erfgoedobject

Gemeentelijke begraafplaats

bouwkundig element
ID
85316
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/85316

Juridische gevolgen

Beschrijving

Gemeentelijke begraafplaats van Hamme in 1895-1896 aangelegd naar een ontwerp van gemeentelijk bouwkundige J. Tersago ter vervanging van de begraafplaats aan het Tweebruggenplein. Het voorgaande oude kerkhof van Hamme bevond zich rondom de hoofdkerk, op het Marktplein. Wegens plaatsgebrek door uitbreiding van het kerkgebouw, de aanleg van wegen en na de verordening van het Nederlands Koninklijk Besluit van 22.08.1827 betreffende de sluiting van oude kerkhoven en aanleg van nieuwe begraafplaatsen, werd in 1827 al een nieuwe begraafplaats aangelegd aan het Twee Bruggenplein naast de gelijknamige kapel. In het begin van de jaren 1880 voldeed deze begraafplaats niet meer aan de regels en de noden door de bevolkingstoename van Hamme. Het gemeentebestuur besliste een nieuwe begraafplaats te openen en kocht een terrein aan op de weg naar Driegoten, tussen twee molens. Het ontwerp voorzag: de aanleg van paden, bouwen van een omheiningsmuur, bouwen van een huis voor de grafmaker (waarvoor een speciale toestemming nodig was van de provincie), van een nieuw dodenhuis en van twee stallingen voor de lijkkoetsen. De begraafplaats werd in gebruik genomen op 1 september 1896.

Kort na de Eerste Wereldoorlog werd beslist om voor tijdelijke concessies ook langs de muur van de begraafplaats te begraven. Omstreeks 1930 werden 3 percelen aangekocht om de begraafplaats aan de achterzijde uit te breiden. Voor de nieuwe omheiningsmuur werd gekozen voor een bakstenen muur met een betonnen sierrand naar een ontwerp van burgerlijk ingenieur-architect Henri Joos. Door aankoop van land tussen de rijksweg en de Kerkhofstraat kon de begraafplaats in 1993-1994 nog eens worden vergroot.

Het oudste deel van de begraafplaats is ommuurd met een bakstenen muur, die geritmeerd wordt door vlakke bakstenen pilasters en afgedekt is met hardstenen dekstenen. De muur, die parallel aan de straat loopt, maakt centraal aan de toegang een halfronde insprong. De ingangspartij wordt beklemtoond door grote vierkante pijlers gemetst in blokverband. Waarvan twee bakstenen en twee in hardsteen naast het brede smeedijzeren toeganghekken. De vier pijlers zijn afgedekt door decoratieve hardstenen dekstenen met een piramidale bekroning. De hardstenen pijlers zijn voorzien van gedenkplaten met opschrift: "Deze steen/ is geplaatst/ tot aandenken/ der stichting/ van dit kerkhof/ ten jaren/ onze heeren J.C. 1896/ Ph. De Kepper d.d. burgemeester/ A. Convent schepen/ A. Van Goethem secretaris/ J. Tersago bouwmeester/ L. De Smet aannemer".

De oude begraafplaats reikte aanvankelijk tot aan het dodenhuisje en is in kruisvorm aangelegd binnen een rechthoekig grondplan. Centraal staat een monumentaal kerkhofkruis of calvarie. Het hardstenen kruisbeeld werd in 1904 vervaardigd naar ontwerp van de Brusselse bouwmeester J.J. Naert, door beeldhouwer J. De Keuser en sierhouwer E. Baisipont (confer inscriptie). Op een verslankende vierkante sokkel in blokverband staat een balustrade met maaswerk met kantelen in neogotische stijl. Op de hoeken onder de borstwering zijn waterspuwers aangebracht. Aan de vier zijden van de sokkel is er een spitsboogvormige muurnis. Het kruisbeeld heeft een getrapte piramidale sokkel en decoratief uitgewerkte kruisarmen. Het Christusbeeld is vervaardigd in brons.

Aan weerszijden van het brede hoofdpad en in het vierkant rondom de calvarie bevinden zich monumentale praalgraven die voornamelijk in neostijlen zijn vervaardigd. De hierna vermelde vormen de meest merkwaardige en behoorden voornamelijk toe aan notabelen en vooraanstaande fabrikanten (vooral touwslagers en uit de tapijtnijverheid).

  • Grafmonument van Leopold Philippe Vermeire (1834-1868) – Maria Ludovica Joos (1833-1895) tussen 1896 en 1901 ontworpen door Charles Verwilghen, gesigneerd "Ch. Verwilghen/ Beeldhouwer/ Gent" en in eclectische stijl uitgevoerd. Bovenaan staat een beeld van een bedroefde vrouw die steunt onder een kruis. Ze houdt een anker vast in de hand, het symbool van hoop en/of standvastigheid. Grondplaat met acht zuiltjes met elkaar verbonden door een ketting.
  • Grafmonument van de familie Athanase Convent (1829-1897) –Julia Wuytack (1834-1897) in eclectische stijl (overwegend neoclassicistisch), gesigneerd: "Clement Gebr./ beeldhouwers/ Lokeren". Sarcofaag met schuin oplopende dekplaat. Stèle met engel die een doek en een krans van rozen vasthoudt. Het geheel is getooid met een kruis gedrapeerd met een lijkwade.
  • Grafmonument van de familie H.F. Keuller (1841-1911) –Maria A. Van Orshoven (1843-1915) ontworpen door Norbert Verbist (Hamme) op massieve grondplaat met in het midden een kleinere grondplaat afgebakend met zeven paaltjes met elk een brandend kruikje. Sarcofaag vooraan versierd met een vlammend, doornen hart, een anker en een kruis, geflankeerd door een korenaar en een druiventros. Stèle als basis voor kruis met tekst "O sainte croix, sous votre ombre, je crois et j'espère". Kruising met medaillon met Christushoofd.
  • Grafmonument van de familie Ludovicus Vermeire (1836-1912)- Maria J. Van Geeteruyen (1854-1913) in eclectische, overwegend neoclassicistische stijl, gesigneerd: "Clement Gebr./ Lokeren" op grondplaat afgeschermd door ijzervlechtwerk. Met gestrikte rouwkrans en bekroond met een kruis behangen met een rouwsluier.
  • Grafmonument van Ludovicus M. Danneboom (1815-1877) – Isabelle F. Van Holsbeeck (1823-1889), oorspronkelijk opgericht in 1879 op de begraafplaats Tweebruggenplein, naam grafmaker thans onleesbaar. Neogotisch monument met vierkante hoge sokkel voorzien van drielobbige nissen met naamplaten van Cararamarmer. Bekronend kruis met klimop, rouwkrans en bloemen.
  • Grafmonument van notaris Joannes-Baptista De Kepper (1780-1872) – Maria C. Wauters (1798-1871), oorspronkelijk opgericht op de begraafplaats Tweebruggenplein, hier verplaatst als eerste vrijstaand grafmonument. Eclectisch monument met neorenaissance elementen, omgeven door lage muurtjes tussen vier hoekpaaltjes. Kubusvormige sokkel, vierkant bovenstuk met voluutvormige hoekpilasters, witmarmeren naamplaten en bekronende koepel met kruis.
  • Grafmonument van dokter Albertus F.L. Van Bogaert (1802-1884) –Maria A. Cardo (1811-1892). Eclectisch, voornamelijk neoclassicistisch monument omgeven door acht paaltjes verbonden met kettingen. Hoge vierkante sokkel met tekst en bekronende obelisk met krans en bloemen.
  • Grafmonument van Gustaaf F. Van Driessche (1842-1909) – Hortense M. Torné (1847-1920). Eclectisch, overwegend neoclassicistisch monument omgeven door acht paaltjes verbonden door kettingen. Klassieke sippe met tekst en bekronende afgeknotte obelisk met kruik en eeuwige vlam.
  • Grafmonument van de familie van burgemeester Jacques F. Vertongen (1818-1888) – Stephanie Van Bogaert (1836-1936) ontworpen door Ernest Salu (Laken), oorspronkelijk opgericht in 1878 op de begraafplaats Tweebruggenplein. Neoclassicistisch monument omgeven door een ijzeren hekwerk tussen vier paaltjes. Vierkante sokkel met nieuwe naamplaten, kubusvormig gedeelte met marmerplaten, zwaar entablement en bekronend kruis.
  • Grafmonument van Wed. Van Damme-De Smet (1850-1906) ontworpen door Ernest Salu II (Laken). Eclectisch monument met zadelvormige tombe tussen vier paaltjes en achteraan een sierlijke sokkel met naam en bekronend beeld van een engel die bloemen strooit over het graf.
  • Grafmonument van fabrikant François Vermeire (1830-1920) –Silvie Hellebaut (1840-1879), op een paaltje vooraan gesigneerd "Clement/ Lokerené. Eclectisch monument, aan drie zijden omgeven door zeven paaltjes verbonden door kettingen. Schuin geplaatste sarcofaag met namen, erachter vierkante sokkel met driehoekig fronton met opschrift en obelisk versierd met palmtak en rouwkrans; bekronend beeld van treurende vrouw met kruis.
  • Grafmonument van de Gebr. Benoit (1826-1903) en Karel (1818-1917) Van Audekercke. Eclectisch monument omsloten door vier hoekpaaltjes verbonden door kettingen; massieve sokkel met naamplaten en bekronend gedrapeerd kruis van imitatieboomstammen, onderaan met toorts en anker.
  • Grafmonument van Charles Vermeire (1843-1910) – Marie Van Geeteruyen (1841-1897) ontworpen door Charles Verwilghen (Gent). Eclectisch grafteken omgeven door tien paaltjes verbonden door kettingen. Schuin aflopende sarcofaag met naamplaat. Achteraan vierkante sokkel met symbolen en medaillon, naamplaat en zware kroonlijst met vier gedrapeerde urnen, een obelisk met kruis en bekronend beeld van een engel.
  • Grafmonument van Philemon Vermeire (1846-1922) – Leonia Van der Taelen (1855-1899) ontworpen door Clement (Lokeren). Eclectisch grafteken omgeven door zeven in U-vorm geplaatste paaltjes verbonden door bronzen stangen. Gedrapeerde sarcofaag met erachter een zware sokkel met naamplaten, fries met rouwkransen afgeknotte obelisk met gedrapeerd doek met tekst en bekronend beeld van een treurende vrouw bij het kruis.

De overige graftekens zijn opgesteld in parallelle rijen loodrecht tussen de centrale as en de gravenrijen naast de muren die het kerkhof zijdelings begrenzen. Daaronder komen meerdere eveneens interessante graftekens uit het Interbellum voor, veelal soberder opgevat en sommige met art-deco-invloed; een aantal daarvan zijn gesigneerd "Jos Van Poeck/ Hamme" van het atelier van de gebroeders Van Poeck gelegen schuin tegenover de begraafplaats. Voorts zijn hier ook nog enige tientallen eenvoudige, maar niettemin sierlijke gietijzeren grafkruisen als zeldzaam wordender graftekens blijven staan.

  • DE RIJCKE E., Memento Mori. Kerkhoven en begraafplaatsen van Groot-Hamme, in Bijdragen tot de geschiedenis van het kanton Hamme, Jaarboek IV b, 1996, p. 68-107.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke; Duchêne, Helena
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Gemeentelijke begraafplaats [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/85316 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.