De Sint-Jozefkapel is een typische uiting van de religieuze volkscultuur, namelijk als kleine bidplaats ter verering van een populaire heilige gebouwd op initiatief van particulieren. Het is een opvallende materiële getuige van het volksgeloof en van het volkse gebruik om bij bezoek van dergelijke bidplaats om bijstand te verzoeken. Traditioneel voor een christelijke cultusplaats is de kapel vergezeld van een lindeboom.

Historiek

De Sint-Jozefkapel werd gebouwd in 1866 door de Henri Hornikx, een ingeweken schapenboer afkomstig uit Stramproy in Nederlands Limburg die zich vestigde aan de Kasteelstraat te Moerzeke. De Limburgers stonden bekend als vurige vereerders van Sint-Jozef en omdat hier te Moerzeke geen enkele kapel toewijd aan deze heilige werd aangetroffen door de ingeweken Limburger was dit de aanleiding tot de oprichting ervan. De gravinnen de Nieulant van het kasteel van Moerzeke, gekend als christelijke en katholieke weldoeners, steunden de bouw financieel door drie vierde van de kosten op zich te nemen op voorwaarde dat zij inspraak hadden over de bouw. De grond werd ter beschikking gesteld door de familie Nobbels-Peelman uit Sint-Niklaas. In maart 1866 werd de kapel ingehuldigd.

De kapel werd gerestaureerd omstreeks 1977 en in 1996 door de confrérie Sint-Jozef van Moerzeke (volgens gedenkplaatje).

Jozef, naar zijn beroep bijgenaamd de Timmerman, was volgens de bijbel de pleegvader of voedstervader van Jezus Christus. Hij wordt vermeld als zoon van een Jakob en afstammeling van koning David. Hij was verloofd met Maria en kwam na Jezus’ geboorte nog eens in de bijbel ter sprake toen Jezus 12 jaar was. In de eerste eeuwen van het christendom was er slechts geringe aandacht voor de figuur van Jozef. In de middeleeuwse kunst werd hij slechts afgebeeld op de achtergrond in de context van voorstellingen van de geboorte van Jezus. Pas in 1479 werd zijn feest ingevoerd op de heiligenkalender (19 maart). Sinds de 15de-16de eeuw kwam hij als heiligenfiguur geleidelijk in de belangstelling. Als patroon sinds 1870 van de kerkgemeenschap kende de verering van Sint-Jozef een groeiende populariteit, ook met de religieuze heropleving in de tweede helft van de 19de eeuw. Talrijke parochiekerken en kapellen uit de 19de en 20ste eeuw zijn toegewijd aan Sint-Jozef, daarnaast zijn ook scholen, zieken- en bejaardenhuizen naar deze heilige genoemd. Sint-Jozef is de patroon van België en andere landen en steden verspreid over de wereld. Doorgaans is de beeltenis van Jozef vergezeld van het kind Jezus op de arm of aan de hand. Hij werd vooral als oudere man voorgesteld of herkenbaar als ambachtsman. Dikwijls heeft hij in de hand een lelie of een bloeiende tak. Sint-Jozef is onder meer de patroon van echtparen, huisvaders, kinderen, christelijke gezinnen, jeugd, wezen, kuisheid, arbeiders, houthakkers, timmerlui, meubelmakers, schrijnwerkers, ingenieurs, begrafenisondernemers, opvoeders, reizigers en asielzoekers, stervenden en een zalige dood.

Beschrijving

De landelijk gelegen wegkapel wordt omringd door velden en is ingeplant aan de straatkant op een omhaagd perceel, ongeveer halfweg de verbindingsweg tussen Moerzeke centrum en de kern van het gehucht Kastel staand. De linde achter de kapel markeert de bidplaats in het vlakke omringende omliggende landschap.

De Sint-Jozefkapel vertoont neogotische kenmerken wat de vensteropeningen betreft, maar naar vorm is ze bijzonder in vergelijking met de traditionele kapelbouw: ze is op achthoekige plattegrond gebouwd met een omlopende gaanderij met achthoekige zuilen. Enkel de twee voorste zijn naar aanleiding van herstellingswerken vervangen door ronde betonnen zuilen. Zowel het achthoekige grondplan van de wegkapel en de toepassing van een omlopende zuilengaanderij is vrij uitzonderlijk.

Het toepassen van een achtvorm voor kapellen zou teruggaan op de oudchristelijke baptisteria of doophuizen en de latere christelijke doopvonten waarvan de achthoekige vorm verwijst naar de achtste dag, dag van de opstanding van Jezus en waarop de schepping voltooid was. Vast staat dat de achthoek in de kerkelijke architectuur in verband te brengen is met de religieuze symboliek van de achthoek evenals met de christelijke betekenis van het getal acht. De achthoek is net als de cirkel een symbool van de volmaaktheid van God. Acht is het getal van de goddelijke volmaaktheid.

De Sint-Jozefkapel bezit een achthoekige vorm door een vierkante plattegrond met afgeschuinde hoeken. Ze is afgedekt door een sterk overkragend achtzijdig tentdak met leien gedekt, rustend op acht zuilen en ter hoogte van de vier brede zijden van de kapel voorzien van een driehoekig fronton. De daknok wordt bekroond door een gesmeed ijzeren kruis. De gewitte zuilen dragen de brede dakoverstek; zij zetten aan op een bredere grijs geschilderde hoge sokkel en zijn voorzien van een dito lijstkapiteel. Het fronton van de voorgevel is voorzien van een banderol met opschrift "1866 / ST. JOSEPH / BID V. ONS". De wegkapel is gemetseld in rode baksteen met accenten van gesinterde baksteen voor de omlijstingen van de spitsboogvormige muuropeningen, de hoekkettingen, de aflijnende muizentandlijst en de plint boven de omlopende gemetste bank met hardstenen dekplaten. De vernieuwde deur bewaart een rechthoekig deurlicht met getorste balusters en een spitsboogvormig getraceerd bovenlicht. Een klein houten schildje op de tussendorpel van de deur vertoont de letters H J verwijst naar de Heilige Jozef. De vensteropeningen in de zijgevels zijn eveneens spitsboogvormig. De decoratieve venstertracering is bovenaan voorzien van rood en blauwgekleurd glas. Bij herstelwerken is beschermend traliewerk voor de vensters aangebracht. Een blindvenster is aangebracht in de achtergevel van de kapel.

In de hoeken van het betegelde pad rondom de kapel zijn vier vierkante arduinen tegels ingeleg,d voorzien van een opschrift met de namen van de betrokkenen bij de oprichting ervan: "H. HORNIKX/ 1866", "DE GRAVINNEN DE NIEULANT/ 1866", "L. NOBBELS/ PEL. PEELMAN/1866", "D.E.W. HEER/ PASTOOR DE BOCK/1866".

Interieur

Het bepleisterd en geschilderd kapelinterieur omvat een keperboogvormig, blauw gekleurd gewelf op witte omlopende profiellijst. De gewitte wanden hebben een hoge groen geschilderde plint. De bruinrode tegelvloer is recent.

Het houten altaar heeft een bruin en groen geschilderd altaarfront en een gewit getrapt houten opzetstuk met beeldconsole op getorste zuiltjes en onder legplankje op vier consooltjes in vaasvorm. Op het altaar staat een houten boog op twee pilasters en met bekronend kruismotief. Een polychroom beeld van Sint-Jozef met Kind Jezus aan de hand staat op het altaar.