erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Bartholomeus

bouwkundig element
ID
8430
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/8430

Juridische gevolgen

Beschrijving

Stoere basilicale kerk, de markt dominerend. In de 13de eeuw bevond zich hier de vroeg-gotische kapel van Onze-Lieve-Vrouw-ter-Markt; parochiekerk vanaf 1412.

In 1476 bouw van een gotische kerk, voltooid in 1617; bediening afhankelijk van de Sint-Adriaansabdij. De plattegrond ontvouwde: een driebeukig schip met drie traveeën, een uitstekend transept met vierkante kruisingstoren, geflankeerd door vier ronde arkeltorentjes, een basilicaal koor van twee traveeën met zijkapellen, vijfzijdige koorsluiting met kooromgang en veelzijdige transkapellen, vijfzijdig ten noorden en zuiden, een centrale zevenzijdige.

In 1485, bouw van de Sint-Joriskapel ten noorden op de overblijfselen van de eerste kapel; verwoest in 1566 tijdens de godsdiensttroebelen.

In de 17de eeuw optrekken van twee aanbouwtjes aan de westgevel. In de 18de eeuw krijgt de kerk een barok uitzicht: de aanbouwtjes aan de westgevel verdwijnen, deur en vensters worden gewijzigd. Een lantaarn vervangt de forse kruisingstoren. Segmentboogvensters worden aangebracht. Barok interieur voornamelijk door Gillis de Ville.

In 1834, zuidelijke sacristie en bergplaats in de oksel van het koor en de zuidelijke transeptarm.

In 1880-1896, grondige restauratie van de kerk in neogotische stijl onder leiding van architect A. Van Assche; de kerk krijgt nagenoeg haar gotisch volume en uitzicht terug.

De huidige plattegrond komt grosso modo overeen met deze van de kerk van 1476. Op de plaats van de Sint-Joriskapel, bevindt zich heden de Onze-Lieve-Vrouwekapel heropgebouwd bij de restauratie, zuidgevel met neogotische doopkapel en aansluitende Heilige Grafkapel toegevoegd bij de restauratie en hoger vermelde zuidelijke sacristie van 1834. De oudste delen van de kerk zijn grosso modo opgetrokken uit Doornikse hardsteen: westgevel, noord- en zuidgevel van de zijbeuken, noord- en zuidtranseptgevels; sokkel van het koor en van de Onze-Lieve-Vrouwekapel; bij de restauratie voornamelijk gebruik van baksteen: lichtbeuk, kruisingstoren en koor; gebruik van zandsteen voor negblokken en venster- en deuromlijstingen (deels hergebruikt materiaal); bakstenen zuidelijke sacristie en natuurstenen doopkapel en Heilige Grafkapel. Middenbeuk, transept, koor en zijkapellen onder zadeldaken (leien), zijbeuken onder lessenaarsdaken (leien).

Aan westelijke gevelzijde, bordes met steektrappen en opengewerkte neogotische balustrade van hardsteen. Westgevel met neogotische spitsboogdeur in omlijsting van hardsteen met deels geprofileerd boogtracé; aan weerszijden erboven dito spitsboogvensters met afzaat en doorlopende archivolten.

Noordgevel met gedicht segmentboogdeurtje met sporen van zandstenen omlijsting. Middenbeuk, zijbeuken, transept en koor met transkapellen, voorzien van grotendeels vernieuwde spitsboogvensters in kwartholle zandstenen omlijsting en dito hoekblokken, afzaat.

Vierkante kruisingstoren onder naaldspits (leien), volledig heropgericht bij de restauratie. Baksteenbouw met negblokken van zandsteen, flankerende arkels, bekronende balustrade, rondboogvormige galmgaten.

Noordelijke transkapel met classicistische rechthoekige deur in omlijsting van hardsteen. Onze-Lieve-Vrouwekapel, heropgebouwd bij restauratie. Westerpuntgevel met zeszijdige dakruiter, spitsboogdeur met geprofileerd boogtracé, daarboven oculus (deels hergebruikt materiaal).

Middenbeuk met tweeledige opstand: spitsboogarcaden op hardstenen zuilen met bladkapitelen en spitsboogvormige bovenlichten. Hoofd- en zijbeuken en transeptarmen overkluisd met kruisribgewelven. In kruising, kruisribgewelf op pijlers. Koor, kooromgang en zijkapellen overwelfd met kruisribgewelven, transkapellen met zeslobbige kruisribgewelven. Onze-Lieve-Vrouwekapel, doopkapel en Heilige Grafkapel met tongewelf. Schildering van het koor door L.B. Bert-de l'Arbre in het laatste kwart van de 19de eeuw.

Mobilair

Schi1derij "De Marteling van de H. Bartholomeus", door G. de Craeyer of J. Van der Heyden (eerste helft 17de eeuw); drie staties van de kruisweg door Domien van den Bossche (circa 1808); schilderij "De Marteldood van de Heilige Bartholomeus", door P. van Huffel (1818).

Neogotisch retabel in de Onze-Lieve-Vrouwekapel (1894). Barokhoofdaltaar uit de 17de eeuw ; zijaltaren: Noordelijke zijkapel (1818), zuidelijke zijkapel (tweede helft 19de eeuw); in zuidelijk transept (1894); in zuidelijke kapel (19de eeuw); drie biechtstoelen in Lodewijk XV-stijl door Gilles de Ville (Geraardsbergen) (midden 18de eeuw); neogotische biechtstoel (19de eeuw); preekstoel door Gilles de Ville en P. Pepers (Brugge) (1770); koorgestoelte door Gilles de Ville (1755). Doopvont in arduin met koperen deksel (1620).

  • S.N., Brochure ter gelegenheid van de 900ste verjaring van de stadskeure, Geraardsbergen, 1968, p. 9.
  • S.N., Wandelboekje voor Geraardsbergen, s.d., p. 34.
  • DUVERGER G., VANDENBUSSCHE-VAN DEN KERKHOVE C., Fotorepertorium, kanton Geraardsbergen, Brussel, 1975, p. 13-18.
  • VAN DAMME R., Zo was Geraardsbergen, Antwerpen, 1973.
  • VAN BOSSUYT V., Geraardsbergen toeristisch centrum, Geraardsbergen, 1963.

Bron: D'HUYVETTER C., DE LONGIE B. & EEMAN M. met medewerking van LINTERS A. 1978: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Aalst, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 5n1 (A-G), Brussel - Gent.
Auteurs: d'Huyvetter, Clio; de Longie, Bea; Eeman, Michèle
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Bartholomeus [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/8430 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.