendaken door een omlopend vensterregister, dichten van de steigergaten, verwijderen van de tweede deur in het wachterhuisje en heropenen van de eerste boog van de brug aan stadszijde. Heden heeft gebouw geen bepaalde bestemming.

Eenvoudige plattegrond: rechthoekig middendeel met doorgang geflankeerd door twee afgeronde torens. Aan stadszijde, voormalig 18de-eeuws wachtershuisje.

Stoere verankerde baksteenbouw in geringe mate gecombineerd met natuursteen voor de versieringselementen - onder meer een over de hele constructie doorgetrokken waterlijst - en de afwerking van de muuropeningen; complexe leien bedaking met veelzijdige helm en verhoogde spits voor de torens, en zadeldak tussen aandaken boven de poort. Aan stadszijde, "traditioneel" 17de-eeuws uitzicht. Centraal poortgebouw met steekboogvormige doorgang onderaan afwisselend afgewerkt met grijze en witte negblokken van Doornikse kalksteen en Lediaanse kalkzandsteen. Omlopende waterlijst onder twee rechthoekige vensters met strek, natuurstenen onderdorpel en afgeschuinde dagkanten. Op de middenpenant, verweerde natuurstenen gevelsteen en flankerende schietgaten (1991). Links van de doorgang, in de zuidwesttoren, korfboogdeurtje met afgeschuinde dagkanten en rechts dito negblokken; rechthoekige bovenlicht met natuurstenen latei en onderdorpel, ontlastingsboog en diefijzers. Tegen de noordoosttoren, voormalig wachtershuisje van vijf traveeën en een bouwlaag onder leien zadeldak (nok loodrecht op de noordoosttoren) met aandak en hoge schoorsteenschacht. Links deur onder vernieuwde latei van natuursteen op originele consoles, en aansluitend nieuw register van vier gekoppelde venstertjes onder rollagen met open voeg. Overstekende gevel aan waterkant opgevangen door vier verankerde rondbogen op versneden consoles; twee kleine rechthoekige vensters .

Aan veldzijde, haast blinde westgevel waaraan het bekronend driehoekig, geleed fronton met oculus - heden van kalkzandsteen van Massangis - een meer vooruitstrevend uitzicht verleent. Rondboogdoorgang deels afgewerkt met arduinen negblokken en links, een schietgat ingewerkt in de arduinen plint. Boven de omlopende waterlijst, twee schietgaten en ertussen, sporen van natuurstenen wapenschild. De doorgang zelf vertoont sporen van poortmechanisme onder meer brede, natuurstenen sleuf in zijmuren.

Torens afgedekt met veelzijdige helm onderbroken door een omlopend vensterregister; voorts twee dakkapellen en bekronend bolspitsje. Gesloten muurpartijen alleen belijnd door een lijst van Doornikse kalksteen grosso modo net boven waterniveau en de andere, reeds vermelde, omlopende lijst; muuropeningen beperkt tot twee schietgaten met natuurstenen negblokken aan veldzijde en in een rechthoekig venster met strek en natuurstenen lekdrempel aan de noord- en zuidkant.

Interieur. Torens overwelfd door natuurstenen kruisribgewelven met versierde sluitstenen en schelpvormige gewelfvlakken van baksteen. In traptorentje, spiltrap van Doornikse kalksteen.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, Cel Monumenten en landschappen, Archief, dossier DW000242.
  • ESTHER J., Arthur Vandendorpe, restaureren, renoveren, Brugge, 1994, p. 123.

Bron: GILTÉ S., VANWALLEGHEM A. & VAN VLAENDEREN P. 2004: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Brugge, Middeleeuwse stadsuitbreiding, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 18nb Noord, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Gilté, Stefanie; Vanwalleghem, Aagje; Van Vlaenderen, Patricia
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Brugse geplantsoeneerde stadsomwalling

  • Is deel van
    Ezelstraat


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Middeleeuwse stadspoort Ezelpoort [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/82625 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.