Parochiekerk Sint-Jozef van het afgelegen, zuidelijke gehucht Kastel. Dit geïsoleerd liggende kerkdorp is aan drie zijden omgeven door de Schelde (ten oosten, zuiden en westen).

Historiek

Naar het westen georiënteerde kerk in de woonkern van Moerzeke-Kastel, werd opgericht aan een smal en diep kerkpleintje toegankelijk vanaf Ganzenberg en vanaf Baasrodeveerstraat (tussen nummer 20 en 24). Enigszins verheven ingeplant met de voorgevel gericht naar de Baasrodeveerstraat. Omgevende tuin naast en achter de kerk afgesloten door een lage, gewitte bakstenen muur. Een gebogen ijzeren hek tussen gemetste hekpijlers aan weerszij van de voorgevel van de kerk.

De inwoners van het gehucht Kastel waren tot 1874 voor de godsdienstige aangelegenheden hoofdzakelijk aangewezen op de parochiekerk van Moerzeke centrum. Zij zouden wel af en toe een mis hebben kunnen bijwonen in de Sint-Bernarduskapel (zie Bosstraat nummer 29), een kapel bediend door paters van de Sint-Bernardsabdij (sinds 1833 te Bornem). Op 09.02.1872 werd een eerste verzoekschrift ingediend om te Kastel een kerk te mogen bouwen. Op voorwaarde dat eerst een voorlopige kerk werd opgericht en dat Kastel zelf de nodige financiële middelen zocht voor de bouw van een kerk én pastorie werd de bouw op 17.10.1873 goedgekeurd. De gemeenteraad van Moerzeke had aan bouwkundige Gustaaf Hoste (Gent) gevraagd het ontwerp van de kerk en een raming te maken. Een houten loods op de Ganzenberg werd als noodkerk in gebruik genomen in 1874. De bouw van de nieuwe kerk vond plaats in 1875-1877. Eerste mis opgedragen op 7.10.1877. De erkenning van de nieuwe parochie toegewijd aan Sint-Jozef te Kastel werd bevestigd op 19.04.1876. Toren hersteld in 1982 onder leiding van architect Fernand Weyers (Sint-Niklaas). Herstel van dak en schip in 1993-1995 door architectenbureau Bressers (Gent).

Beschrijving

Neogotische basilicale kruiskerk met achtzijdige kruisingstoren op vierkante basis, een driebeukig schip van vier traveeën, weinig uitspringende transeptarmen van één travee, koor van twee traveeën met vlakke koorsluiting, met sacristie en rond traptorentje in de oksels. Opgetrokken van baksteen met verwerking van hardsteen voor decoratieve elementen, onder leien zadeldaken en ingesnoerde naaldspits. Naar het oosten gerichte voorgevel met hoge puntgevel, gevat tussen versneden steunberen, met uitspringend portaal gevormd door een houten afdak op gemetste pijlers en spitsboogdeur met bakstenen archivolten, onder hoog spitsboogvormig venster met vierledige neogotische tracering. De geveltop is voorzien van een afgerond driehoekig bovenlicht in een geprofileerde bakstenen omlijsting, sierankers en wordt bekroond door een arduinen kruis. In de voorgevels van de zijbeuken, eveneens gevat tussen versneden steunberen, bevindt zich een smal spitsboogvenster in een geprofileerde bakstenen omlijsting met sober maaswerk op een arduinen drempel. Onder elk van de vensters hangt een herdenkingsmonument: links voor de slachtoffers van beide Wereldoorlogen en rechts ter ere van de stichter van de kerk, priester T. Verschelden. De zijbeuken worden geritmeerd door versneden steunberen waartussen spitsboogvensters met tweeledige tracering en in de bovenlichten van de middenbeuk met bakstenen tweelichten. In de eerste travee is er een rechthoekige deur met arduinen latei met peerkraalmotief in een getoogde omlijsting van geprofileerd baksteenmetselwerk. Beide laterale gevels van het transept en de vlakke koorgevel worden gekenmerkt door een grote spitsboogvormige nis, waarin drie smalle spitsboogvensters gevat zijn. De geveltoppen bevatten een klein rechthoekig venster in een rondboogvormige omlijsting en sierankers en worden bekroond door hardstenen kruisjes. De achtzijdige kruisingstoren op vierkante basis heeft aan elke zijde een spitsboogvormig galmgat met doorlopende druiplijsten. De torenspits is voorzien van vier dakkapellen, één ervan met uurwerkplaat, en wordt bekroond door een smeedijzeren kruis. Het uurwerk werd geplaatst door de firma Vertongen (Oudegem) in 1911. Naast het zuidtransept staat een kleine sacristie van één travee, die tegen het koor is aangebouwd. In de oksel van sacristie en koor bevindt zich een rond traptorentje onder een leien tentdak, dat verlicht wordt via kleine vensters, met een toegangsdeur aan de zuidzijde. Tegen de noordgevel van het koor staat een kleine sacristie met een rechthoekig grondplan onder een zadeldak.

Interieur

Het kerkinterieur is volledig bepleisterd en wit geschilderd, met uitzondering van de zandkleurig geschilderde kapitelen van de bundelpijlers en consoles van de gewelven. Basilicaal schip met midden- en zijbeuken gescheiden door een spitsboogarcade op bundelpijlers met knopkapitelen. Later vernieuwde vloer met beige tegels en middenpad van groene tegels en rode afboording. Spitsboogvormige overwelving met gepleisterde kruisribgewelven, met platte ribben rustend op consoles met gelijkaardige knopkapitelen, en gescheiden door gordelbogen.

Figuratieve glasramen in het transept en koor van Camiel Ganton (Gent). In het linker transept met Heilige Maria Magdalena, De verschijning van Heilig Hart van Jezus aan Maria Magdalena Alacoque en Heilige Bernardus, geschonken in 1923; in het koor St.-Jozef, Salvator Mundi, Onze-Lieve-Vrouw met Kind en de Heilige Coleta, geschonken in 1910; in rechter transept Heilige Justina, de Heilige Familie, Heilige Victoria en Heilige Adolphus en Heilige Petrus, gedateerd Anno MCMXXX (1930).

Mobilair

Schilderijen. Schilderij van de Heilige Antonius van Padua met Kind, 19de eeuw. Calvarie, 18de eeuw. Op metaal geschilderde kruiswegtaferelen in neogotische houten omlijsting door de parochianen geschonken aan pastoor Th. Verschelden in 1902. Beeldhouwwerk. Gekroond beeld van de Heilige Jozef met het Kind Jezus onder neogotisch baldakijn en dito voetstuk. Gekleed processiebeeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind (gepolychromeerd hout, gerestaureerd). Zeven gepolychromeerde beelden in gips van Heilige Antonius van Padua, Heilige Theresia van Lisieux, het Heilig Hart van Jezus, Heilige Rita, Heilige Cornelius, Heilige Jozef. Beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes.

Neogotisch meubilair. Hoofdaltaar, eik, met op het retabel de op koperplaten geschilderde voorstelling van de geboorte en de dood van Christus en het onderschrift "Gift der parochianen van Castel" van Ch. Bogaert (Brugge) van 1902. Zijaltaar van de Heilige Jozef, eik, deels gepolychromeerd, met drie gepolychromeerde beelden in gips; de altaartafel werd verplaatst naar het hoofdaltaar. Zijaltaar van Onze Lieve Vrouw, eik, deels verguld, met drie nissen voorzien van gepolychromeerde beelden in gips. Twee eikenhouten koorgestoelten. Eiken preekstoel (vroeger gedateerd 1903), op de kuip met de geschilderde voorstellingen van de Evangelisten en onderschrift: "Gift der parochianen van Castel", op de voet geschilderd opschrift "Gift van Theresia Geertruyen". Twee eiken biechtstoelen. Orgel van de gebroeders Vereecken uit Gijzegem van 1903, getransformeerd door de firma Loncke (Esen) in 1956. Zandstenen doopvont met achtzijdige kuip met koperen deksel op ronde voet. Eikenhouten doksaal in neogotische stijl. Triomfkruis.