erfgoedobject

Begijnhofkerk toegewijd aan de Heilige Elisabeth van Hongarije

bouwkundig element
ID
84409
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/84409

Juridische gevolgen

Beschrijving

Begijnhofkerk toegewijd aan de Heilige Elisabeth van Hongarije en gelegen in het oostelijk deel van het Begijnhof. Georiënteerde pseudo-basilicale kerk met gotische en barokke stijlkenmerken. De eerste vroeggotische kerk gaat terug tot midden 13de eeuw. Oorspronkelijk lagere zijbeuken en ronde bovenlichten in de middenbeuk zie kaart van Marcus Gerards (1562). In 1584 legt een brand de kerk grotendeels in puin, enkel de oostgevel blijft bijna helemaal gespaard; de herbouw tussen 1604-1609 is waarschijnlijk een reconstructie van de vorige kerk, het zadeldak van de beuk wordt opgetrokken. In een derde fase, in het vierde kwart van de 17de eeuw tot het eerste kwart van de 18de eeuw: optrekken van de zijbeuken, de kerk heeft nu een pseudo-basilicale opbouw, de spitsboogvensters worden vervangen door huidige segmentboogvensters, de ronde bovenlichten zijn nu aan het zicht onttrokken. Restauratiewerken uitgevoerd in 1990-1991.

De plattegrond vertoont een driebeukig schip van drie traveeën en een diep vlak afgesloten eenbeukig koor van vier traveeën aan de zuidkant geflankeerd door de sacristie en vergaderzaal uit de eerste helft van de 20ste eeuw. Bakstenen gebouw, leien zadel- en lessenaarsdaken, dakruiter met houten klokkenstoel en naaldspits tussen tweede en derde travee. Westgevel van 1604-1609: verankerde bakstenen tuitgevel. Segmentboogpoort met versierde houten deurnaald met jaartal 1605, gevat in tudorboognis met zandkleurigbeschilderde omlijsting, in het grijsbeschilderde boogveld rondboognis met beeld van de Heilige Elisabeth; daarboven hoog eenvoudig spitsboogvenster en rechthoekig venstertje. De voorgevels van de zijbeuken, afgescheiden door versneden steunberen, zijn nagenoeg blind, sporen van vlechtingen dateren uit de bouwfase 1604-1609. Noord- en zuidgevels: geritmeerd door gelijksoortige steunberen en segmentboogvensters met bepleisterde omlijstingen met oren en neuten; glas in lood met brandschildering in het schip. Aan de noordgevel: onderste baksteenlagen uit de eerste bouwfase, geprofileerde bakstenen rondboogdeuromlijsting uit de 13de eeuw: halfzuilen met knoppenkapitelen van zandsteen onder doorgetrokken dekplaten; voorts geven bovenaan de muur bakstenen consoles de oorspronkelijke hoogte van de middenbeuk aan. Oostgevel: 13de-eeuwse tuitgevel met hoog blind spitsboogvenster, oorspronkelijk venster voorzien van maaswerk wordt waarschijnlijk in het eerste kwart van de 18de eeuw gedicht, rechts een rondstaaf met knoppenkapiteel en sporen van bakstenen tracering van de vroegse bouwfase; in de top drielobbige blinde nis rustend op consoles. Sacramentspaneel van 1991 ter vervanging van 19de-eeuws exemplaar met opschrift "ECCE PANIS/ANGELORUM" en afbeelding van een monstrans. Tegen de zuidgevel aanbouw van de sacristie; boven de vensters sporen van de vroegere spitsboogvensters en bovenaan bakstenen consoles zie noordgevel.

Interieur: bepleisterd en ivoorkleurig beschilderd ensemble met eerder ingetogen barokallure. Korfboogvormige scheibogen op zuilen in het schip; middenbeuk en koor onder gedrukte tongewelven versierd met eenvoudig lijstwerk, trekankers. Zijbeuken overkluisd door graatgewelven en gordelbogen rustend op consoles met engelenhoofden, geometrische motieven in de zuidelijke zijbeuk en jaartal 1707 in de oosttravee. Omlopende eikenhouten lambrisering van 1763 in koor en zijbeuken. Vloer van zwarte en witte marmer en talrijke grafzerken. Hoofdinkom met houten tochtportalen, waarboven orgeltribune, 18de eeuw. In de sacristie een kruisribgewelf uit de vroegste bouwfase.

Mobilair: Schilderijen: "Sint-Jozef met het kindje Jezus" toegeschreven aan Jacob Van Oost, tweede helft van de 17de eeuw; "De ontmoeting tussen Onze-Lieve-Vrouw en de Heilige Elisabeth" van L. De Deyster, vierde kwart van de 17de eeuw; "Tafereel uit het leven van de Heilige Dominicus", anoniem tweede helft van de 17de eeuw; "Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart", toegeschreven aan T. Boeyermans, tweede helft van de 17de eeuw, "Leven van de Heilige Trudo", anoniem, 18de eeuw. Beeldhouwwerk: "Onze-Lieve-Vrouw van Goede Wil" met boom als beeldnis, 1673; albasten antependium, laat-Renaissance, met "De bewening van Christus", eerste kwart van de 17de eeuw; barokaltaar in de zuidelijke zijbeuk met achter het altaar 17de-eeuwse(?)-schaduwschildering met vermoedelijk twee knielende engelen; beeld van "Sint-Jozef", tweede helft van de 17de eeuw; Romaans beeld van "Onze-Lieve-Vrouw van Spermalie", eerste helft van de 13de eeuw; barokhoogaltaar met fronton waarin "Heilige Elisabeth van Hongarije" met links "Heilige-Barbara" en rechts "Heilige Katarina", vierde kwart van de 17de eeuw; in de vergaderzaal : "Onze-Lieve-Vrouw van den Wijngaard", circa 1300.

Meubilair: Barokaltaar in de noordelijke zijbeuk, tweede helft van de 17de eeuw; eikenhouten koorafsluiting en koorbanken, 1740; eikenhouten lambrisering, 1763; eikenhouten laatbarokke gesculpteerde preekstoel vermoedelijk van J. Van Hecke, circa 1735; biechtstoel, circa 1735; eikenhouten tochtportaal en orgeltribune, 1754; orgel van J. Berger, 18de eeuw. Ramen: glas-in-loodramen met gebrandschilderde taferelen onder meer met de Heilige Elisabeth en de Heilige Domenicus van atelier Dobbelaere, 1913.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, archief, dossier DW000067.
  • Dienst Monumentenzorg en Stadsvernieuwing Brugge, Nota, september 1991.
  • CONSTANDT L. (ed.), Behoedzaam omgaan. Monumentenzorg in Brugge, 1988-1993, Brugge, 1994, p. 41-45.
  • DEBAERE P., Enige opmerkingen over het Begijnhof te Brugge, Gentse bijdragen tot de kunstgeschiedenis, XXIII (1973-1975), HIKO, RUG.
  • DEVLIEGHER L., De opkomst van de kerkelijke gotische bouwkunst in West-Vlaanderen gedurende de XIIIe eeuw, in Bijdragen van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen), 1954, nr. 5, p. 186-188.
  • ESTHER J.P., De Brugse Begijnhofkerk, een behoedzame restauratie, in M&L, jg. 11 nr. 1, 1992, p. 28-39.
  • VROMMAN F., Kunstwerken in de Brugse kerken en kapellen, Brugge, 1986, p. 212-221.

Bron: GILTÉ S., VANWALLEGHEM A. & VAN VLAENDEREN P. 2004: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Brugge, Middeleeuwse stadsuitbreiding, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 18nb Zuid, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Gilté, Stefanie; Vanwalleghem, Aagje; Van Vlaenderen, Patricia
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

De middeleeuwse begijnhofkerk kwam tot stand in twee bouwfasen. Het driebeukige schip werd eerst gebouwd, omstreeks het midden van de 13de eeuw. Het koor kwam tot stand in een tweede bouwfase die op basis van de baksteenformaten kan worden geplaatst in de periode 1260-1300.

Van het 13de-eeuwse schip resteert de volledige middenbeuk. De zijbeuken werden in de 17de eeuw verhoogd en voorzien van grotere vensteropeningen. Hierbij werden de oorspronkelijke oculi van de lichtbeuk verborgen achter de nieuwe lessenaarsdaken. Van de 13de-eeuwse zijbeuken resteert alleen de onderste zone van de gevels en steunberen.

  • DEBONNE V. 2015: Uit de klei, in verband. Bouwen met baksteen in het graafschap Vlaanderen 1200-1400, onuitgegeven doctoraatsverhandeling Katholieke Universiteit Leuven, Leuven.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Is deel van
    Begijnhof


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Begijnhofkerk toegewijd aan de Heilige Elisabeth van Hongarije [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/84409 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.