erfgoedobject

Pompgemaal en leerlooierij Folchi

bouwkundig element
ID
84725
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/84725

Juridische gevolgen

Beschrijving

Pompgemaal van het Berlare-Broek zogenaamd "Watermachien" en rest van de voormalige leerlooierij Folchi, gelegen naast het beschermde landschap van het Broek en naast de gemeentegrens met Zele.

Het Berlare-Broek ontstond door uitvening van een deel van een afgesloten prehistorische Scheldemeander. Door de turfwinning die al inzette op het einde van de 17de eeuw vormde het Berlare-Broek midden 19de eeuw evenals het Donkmeer en de Turfput binnen deze meander, één grote vijver. De gemeente Berlare, eigenaar geworden van het gebied, verkocht het "Baerbroek" in 1854 met de verplichting het gebied droog te leggen. Een poging daartoe werd onder meer ondernomen door de gebroeders Van der Elst uit Brussel die in 1860 een plan indienden voor het plaatsen van twee machines voor het droogleggen van het “Baerbroek”. De drooglegging door hun pompinstallatie slaagde slechts gedeeltelijk.

Op 10 augustus 1860 kwam het Broek in het bezit van baron M. de Hirsch de Gerenth, bankier te Brussel. Volgens het kadasterarchief liet hij in 1862 aan Schuitje een stoomwatermolen oprichten en onder leiding van ingenieur Theodoor Leysen slaagde het droogleggen van Berlare-Broek in 1862. Het achterin gelegen pomphuis met stoomwatermolen werd in 1867 vergroot. In 1904 door de toenmalige eigenaars, familie De Naeyer uit Willebroek, gelijktijdig met de vergroting van de stoomkracht, zijdelings uitgebreid tot een gebouw in L-vorm. Pomp in werking tot 1914. In 1924 werd het machinehuis door eigenaar P.H. Folchi volgens kadastergegevens herbouwd en gewijzigd van bestemming tot een "leertouwerij" van de naamloze maatschappij “l’Est de Kwango”. Aansluitend bouwde P.H. Folchi er in 1925 er een nieuw en nu nog bestaand waterpomphuis tegenaan en het droogtrekken van het Broek werd in 1926 hervat. Aanvankelijk nog aangedreven door stoomkracht, nadien door een elektrische motor. Gebruikt voor het wegpompen van het water uit het Broek via de Polsgracht op grondgebied Zele naar de Schelde.

De aanpalende leerlooierij Folchi (S.A. "Tannerie et Maroquinerie de l'Union") werd later, nog volgens kadastergegevens, vergroot onder meer in 1933, 1938 en 1940 en breidde daarbij uit tot tegen de straat. Deze fabrieksgebouwen zijn intussen gesloopt met uitzondering van de loods palend aan het pomphuis. Het waterpomphuis werd in 1937 door P.H. Folchi verkocht aan de Brusselse maatschappij "Union Allumettière", later genaamd "NV Alluma". Vanaf 1979 eigendom van het Vlaamse Gewest en sinds 1987 niet meer in gebruik.

Pomphuis in rechthoekig bakstenen gebouw van twee verdiepingen onder plat dak, met de achterzijde aanleunend tegen het overblijvend deel van de voormalige leerlooierij Folchi. Gevels met afbladderende cementering met schijnvoegen. Benedenverdieping met lage staldeuren. Gemetste buitentrap naar de bovenverdieping met verzonken in de vloer een oude elektrische motor, naast een jongere motor (naar verluidt toegevoegd in de jaren 1950). Sporen van het aanvankelijke machinehuis voor de stoomwatermolen van 1862 bleven bewaard in de achterpuntgevel van het aanleunende hoge fabrieksgebouw van de leerlooierij Folchi. Zichtbare rest van een lagere donkere bakstenen puntgevel met oculus boven rondboog in spaarveld tussen lisenen. Het gebouw werd duidelijk in 2 fasen (begin 20ste eeuw en tijdens het Interbellum) verhoogd. Drie bouwlagen met betonnen industriële vensters en afgedekt door golfplaten zadeldak.

  • Rijksarchief Gent, Provinciaal archief Oost-Vlaanderen 1850-1870, 1573/ Berlare/ 1860.
  • DE BRUYNE C., Het Broek van Berlare, Heem- en Oudheidkundige Kring Berlare, XXIII, 2, 2005, p. 3-23.
  • DE BRUYNE C., Interview met Leon Jansegers, de boswachter van het Broek (19/06/2005), Heem- en Oudheidkundige Kring Berlare, XXIII, 2, 2005, p.28-33.
  • DE BRUYNE C., Meer over het bedrijf Alfa (tevoren: N.V. Est du Kwango), Heem- en Oudheidkundige Kring Berlare, XXIV, 2, 2006, p. 67-70.
  • DE POTTER F., BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen. Vierde reeks, Arrondissement Dendermonde, Eerste deel, Berlare, Gent, 1889.
  • Open Monumentendag Berlare 12 september 2004, Van nature...een monument, 2004, p. 12-15.
  • KINDS S., Waterhuishouding in Berlare Broek, Heem- en Oudheidkundige Kring Berlare, XXIII, 2, 2005, p. 24-27.
  • VAN DEN BREMT P., MEIRSMAN R., Een aanzet tot een beheersplan voor een gerangschikt landschap, het Staatsbos Berlare-Broek, Luik I: de natuurwetenschappelijke waarde, Monumenten en Landschappen, II, 1, 1982, p. 59-68.
  • VENNEMAN R., ADAM A., ADAM M., Berlare in prentkaarten, prentkaarten van de deelgemeente Berlare, Berlare, 1984, p. 86-87.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke; Duchêne, Helena
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Pompgemaal en leerlooierij Folchi [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/84725 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.