De Sint-Jozefkapel werd in 1933 gebouwd in opdracht van het echtpaar Steeman-Baeten in art-decostijl naar ontwerp van Adrien Bressers.

Historiek

Opdrachtgevers Louis en Alice Steeman-Baeten

Haaks op de straat staat een kapel in art-decostijl gebouwd in 1933 naar een ontwerp van architect Adrien Bressers (Gent) in opdracht van het echtpaar Louis en Alice Steeman-Baeten. De kapel werd plechtig ingewijd op 27 februari 1934 of op 19 maart 1934, afhankelijk van de bron.

Brouwer en olieslager Louis en zijn echtgenote Alice Steeman-Baeten bewoonden een ruime brouwerswoning in de Burg. de Lausnaystraat 56, waarvan de tuin langsheen de huidige Schoolstraat uitstrekte. Op vraag van de geestelijkheid van Overmere stonden ze in 1933 een deeltje van hun siertuin af voor de oprichting van een kapel als rusthalte voor de nieuwe processie-ommegang, die uitging op 15 augustus ter ere van Onze-Lieve-Vrouw ten Hemelopneming. De stichters Steeman-Baeten kozen ervoor hun kapel toe te wijden aan Sint-Jozef als patroon van België.

Na het overlijden van Louis Steeman in 1954 werden hun eigendommen en siertuin met kapel verkocht. Sindsdien hoort de Sint-Jozefkapel bij de jongere woning, Schoolstraat nummer 14.

Patroonheilige Sint-Jozef

Sint-Jozef of Jozef van Nazareth (bijgenaamd de timmerman) is onder meer de patroonheilige van de timmerlieden en arbeiders, België, de maagden, de kerkgemeenschap, het huisgezin en van de stervenden of de Zalige Dood. Hij wordt meestal voorgesteld met het Jezuskind aan de hand of op de arm en met een bloeiende herdersstaf en duif, symbool van zijn uitverkorenheid door God als bruidegom voor Maria. Soms wordt hij stervend tussen Maria en Jezus, symbool van de Zalige Dood, of in relatie tot de Kindsheidverhalen van Jezus, de Geboorte en Vlucht uit Egypte, afgebeeld. Hij wordt gevierd op 19 maart (Jozef als bruidegom van de Heilige Maagd Maria) en sinds 1955 op 1 mei (Jozef als arbeider).

De historische figuur Jozef krijgt pas vanaf de 9de eeuw aandacht, meestal in het kader van het verhaal van de geboorte van Christus. Onder impuls van de franciscanen, die geïnspireerd waren door de bescheidenheid van Jozef, werd hij vanaf de 13de eeuw meer vereerd. In de loop van de Nieuwe Tijd tot en met de 19de eeuw hebben verschillende belangrijke stichters van congregaties en bisschoppen hun waardering voor de figuur van Jozef uitgesproken, Paus Pius IX benoemde hem zelfs tot patroon van de kerkgemeenschap. In het kader hiervan en als patroon van het huisgezin verwierf de verering van Jozef in de 19de eeuw een plaats binnen de katholieke kerk, meer bepaald via het Sint-Jozefaltaar aan de zuidzijde van het hoofdaltaar. De geïntensifieerde aandacht van de kerkvaders voor de figuur van Jozef leidde echter nooit tot de omvang van de Mariaverering.

Architect Adrien Frans Bressers (1897-1986)

Architect Adrien Frans Bressers volgde zijn opleiding aan de Gentse Sint-Lucasschool en liep onder meer stage bij de Leuvense architect Pieter Langerock. Hij was de kleinzoon en zoon van de gekende Adriaan Hubert Bressers en Leon Bressers, oprichters van de kunstateliers Bressers en later Bressers-Blanchaert gevestigd te Maaltebrugge bij Gent. Dit schilder-, decoratie-, beeldhouw- en meubelatelier groeide onder invloed van Jean Baptist Bethune tot één van de uitvoerders van de neogotiek uit. Vanaf de jaren 1920 was ook Adrien werkzaam bij het atelier Bressers-Blanchaert en verruimde hij de activiteiten met bouw- en restauratieprojecten en een eigen architectenbureau. In 1972 werden de activiteiten van het kunstatelier stopgezet.

Adrien Bressers ontwierp de Sint-Jozefkapel in een eigen art-decostijl, gekenmerkt door decoratief uitgewerkt baksteenmetselwerk met accentuerende lintvoegen, een gestileerde op elkaar afgestemde binnen- en buitenafwerking met afgeschuinde en boogvormige decoratieve elementen, uitgevoerd in kwalitatieve materialen. Architect Bressers tekende ook voor de binnenafwerking gaande van de muurschilderingen, de tegelvloer, het altaar tot en met het Sint-Jozefbeeld en de thans vervangen Sint- Gerardus en Sint-Cornelisbeelden. Binnen zijn oeuvre behoort de kapel tot een van zijn zeldzame kapelontwerpen. Het ontwerp van de kapel is bewaard gebleven in het plannenarchief van het architectenbureau Bressers (nummer 50).

Renovatie van de kapel

De Sint-Jozefkapel hoort momenteel bij een jongere villa, Schoolstraat nummer 14. De eigenaar van deze villa, restaureerde in 2009 eigenhandig en zorgvuldig de verwaarloosde kapel. De werken behelsden hoofdzakelijk het herschilderen van het buitenschrijnwerk, een herneming van de sjabloonschildering op de binnenwanden, vervanging van twee verdwenen heiligenbeelden, de heraanleg van het begroeide voorpleintje (onder andere toevoegen van centraal gekasseid paadje, bodembedekkers, flankerende leilinden).

Beschrijving

De vrijstaande Sint-Jozefkapel situeert zich in de Schoolstraat, een zijstraat van de hoofdstraat in Overmere dorp tussen Burg. de Lausnaystraat-Fortstraat (of steenweg Gent-Dendermonde) en Kloosterlandstraat, en gaat terug op het aanvankelijk smallere en vroegere Kloosterstraatje. De huidige straatbenaming verwijst naar de hier sinds 1962 tegenover de Sint-Jozefkapel gelegen vrije meisjesschool Sint-Jozef en heden de vrije basisschool Overmere geheten, tweede vestigingsplaats van de in 1879 in de Kloosterlandstraat gestichte parochiale lagere meisjesschool van Overmere. De Sint-Jozefkapel bevindt zich naast nummer 14 en is een weinig achterin gelegen en omgeven door leilinden en door een lage buxushaag van de straat gescheiden.

Exterieur

Het betreft een kapel op een rechthoekig grondplan met vlakke sluiting, onder een steil zadeldak met rode leipannen. Opmerkelijk metselwerk met blokverband van uitsluitend strekken recht boven elkaar. Om de stabiliteit van het gebouw te verzekeren werd in elke laag een ijzeren staaf ingewerkt.

Scherpe voorpuntgevel met dieperliggende lintvoegen en geel geschilderde stootvoegen; in de topgevel een zwart afgelijnd rood kruis. Verdiepte rechthoekige vleugeldeur tussen afgerond metselwerk en voorafgegaan door een gebogen trap. Deur met fraai houtwerk en gekleurd glas in lood met geometrisch motief in de deurlichten. Erboven een smal venster met afzaat en bovenaan getrapt, voorzien van glasraam met gestileerde voorstelling van de Heilige Jozef. Beide zijgevels onder houten kroonlijst op klossen, voorzien van drieledig liggend venster voorzien van gekleurd glas in lood met geometrisch patroon. Blinde achtergevel. Voorheen geflankeerd door een lage zijdelingse afsluiting van de voortuin met bakstenen metselwerk en buisleuningen (verdwenen).

Het bijhorende voortuintje, was voorheen verhard en deed dienst dat als een soort voorplein dat bij processies onder meer gebruikt werd als halte- en rustplaats.

Interieur

Het interieur vertoont bepleisterde wanden versierd met imitatie lambrisering van polychrome sjabloonschilderingen op aflijnende fries met opschrift: “H JOZEF PATROON VAN BELGIE RED EN BESCHERM ONS” en “HEILIGE JOZEF WIJ NEMEN ONZEN TOEVLUCHT TOT U”. Bepleisterde en geschilderd spitsboogvormig gewelf. Veelkleurige tegelvloer met patroon in art-decostijl. Op de rechter zijwand gedenksteen met opschrift “+1933/ GIFTE DOOR MR EN MW/ LOUIS STEEMAN BAETEN/ OVERMEIRE/ BOUWMEESTER/ ADRIEN BRESSERS/ GENT”.

Altaartafel van kalkzandsteen, front met opschrift “ITE AD JOSEPH” en “SANCTE/ JOSEPH/ O.P.N.”. Erboven een groot gepolychromeerd beeld van de Heilige Jozef met lelietak en het Kind Jezus, op de voet gesigneerd “BRESSERS – GENT” en geplaatst op een wandconsole, volgens de literatuur geschonken door Achiel Joannes Verherbrugghen.

Oorspronkelijk geflankeerd door de beelden van de Heilige Gerardus en de Heilige Cornelis, geleverd door het Huis Bressers (confer opschriften op de nog aanwezige sokkels). De verdwenen beelden werden in 2009 vervangen door twee nieuwe. Links een beeld van de Heilige Cornelis. Rechts een Sint-Vincentiusbeeld, verwijzend naar de tweede patroonheilige van de nabijgelegen Sint-Jozefschool.