Historiek

Het gehucht Wetteren-ten-Ede bezat reeds in de 15de eeuw een kapel als bidplaats. De vroegste vermelding van een kapel in Wetteren-ten-Ede gaat terug tot 1454. Op het einde van de 16de eeuw was de kapel beschadigd. De bewoners van ten Ede herbouwden op eigen kosten de kapel in de 17de eeuw. In het Metingboek van Wetteren van 1701 vinden we de kapel afgebeeld met vermelding "De Capelle op den Eé". Omdat de oude kapel te klein werd en in slechte staat was, werd ze in 1750 afgebroken. In datzelfde jaar werd de bouw aangevat van een grotere kapel op een stuk grond naast de oude kapel, de "capelle-bocht" genaamd. De nieuwe kapel of kerk werd op 7 oktober 1753 gewijd door de bisschop van Gent en onder de bescherming van de Heilige Anna gesteld. Ten Ede bezat toen nog geen eigen pastoor zodat de gelovigen toch nog genoodzaakt waren wekelijks over de Schelde naar de hoofdkerk in Wetteren te gaan voor de zondagse eredienst. In 1798 werd ten Ede een proosdij met een residerende proost. Vanaf januari 1799 werd er begraven op de grond voor en rondom de Sint-Annakerk. Pas op 14 januari 1875 werd Wetteren-ten-Ede een zelfstandige parochie. In de 19de eeuw werden heel wat uitgaven gedaan ter verfraaiing van de kerk. In 1856 wordt de vloer van de kerk vernieuwd. In 1879 werd geen toestemming verleend om een nieuwe grotere kerk te bouwen volgens ontwerp van architect Modeste De Noyette uit Ledeberg. Uiteindelijk werden het dak van de kerk en de toren vernieuwd in 1892 naar plannen van architect Joseph De Bosscher uit Heusden. In 1893 tekende hij tevens de plannen voor de aanliggende pastorie. Koorvloer vernieuwd in 1929. In 1938 herstelde A. Ysabie (Gent) de gewelven. Plankenvloer van sacristie in 1953 vervangen door cementtegels. In 1971 werden er onderhoudsschilderwerken in de kerk uitgevoerd en in 1972 werd het exterieur van de kerk geschilderd. Restauratie van de kerk in 1978 onder leiding van architectenbureau De Vloed (Melle). Glasramen hersteld in 1981 door De Meester en Schoukens (Aalst). Herstelling van de bedaking, volledige vernieuwing van de eerder afgenomen klokkentoren naar model van de voorgaande volgens plan van Agnes Van Weyenbergh, in december 2003 geplaatst op de kerk.

Beschrijving

De Sint-Annakerk is eenbeukig, telt drie traveeën zonder westbouw en vertoont een noord- en zuidtransept van gelijke breedte en lengte; het koor van één travee eindigt met halfronde sluiting. Sacristie tegen zuidgevel van het koor, afgedekt met schilddak. De beuk en het even hoge en brede koor zijn overdekt door een leien zadeldak, beide transepten door een schilddak. Vijf dezelfde dakkapellen: één op elke transeptarm, één aan elke zijde van het schip boven de eerste travee en één op de afgeronde dakbeëindiging boven het koor. Op de kruising van transept en schip staat een houten klokkentoren met witgeschilderde hoge zeshoekige lantaarn met galmborden en torenuurwerk; leien torenspits bekroond door torenkruis met koperen torenhaan.

Kerk opgebouwd uit baksteenmetselwerk in staand verband op een kalkstenen plint van twee lagen. De voorgevel (westzijde) is een gecementeerde puntgevel met imitatievoegen, op de hoeken afgelijnd door twee platte pilasters. Het centrale toegangsportaal is sterk benadrukt, ook door de superpositie van decoratief omlijste muuropeningen waarvan de ornamentiek eigen is aan de bouwperiode van de kapel. De witstenen deuromlijsting bezit een boog voorzien van sluitsteen, op imposten en afgedekt door een rechte kroonlijst. Het portaal is bekroond door een rondboognis gevat in een decoratief uitgewerkte omlijsting met voluten. In de nis staat een fraai beeld van de patroonheilige van de kerk, voorgesteld als een Sint-Anna-ten-drieën. Erboven een groot venster, inwendig segmentbogig zoals de overige kerkramen; de omlijsting met breed hol beloop is met een korfboogvormige waterlijst bekroond en geflankeerd door smalle geblokte pilasters. In de geveltop komt ten slotte een rechthoekig zolderluik voor in een typische omlijsting met uitgespaarde hoeken. Beuk, transepten en koor zijn op overeenkomstige plaatsen voorzien van hetzelfde type segmentboogvormige vensters, gevat in voor de bouwperiode typerende bepleisterde omlijstingen met oren en guttae. De bakstenen gevels zijn bovenaan afgelijnd door een omlopende gelede en profileerde bepleisterde daklijst onder omlopende houten kroonlijst op klossen. Beuk en koor zijn verstevigd door steunberen. De lage sacristie is voorzien van een getoogd getralied venster tussen bouwnaden. De sacristiedeur met getralied bovenlicht vertoont deurposten van gesinterde bakstenen.

Interieur

Heldere en overzichtelijke kerkruimte met overwegend egaal witgeschilderde, bepleisterde wanden en gewelven. Overdekking met Boheemse kappen, geritmeerd door met geschilderd lijstwerk geaccentueerde gordelbogen op geprofileerde en decoratieve consoles in een classicistische vormgeving met trigliefen, metopen en guirlandes. Gewelven versierd met gouden sterretjes. Kruising met bogen op hoekpilasters.

Sacristiedeur in de zuidelijke koorwand gevat in een fraaie monumentale omlijsting met pilasters, een sluitsteen geflankeerd door twee goudkleurige rocaillemotieven en een geprofileerde kroonlijst. Beide zijwanden van het koor voorzien van een halfcirkelvormige muurnis met een schelpmotief. Op het koorgewelf boven het hoofdaltaar is een stucversiering aangebracht met een oog omlijst door een driehoek, als symbool van de Drie-eenheid, omgeven door wolken en een stralenkrans. Schip en transept met vierkante vloertegels in gepolijste blauwe hardsteen, middengang benadrukt door een geometrisch patroon in witte marmer op regelmatige afstanden. Doopkapel met doopvont in zuidwestelijk hoek van het schip naast het portaal, afgesloten door eenvoudig ijzeren hekwerk. Smeedijzeren spiltrap naar het doksaal in de noordwestelijke hoek van het schip. In de noordwand van het noordelijk transept, marmeren gedenksteen aan Franciscus Bernardus Huyttens weldoener van de kerk, overleden op 8 maart 1819.

De fraai gesculpteerde doksaalleuning en portaalomlijsting bekroond door beeld van de Heilige Cecilia en twee klaroenblazende engeltjes vormen in opbouw een geheel met de orgelkast.

Glasramen met geometrische motieven in het schip en transept. In het koor twee glasramen, rechts met voorstelling van de Heilige Clemens en links de Heilige Leo, beide voorzien van wapenschild met het opschrift "qui bien fait grand fait".

Mobilair

Schilderkunst: Boodschap van de aartsengel Gabriël aan Maria, 16de eeuw, Vlaamse School (op paneel). Jezus breekt het brood met de Emmaüsgangers, Vlaamse School, 16de eeuw (op doek). De Heilige Franciscus van Assisi ontvangt het Jezuskind uit de handen van Onze-Lieve-Vrouw, Vlaamse School, 17de eeuw (op doek). Voorstelling van Maria en Anna, opvoeding van Maria, 19de eeuw door Joz. Paelinck uit Oostakker (hoofdaltaar, doek). Onze-Lieve-Vrouw met kind verheerlijkt door engelen, Vlaamse School, 17de eeuw (op doek, noordelijk zijaltaar). Jezuskind verschijnt aan Heilige Antonius van Padua, 17de eeuw, (op doek, zuidelijk zijaltaar). Opvoeding van Onze-Lieve-Vrouw, Vlaamse School, 17de eeuw, op doek.

Beeldhouwwerk: Beeldengroep van Sint-Anna-te-Drieën boven de westelijke ingang, 18de eeuw (?), beschilderde steen. Gepolychromeerde kruisweg in bas-reliëf van 1902 door de bekende beeldhouwer Aloïs de Beule (gesigneerd en gedateerd in statie VII: "A.D.B. ANNO 1902"). Gepolychromeerde beeldengroepen: Calvarie, Piëta of Mater Dolorosa, gekocht in Brussel in 1899. Meerdere gepolychromeerde heiligenbeelden: Heilige Nicolaas van Tolentino, Heilig Hart van Jezus (1889), Heilig Hart van Maria (1889), Heilige Theresia van Lisieux in 1926 door het huis Bressers-Blanchaert uit Gent herschilderd, Heilige Rita, Heilige Jozef met Kind.

Hoofdaltaar: portiekaltaar gewijd aan de Heilige Anna, in gemarmerd wit geschilderd en deels verguld hout, uit de tweede helft van de 18de eeuw, bekroond door het Lam van de Apocalyps; tabernakel met op het deurtje de Heilige Hostie in een stralenkrans. Zijaltaar van Heilige Antonius van Padua in de zuidelijke dwarsbeuk; portiekaltaar in gemarmerd wit hout uit de tweede helft van de 17de eeuw. Zijaltaar toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw in de noordelijk dwarsbeuk: portiekaltaar uit gemarmerd hout uit de tweede helft van de 17de eeuw, met buste van Onze-Lieve-Vrouw. Koorzetel en koorstoel uit de 19de eeuw, vervaardigd uit mahoniehout en fluweel. Ingewerkt in wandkast van de sacristie: witgeschilderd tabernakel met decoratie in bas-reliëf, vermoedelijk daterend uit de 17de of begin 18de eeuw, binnenzijde van tabernakel met textiel bekleed en versierd met een kelk en florale motieven.

Preekstoel: eik, vervaardigd in het midden van de 18de eeuw. Twee biechtstoelen, eik, uit de 18de-19de eeuw. Orgel beschermd bij Koninklijk Besluit van 4 maart 1980. Naar verluidt zou het orgel afkomstig zijn uit de Gentse Baudelo-abdij. Daar werd in 1763 een groot nieuw orgel geplaatst door Pieter van Peteghem, en de vermoede transfer zou dan in dezelfde periode te dateren zijn. Op het orgel werd een inscriptie aangetroffen met het jaartal "1661" (1665 volgens jongere bronnen), wat echter niet correspondeert met het bouwjaar van een orgel in de Baudeloabdij (waar in 1624 een nieuw orgel werd geplaatst). Deze geschiedenis is reeds meermaals onderzocht, doch bij ontstentenis van archivalia kon de juiste historiek niet aan het licht komen. Het instrument werd in het laatste kwart van de 18de eeuw in Ten Ede totaal gerenoveerd door Pieter van Peteghem (en/of zijn zonen), in de oude orgelkast. Enkel een hoeveelheid pijpwerk uit het oude orgel werd verwerkt. Het instrument onderging enkele wijzigingen, waarvan de meest degraderende uit 1929 stamt.

Doopvont achter hekwerk in zuidoosthoek, naast inkomportaal.