erfgoedobject

Hospitaal van voormalig oudmannenhuis

bouwkundig element
ID
85463
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/85463
Dit erfgoedobject heeft geen erfgoedwaarde meer. De erfgoedwaarden waarom we het object opnamen in de inventaris, zijn niet meer aanwezig, bijvoorbeeld door verbouwing of sloop.

Juridische gevolgen

  • is deel van de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Oudmannenhuis
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Voormalig Oudmannen- en jongensweeshuis, heden gemeentelijk Jeugdcentrum met verenigingslokalen en Wereldwinkel. Groot complex in binnenblok gelegen in de Nieuwstraat, een korte verbindingsstraat tussen het Achterthof, Marktplein en de Plezantstraat in het gemeentecentrum. Aanvankelijk opgericht als een tehuis voor oude mannen door het Bureel van Weldadigheid of Armbestuur na aankoop en schenking van gronden door de families Van Haver en Baetens in 1840 en 1844. Nieuwbouw met bijhorende spinnerij en boerderij voltooid in 1846 en op 24 september plechtig ingehuldigd. Oorspronkelijk geleid door de Broeders van de Heilige Dominicus, een in 1845 in Hamme opgerichte orde die deze taak van 1846 tot en met 1871 ter harte nam. Onder hun bestuur werd de instelling in 1852 uitgebreid met een jongensweeshuis, waarvoor een aantal zalen van de ouderlingen werden omgevormd die op 4 augustus 1852 plechtig werden ingehuldigd. Vervolgens, in 1861-1862 omwille van hygiënische redenen voorzien van een afzonderlijk vrijstaand gebouw voor de verzorging van zieken. Ingeplant op de binnenkoer en in gebruik gebleven tot en met de oprichting van het burgerlijk hospitaal in 1874-1876 in de Hospitaalstraat (zie nummer 24), daarna ingericht als dagverblijf voor de weesjongens. Leiding van het gesticht in 1871 overgenomen door de Broeders van Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen uit Sint-Niklaas, die in 1897 opgevolgd werden door de zusters van Sint-Vincentius à Paulo gevestigd aan het Marktplein te Hamme. De zusters sloten de spinnerij, boerderij en het jongensweeshuis dat ze in 1940 terug oprichtten in hun eigen klooster. Op 15 november 1941 namen de zusters van Sint-Vincentius à Paulo uit Beveren die het burgerlijk hospitaal leidden, de verzorging van de bejaarde mannen op zich. Gebouwen als rustoord buiten gebruik gesteld in het begin van de jaren 1980.

Ruim bakstenen complex samengesteld uit verschillende volumes. Zeer sobere realisatie zonder enige geveldecoratie met rechthoekige deur- en vensteropeningen. Oudste gedeelte van 1846 met P-vormige plattegrond bestaande uit een groot gebouw aan de straat van twee bouwlagen en elf traveeën onder pannen zadeldak, met centrale doorrit die het vroegere oudmannenhuis van het jongensweeshuis scheidde. Binnenin, op de begane grond voorzien van twee grote ruimtes met een lange gang aan de koerzijde. Grote traphal in de rechterhoek met bogen, pilasters en trap die voorheen toegang verschafte tot de privé-vertrekken van de Broeders en de slaapkamers van de ouderlingen.

Voormalige kapel, haaks op de voorbouw en rechts van de centrale doorrit, palend aan een vierkant binnenpleintje. Noord-zuid-georiënteerde sobere baksteenbouw eveneens van 1846. Oorspronkelijke functie herkenbaar aan de religieuze symbolen die in de zuidelijke puntgeveltop decoratief werden uitgewerkt. Interieur met tongewelfde ruimte verlicht door rondbogige vensters en rondom afgewerkt met pilasters en beeldnissen met consoles in stucwerk. De beelden van de Heilige Dominicus, Onze-Lieve-Vrouw, Heilig Hart, Sint-Jozef en Sint-Bernardus waarvan in de literatuur sprake is zijn niet meer ter plaatse.

Het vroegere hospitaal is achterin gelegen in de zuidoosthoek van de ommuurde binnenkoer, haaks ten opzichte van de straat. Fraaie vrijstaande baksteenbouw met twee bouwlagen en tien traveeën met oprichtingssteen met bouwjaar 1861 en namen van de bestuurders onderaan in de rechterzijgevel. Hoge uitgewerkte voorpuntgevel met gekoppeld drielicht in de topgevel nog voorzien van oorspronkelijk ruitvormig smeedwerk en waaiervormig bovenlicht onder een kruis in zwart gesinterde baksteen. In het midden, een oculus met vleermuistracering. Rechterzijgevel met deels gedichte rondboogvormige vensters.

  • DE RIJCKE E., Kroniek van een ziekenhuis: het hospitaal van Hamme, in Bijdragen tot de geschiedenis van het kanton Hamme, Jaarboek IX, 2001, p. 6-8.
  • VAN BOGAERT-WAUTERS A.J., Geschiedenis van het Oudmannenhuis te Hamme ter herinnering aan zijn stichting in 1846 en eeuwfeest A° 1946, Hamme, 1946.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke; Duchêne, Helena
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Van het grote complex werden de gebouwen (inclusief de haakse gebouwen) aan de straatkant gesloopt. Alleen het vroegere hospitaal van 1861 op de binnenkoer bleef bewaard.

Auteurs: Jacobs, Els
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Hospitaal van voormalig oudmannenhuis [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/85463 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.