De barokke Sint-Jozefkapel van 1709 is een materiële getuigenis van de oude verspreide traditie tot oprichting van een kleine bidplaats op initiatief van particulieren ingevolge een wens of gelofte en van het volkse gebruik om bij bezoek van dergelijke bidplaats om bijstand te verzoeken. De wegkapel illustreert tevens herkenbaar de oude volksdevotie tot Sint-Jozef. Vier lindebomen markeren de kapel in de vlakke Durmepolders en zijn van een boomsoort die traditioneel bij wegkapellen werden aangeplant.

Historiek

De Sint-Jozefkapel werd gebouwd in 1709 in opdracht van Catharina de Clercq (1671- 1743) op grond in bezit van haar vader om te voldoen aan de laatste wens van haar moeder. De toewijding aan Sint-Jozef kwam voort uit devotie en dankbaarheid voor bekomen weldaden door de voorspraak van Sint-Jozef. Volgens een document van 1719 was de kapel uitgerust met een "joeliealthaerken met sijn beelthouwertije...". De oprichtster bekwam in 1722 de officiële bisschoppelijke aanvaarding van haar fondatie aangevraagd in 1719. De fondatie hield in dat er jaarlijks twaalf missen (één per maand) ter ere van Sint-Jozef werden gehouden en het overige geld van de fondatie voor het onderhoud van de kapel diende. Deze stichting bleef gerespecteerd tot in 1833. De kapel bleef uitzonderlijk gespaard van de vernielingen tijdens de Franse Revolutie. Volgens een legende zou een tijdelijke bewoner van de kapel een kruik jenever aangeboden hebben aan Franse soldaten in ruil voor het behoud van de kapel.

In 1876 werd het lezen van missen in de Sint-Jozefkapel op initiatief van de pastoor van de Sint-Annakerk hervat, maar het aantal per jaar werd herleid tot zes.

Een grondige restauratie van de kapel werd uitgevoerd in 1984 door de Sint-Jozefgilde naar aanleiding van het 275-jarig bestaan van de kapel. Bij de restauratie werd een halfsteens bakstenen parement verwijderd en vervangen. De stichting op 16 december 1873 van de Confrérie of Broederschap van de Heilige Jozef op de parochie Sint-Anna van Hamme gebeurde onder de onrechtstreekse impuls van Paus Pius IX die op 8 december 1870 Sint-Jozef aanstelde tot patroon-beschermer van de Katholieke Kerk.

Naar aanleiding van het 300-jarig bestaan van de kapel in 2009 werd op initiatief van de Koninklijke Sint-Jozefsgilde van Hamme Sint-Anna naast de kapel een grote houtsculptuur geplaatst met onder andere een voorstelling van Sint-Jozef. Volgens gedenksteen voor het beeld zijn ontwerp en vormgeving van de houtsculptuur van Eerwaarde Heer Omer Gielliet.

Jozef, naar zijn beroep bijgenaamd de Timmerman, was volgens de bijbel de pleegvader of voedstervader van Jezus Christus. Hij wordt vermeld als zoon van een Jakob en afstammeling van koning David. Hij was verloofd met Maria en kwam na Jezus’ geboorte nog eens in de bijbel ter sprake toen Jezus 12 jaar was. In de eerste eeuwen van het christendom was er slechts geringe aandacht voor de figuur van Jozef. In de middeleeuwse kunst werd hij slechts afgebeeld op de achtergrond in de context van voorstellingen van de geboorte van Jezus. Pas in 1479 werd zijn feest ingevoerd op de heiligenkalender (19 maart). Sinds de 15de-16de eeuw kwam hij als heiligenfiguur geleidelijk in de belangstelling. Als patroon sinds 1870 van de kerkgemeenschap kende de verering van Sint-Jozef een groeiende populariteit, ook met de religieuze heropleving in de tweede helft van de 19de eeuw. Talrijke parochiekerken en kapellen uit de 19de en 20ste eeuw zijn toegewijd aan Sint-Jozef, daarnaast zijn ook scholen, zieken- en bejaardenhuizen naar deze heilige genoemd. Sint-Jozef is de patroon van België en andere landen en steden verspreid over de wereld. Doorgaans is de beeltenis van Jozef vergezeld van het kind Jezus op de arm of aan de hand. Hij werd vooral als oudere man voorgesteld of herkenbaar als ambachtsman. Dikwijls heeft hij in de hand een lelie of een bloeiende tak. Sint-Jozef is onder meer de patroon van echtparen, huisvaders, kinderen, christelijke gezinnen, jeugd, wezen, kuisheid, arbeiders, houthakkers, timmerlui, meubelmakers, schrijnwerkers, ingenieurs, begrafenisondernemers, opvoeders, reizigers en asielzoekers, stervenden en een zalige dood.

Beschrijving

De landschappelijk mooi gelegen wegkapel bevindt zich binnen de wijk Hamme - Sint-Anna in het Polderbroek nabij de Durme. De kapel is opvallend ingeplant achter vier geknotte linden aan de wegsplitsing gevormd naar het straateinde toe. Voorts is het kapelletje omgeven door een lage beukenhaag en een aangrenzend smal bakstenen pad.

De barokke kapel op rechthoekige plattegrond met driezijdige sluiting is opgetrokken uit verankerde traditionele bak- en zandsteenbouw. De kapel is afgedekt door een geknikt half schilddak (zwarte pannen) met vooraan op de nok een vierkant houten dakruitertje met oorspronkelijke bronzen luiklok onder tentdakje bekroond door een ijzeren topkruis met windhaan. De voorgevel met zandstenen hoekkettingen heeft een in- en uitgezwenkte top afgewerkt met zandstenen voluten en bekroond door een driehoekig fronton. De centrale korfboogdeur staat in een zandstenen omlijsting op neuten, met sluit- en hoekstenen onder geprofileerde waterlijst; deur met getralied venstertje en ijzeren beslag; aflijnende geprofileerde zandstenen waterlijst en omlijste blinde oculus met opschrift “H. JOZEF/ BID VOOR ONS” boven de deur. Erboven bevindt zich een zwart omlijst rechthoekig zandstenen gevelsteentje met jaartal 1709 in zwarte cijfers. Beide zijgevels zijn voorzien van één omlijste oculus met modern glas in lood.

Interieur

De vloer bestaat uit oude witte en donkergrijze zeskantige vloertegels. De gepleisterde wanden zijn rechts voorzien van een kleine gebogen nis. Het afgeknot keperboogvormig gewelf is versierd met lijstwerk. Een steile smalle houten steektrap met luik verleent toegang tot een laag doksaal boven de inkom. De inkomdeur omvat hengsels en een offerbus.

Het barok gemarmerd houten portiekaltaar is voorzien van antependium geschilderd op doek met letters S en J van Sint-Jozef. De gebroken frontonbekroning was voorheen versierd met twee engelenbeeldjes. De centrale rondboogvormige beeldnis is voorzien van gepolychromeerd plaasteren beeld van de Heilige Jozef, traditionele voorstelling met Jezuskind aan de hand. Dit beeld vervangt het oorspronkelijke 18de-eeuwse gepolychromeerde houten beeld dat bewaard wordt in de sacristie van de Sint-Annakerk te Hamme. Dit beeld wordt enkel bij uitzonderlijke gelegenheden tijdelijk in de Sint-Jozefkapel geplaatst. Het altaar wordt voorafgegaan door een geschilderde houten trede.

Beide vensters zijn bij renovatiewerken voorzien van een modern gekleurd glas-in-loodraam gesigneerd Mon Thomas en stellen voor: 'De geboorte van Jezus' en 'de Vlucht van de Heilige Familie over de Durme'. Tegen beide zijwanden van de kapel is een lage geschilderde houten bank geplaatst. Verder is de kapel nog uitgerust met een kaarsenhouder op staander, diverse toegevoegde heiligenbeeldjes, twee toegevoegde engelenbeeldjes. Aan de wanden hangen ingelijste documenten van de Sint-Jozefsgilde. Hun wapenschild in mozaïeksteentjes vermeldt het jaartal 1984 waarin de kapel werd hersteld. Een houten kastje vermeldt de ledenlijst van de gilde.