Groot complex gelegen ten westen van de Markt en de Dender, tussen de Grotestraat, de Gasthuisstraat, de Kattestraat en de Meerstraat.

Historiek

Bij het opmaken van de goederenstaat onder de Franse republiek vermeldt priorin Francesca d'Azevedo 1100 als stichtingsjaar van het gasthuis; het oorspronkelijk document is evenwel verloren gegaan. Bij giften wordt het gasthuis vermeld als zijnde gesticht door de Graven van Vlaanderen; waarschijnlijk door Robrecht van Vlaanderen na zijn terugkeer uit het Heilig Land. Snelle uitbreiding: in 1446 afwerken van de kerk en het kloosterpand. Gedeeltelijke verwoesting in 1448 bij de belegering van de stad door de Gentenaars. Herstellen van de kerk in de tweede helft van de 15de eeuw. In de 16de eeuw dieptepunt door interne twisten en godsdiensttroebelen. In 1644-1647, opbouw van de oudste, heden bewaarde, kloostervleugel met salon en refter, voltooid in 1661, zie verankerd jaartal. In 1761-1763, oprichting van een nieuwe kapel door priorin Catharina Isabella de Colins (zie grafplaat van laatst genoemde in kapel). In 1796 werd de kerk gesloten en het hospitaal overgedragen aan leken. In 1838 overgenomen door de zwarte zusters van Aalst.

Begin 20ste eeuw, oprichting van de neogotische gebouwen langs de Grotestraat en de Kattestraat, dankzij de schenking van G. Verhaeghe in 1900.

Beschrijving

Complex toegankelijk langs de Gasthuisstraat nummer 2, via een sterk verbouwd poortgebouw in kern opklimmend tot de 18de eeuw. U-vormige aanleg van de oudst bewaarde kloostervleugel (1661) met aanpalende gotische galerij (ten noorden) en twee haakse vleugels respectievelijk uit de eerste helft van de 19de eeuw en eind 19de - begin 20ste eeuw, in laatstgenoemde bevindt zich een fraaie houten barokdeur afkomstig van de parochiekerk Sint-Bartholomeus. Op de hoek van de Gasthuisstraat en de Grotestraat, ten noorden, parallel met de oudste kloostervleugel: Sint-Machariuskapel van 1761-1763. Tussen laatst genoemde en U-vormig pand: kruisgang met binnentuin: ten zuiden, reeds vermelde gotische galerij, ten oosten, gang in kern opklimmend tot de tweede helft van de 18de eeuw, aangepast eind 19de eeuw, ten noorden en ten westen, twee neogotische vleugels.

Verder aaneensluitende neogotische gebouwen waarvan de opschriften de functie vermelden: Grote Straat nummer 20 "Oud-Hospitaal/ jaar 1908" met achteraan een gotische gang met kruisribgewelven: Kattestraat nummer 13 en zonder nummer, respectievelijk "Weezenhuis voor meisjes", "Huis voor oude vrouwen" en "Weezenhuis voor jongens". Een gedenksteen, links van de hoofdingang (Grote straat nummer 20) vermeldt: Van Damme Frans (bouwkundige), Lequime J.B. en zoon, De Moyer B. en Van Der Parren G., ondernemers. Gebouwen van baksteen met gebruik van arduin.

Aan de kloostervleugel uit 1661 is, aan de zijde van de Gasthuisstraat, een neogotisch deel toegevoegd. In het tuintje dat aldus wordt gevormd werd de zogenaamde "Marbol" geplaatst: zandstenen gotische fontein van 1475 die zich oorspronkelijk op de Markt bevond en daar vervangen werd door een kopie.

Kapel van 1761

Classicerende kapel van 1761, jaartal op het fronton boven de deur in de westgevel, voltooid twee jaar later. Eenbeukige kerk met schip van vijf traveeën en halfronde apsis. Gebouw van baksteen op plint van arduin; doorlopend zadeldak (leien) met lantaarn.

Westelijke halsgevel: onderbouw gemarkeerd door twee registers: Toscaanse pilasters onder zwaar hoofdgestel met trigliefen, guttae en gekorniste kroonlijst, daarboven Ionische pilasters, eveneens onder zwaar hoofdgestel. Bekronend gebogen fronton met aftekenende klauwstukken. Rondboogdeur in kwartholle omlijsting, ingeschreven in arduinen rechthoek met flankerende pilasters onder fronton met twee blazoenen: links, met beeld van Onze-Lieve-Vrouw met spreuk "à moi l'hopital", rechts, het blazoen van de adellijke familie de Colins met de spreuk "in pondere et mensura". Deur met fraaie waaier onder houten tussendorpel met rocaillemotief. Daarboven rondboogvenster in arduinen rechthoek gevat met geprofileerde imposten en flankerende Ionische pilasters.

Noord- en zuidgevel geritmeerd door vlakke pilasters met segmentboogvensters in omlijsting van arduin met oren, bekronende druiplijst en trapezoïdale sleutel.

Verzorgd interieur: eenbeukige ruimte met uitgewerkte wanden, opgevat als opeenvolgende (blinde) portiektraveeën geflankeerd door gekoppelde composietpilasters; aflijnend, gekornist hoofdgestel; bovenmuren gemarkeerd door segmentboogvensters tussen de brede en korte pilasters die de dubbele gordelbogen der kappengewelven schragen; verfijnde rococo stucwerkversiering.

Mobilair

Fraaie gesmeed ijzeren koorafsluiting met goudbladbeslag, afkomstig van de parochiekerk Sint-Bartholomeus; lambriseringen uit de 18de eeuw. Grafplaat van C.I. de Colins, met vermelding van oprichting van de kapel (1761-63). Deuren en hoogzaal van Gilles de Ville; beelden van G. Grupello.

Gotische gaanderij en kloostervleugel

Gotische gaanderij met een bouwlaag van zes traveeën onder lessenaarsdak (pannen) uit de eerste helft van de 16de eeuw, heden deel uitmakend van een kruisgang. Tuinmuur aangepast in de 19de eeuw: baksteenbouw op plint van zandsteen. Spitsboogvensters. Binnenin kruisribgewelven van zandsteen op consooltjes.

Ten noordoosten, rechthoekige kloostervleugel met twee bouwlagen en acht traveeën onder gebogen zadeldak (nok loodrecht op de straat, leien), van 1644-47, hoger opgetrokken in 1661, jaartal aangebracht door middel van muurankers. Traditionele bak- en zandsteenbouw; afgeschuinde plint. Voormalige kruiskozijnen, verwijderde stenen vensterkruisen; doorlopende onder-, tussen- en bovendorpels onder getoogde ontlastingsboog met afwisselend boogstenen (zandstenen) en strekse baksteen onder een platte laag. Rechthoekige deur met negblokken. Rechts, laag rechthoekig deurtje met negblokken en bovenlicht met afgeronde hoeken. Dakkapellen. Barokke nis met Heilig Hartbeeld. Linker venster tot deur verbouwd.

Ten zuidwesten, voormalig poortgebouw bestaande uit twee haakse vleugels. Zuidwestelijke vleugel met links, lager deel onder steil, gebogen zadeldak (leien); oude kern, met aanpassingen uit de 19de eeuw. Linker zijpuntgevel met vlechtingen en gedicht segmentboogvenster in zandstenen omlijsting; rechts, hoger opgetrokken deel onder plat dak. Aan de straatkant, ten zuiden, verbouwde stalvleugel onder gebogen zadeldak (leien) met bogenrij op pilasters met lijstkapitelen en spaarvelden met oculi en recente muuropeningen. Natuurstenen pilaster op de hoek. Blinde straatgevel.