Kasteel van Hamme, ook gekend als het kasteel Van Doorslaer de ten Ryen. Midden de vroegere "Straete in 't Dorp" ingeplant kasteel met poortgebouw en ruime tuin, in het zuiden begrensd door De Ring.

Oorspronkelijk kasteel gebouwd als buitenplaats in 1731 door Frans-Joseph Hyacinth l'Escornet, heer van Hamme sinds 1712. Hij kocht hiervoor samen met zijn echtgenote Maria-Theresia-Clara de Beughem in 1730 1 hectare 9are grond van procureur Pieter van der Hoeven. Beide namen van de bouwheren en de bouwdatum werden in twee zandstenen plintstenen aan de achtergevel van het kasteel aangebracht. In de "Ommelooper & Terrier ofte Landt & Caerteboek (...)" van 1772-76 is " 't Casteel" met formele tuin in kaart gebracht en beschreven als eigendom van "Meve. De Baronnesse van Kessel", weduwe van Thomas Joseph, baron van Kessel en de tweede echtgenoot van Maria-Theresia-Clara de Beughem. Zij schenkt het kasteel in 1775 aan haar neef Ferdinand de Beughem. Volgens de literatuur wordt het kasteel door de kinderen de Beughem in 1807 verkocht aan Philip de Neve, wiens kinderen het in 1823 reeds doorverkochten aan Edouard Jan Antoon Van Doorslaer de ten Ryen en zijn tweede echtgenote Marie Julienne Françoise (Julia) Wouters. Hun gekoppelde wapenschilden komen voor boven de monumentale inrijpoort in de Plezantstraat. Het wapenschild met drie raven van de familie Van Doorslaer de ten Ryen is ook in de hal van het kasteel aangebracht. Het kasteeldomein bleef in bezit van de familie tot het in 2007 overging op de stichting Familie Hugo Van Geet, die het met zorg renoveerde.

Volgens historisch kaartmateriaal werd de 18de-eeuwse buitenplaats een eerste maal uitgebreid aan de rechter zijde tussen 1775 ("Ommelooper...") en 1834 (Primitief Plan). Voortgaande op een schilderij van het kasteel vervaardigd door Val. Vitzthumb in 1826, gepubliceerd door de stichting Familie Hugo Van Geet, kan deze vergroting zelfs gesitueerd worden tussen 1826 en 1834. Volgens gegevens uit het kadasterarchief werd het kasteel een tweede maal aan dezelfde rechter zijde vergroot in de jaren 1850 of in de jaren 1870 door advocaat E. F. Van Doorslaer de ten Ryen die in 1872 en in 1884 ook twee "broeikassen" in de tuin liet bouwen. Al deze aanpassingen werden pas kadastraal opgetekend in 1885. Nog volgens het kadasterarchief liet vrederechter Karel Van Doorslaer de ten Ryen -Verhaeghe in 1913 het kasteel "gedeeltelijk reconstrueren". Een datum- en naamsteen "1911" "Van Doorslaer de ten Ryen" situeert deze ingrijpende aanpassing twee jaar eerder. De 19de-eeuwse aanbouw rechts werd afgebroken en vervangen door het huidige volume met uitspringende imposante toren en haakse vleugel. Het kasteel kreeg toen zijn huidige vorm. Eén broeikas werd toen ook gesloopt. De formele 18de-eeuwse tuinaanleg, werd vóór 1834 (confer Primitief Plan) vervangen door de huidige parkaanleg in landschapsstijl met vista’s en serpentinevijver. Een aantal beelden werden in het laatste kwart van de 19de eeuw geplaatst en recent aangevuld door de huidige eigenaars. Oorspronkelijk typische buitenplaats in Lodewijk XIV-stijl met inplanting "entre cour et jardin", met imposant poortgebouw met toren en achterliggende, deels ommuurde en omhaagde tuin.

Poortgebouw aan de straat. Over de gehele perceelbreedte ingeplant symmetrisch gebouw met centrale dieperliggende poort met bekronende vierkante toren, twee blinde concave kwartcircelvormige zijtraveeën + vijf traveeën brede blinde zijvleugels onder leien schilddak. Volgens mondelinge bron ook bestemd als wagenhuis met paardenstallen en frettenhok voor de jacht. In kern vermoedelijk uit de 18de eeuw (zie "Ommelooper..."), volgens mondelinge bron aangepast door de familie Van Doorslaer de ten Ryen-Wouters rond de jaren 1835 die hun wapenschilden boven de poort lieten aanbrengen. Heden gecementeerde rozegeschilderde straatgevel met schijnvoegen op een plint van hardsteenplaten, geritmeerd door pilasters op hardstenen sokkel en afgelijnd door een geprofileerde witgeschilderde architraaf en houten kroonlijst. Rechter vleugel met twee getraliede rechthoekige vensters in de rechter traveeën. Gebogen zijwanden gemarkeerd door witgeschilderde gepleisterde hoekkettingen en rechthoekige panelen met uitgespaarde hoeken met diamantkoppen; hardstenen stoeppaaltjes op de hoeken. Centrale rondboogpoort in geblokte hardstenen omlijsting op neuten met imposten en de gekoppelde wapenschilden als sluitstuk onder een gebogen waterlijst. Groengeschilderde houten poortdeur met panelen. Boven het dak uitstekende vierkante toren afgewerkt met witte hoekkettingen en speklagen. Omlopend hoofdgestel met vierkante blokjes op de fries, houten kroonlijst en leien klokdak met windvaan. Brede poortdoorrit aan de tuinzijde afgesloten door een fraai gesmeed ijzeren hek met speerpuntbekroningen en jaartal "1781" in cartouche boven de makelaar. Origineel slot en handgreep in de vorm van een vuistje. Voortgaande op het jaartal, hekwerk wellicht geplaatst door Ferdinand de Beughem na het overlijden van Maria-Theresia-Clara de Beughem in 1779. Doorrit met gepleisterd plafond met omlopende hollijst en ijzeren lantaarn. Torenverdieping tot de hoogte van de vensters afgezet met geschilderde zandstenen (?) hoekblokken en gepleisterde hoekkettingen, met twee rechthoekige venstertjes onder een omlopende waterlijst. Bovenaan, in 2007 toegevoegd wapenschild van de familie Van Geet met wapenspreuk "Sine Labore Nihil". Links van de doorrit, ijzeren klokkenstoel met klok, gedateerd "anno domini 1731". Zijvleugels met houten, met leien beslagen dakkapellen en uitgebouwde linker en rechter traveeën onder haaks schilddak met poorten. Bakstenen achtergevel doorbroken door rechthoekige deuren en vensters met hardstenen onder- en bovendorpel en ramen met kleine roedeverdeling. Bij inventarisatie in 2005 gevels afgewerkt met ossenbloedkleurige kaleilaag op een gepikte plint, bij recente renovatie ontpleisterd.

Beboomde voortuin met omlopende verharde oprit en centraal gras- en bloemenperk. Twee hardstenen siervazen op bakstenen sokkel voor de voordeur van het kasteel, in vergelijking met oude prentbriefkaarten na 1911 en vóór 1929 geplaatst.

Huidig kasteel met twee duidelijk te onderscheiden gedeelten, links het symmetrische Lodewijk-XIV-kasteeltje op U-vormige plattegrond en rechts de neotraditionele vleugel met toren toegevoegd in 1911 (zie bewaarde ongesigneerde bouwplannen). 18de-eeuwse kern van zeven traveeën en twee bouwlagen onder leien schilddak met twee gemarkeerde zijrisalieten onder haakse schilddaken met centraal houten dakkapelletje. Houten klokkentorentje onder leien tentdakje boven de centrale deurtravee. Opgetrokken uit baksteen op een lage plint van zandsteenblokken en zijrisalieten afgewerkt met zandstenen hoekkettingen. Rechthoekige vensters in geprofileerde hardstenen omlijstingen, onder strekse ontlastingsbogen, bij de benedenvensters met bewaarde ogen en klemmen van vroegere luiken. Nieuw witgeschilderd schrijnwerk. Centrale zeer merkwaardige spiegelboogvormige hardstenen deuromlijsting op neuten, met imposten en sluitsteen, voorafgegaan door twee treden. Bekronende kroonlijst en ijzeren balkon voor het deurvenster van de bovenverdieping. Geajoureerde dubbele witgeschilderde houten deur en bovenlicht. Aflijnende geprofileerde gepleisterde witgeschilderde daklijst, boven de deurtravee verkropt en ondersteund door twee vernieuwde (?) consoles met schelpmotief; witte diamantkoppen onder de daklijst. Huidige voorgevel sterk gelijkend op een schilderij van 1826 vervaardigd door Val. Vitzthumb, gepubliceerd door de stichting Familie Hugo Van Geet, en één van de oudst gekende iconografische voorstellingen van het kasteel. Vrijstaande linker zijgevel bij inventarisatie in 2005 beraapt en met sporen van een gedicht bovenvenster, na renovatie in 2007 gecementeerd. Achtergevel van zeven traveeën gemarkeerd door een met zandstenen hoekkettingen afgewerkt middenrisaliet. Bekronend driehoekig fronton met rechthoekig venster, afgaande op de verhoudingen wellicht hermaakt. Centrale beglaasde deur met luiken onder een brede geprofileerde spiegel nu met geschilderd opschrift "Familie/ Van Geet/ 2007". Hoekstenen links en rechts van de deur met ingekerfde inscriptie: "F:I:H:L’Escornet – M:C:T:V Beughem" en "A:M:D:G:" met een kruisje en het jaartal "1731". Kunstige gietijzeren voetschraper links van de deur. Rechthoekige vensters in dezelfde hardstenen omlijstingen voorzien van witgeschilderd schrijnwerk. Twee afgedekte keldergaten in het noordelijk zijrisaliet.

Rechts, nieuwe neotraditionele vleugel zie datumsteen gebouwd in 1911. Opgetrokken uit bak- en natuursteen met speklagen en hoekkettingen, met verschillende volumes onder leien schilddaken. Iets vooruitspringende vierkante toren van drie geledingen met volwaardige kelderverdieping. Hoge plint met getralied keldervenster en bekronend overstekend klokdak op consooltjes, met belvedère, uibekroning en windvaan met het wapenschild van de familie Van Doorslaer de ten Ryen. Aansluitende haakse vleugel van twee traveeën boven een souterrain met getoogde getraliede vensters. Rechthoekige vensters met hoekkettingen en ontlastingsbogen. Blinde bakstenen zijgevel met tal van bouwsporen grenzend aan de scheidingsmuur met nummer 12. Achtergevel van twee traveeën met een diepe uitbouw van slechts één bouwlaag boven het souterrain en plat dak afgewerkt met een balusterleuning. Voor de dubbele beglaasde deur met ijzeren smeedwerk leidt een brede trap, met hardstenen balusterleuningen naar de tuin. Smalle verspringende travee achter de toren met trap naar een beglaasde deur die toegang geeft tot het souterrain.

Interieur

Interieur met centrale hal met wit- en zwartmarmeren vloer met geometrisch patroon met twee cirkels, centrale driezijdige wand met twee rondboognissen geflankeerd door dubbele paneeldeuren die toegang geven tot de verschillende er rond gelegen kamers en rechts de traphal met brede bordestrap. Salons aan de tuinzijde met gestucte zolderingen, parketvloeren, marmeren schouwmantels. Middelste ontvangstkamer op achtzijdige plattegrond met vitrinekastjes in de hoeken. Linker zogenaamd eresalon met omlopende wandbespanning op doek met jachttaferelen, volgens een briefje met signatuur gevonden bij de restauratiewerken in 2008 vervaardigd in 1780 door de schilders Egidius (?) en Jan Sastena (?). Geschilderd paneel boven de haard volgens een handgeschreven notitie van de vorige eigenaar "pinxit Brunet François-Florentin, né à Vittel vers 1770", toegeschreven aan een zekere Brunet. Volgens de studie van de Familie Hugo Van Geet naar aanleiding van de Open Monumentendag 2008, het werk van Paolo Antonio Brunetti.

Links van het kasteel scheidt een ijzeren hek aan hardstenen pijlers met siervaasbekroning het park van de voortuin. De moeilijk leesbare letters "MD" op de schacht verwijzen naar de steenkapper. In de as van het kasteel gelegen tuin aangelegd in een 19de-eeuwse landschapsstijl met grote reliëfverschillen, vista’s, slingerende paden, groenschermen en een serpentinevijver afgeboord door een imposant talud en brugjes vroeger gevoegd door de Rybeke-beek die het domein dwarst. Verschillende monumentale witte terracottabeelden (muzen of mythologische figuren) op arduinen sokkel, waaronder één op de sokkel gesigneerd: "Villeroy & Boch/ Merzig" (fabriek opgericht in 1879), vormen blikvangers in de tuin. Een hardstenen pijler op hoge sokkel en vierkante treden, met verdiepte panelen verrijkt met schelpmotieven in Lodewijk XV-stijl en bekronend kapiteel, is volgens de literatuur mogelijk een restant van de vroegere schandpaal die tot 1798 op de Markt stond. De heraldische leeuw met wapenschild van de familie De Vos, heren van Hamme in de tweede helft van de 18de eeuw en verwant aan de familie l'Escornet, bevindt zich in de binnentuin van het gemeentehuis. Het bredere tuingedeelte tot aan De Ring, begrensd door een hoge bakstenen muur, omvat de moestuin en een tennisveld. Het westelijke deel over de Rybeke-beek is toegankelijk via twee brugjes, een oud met ijzeren leuningen op hardstenen voet en een recent houten brugje en bevat een lovergang met aan het einde een mooi beeld, met op de sokkel het nummer 56/ 1. Het beeld van de Heilige Edouardus bevond zich oorspronkelijk in de kapel van het hospitaal van Hamme. Het was door de kloosterzusters aan het hospitaal geschonken uit erkentelijkheid aan Edouard Van Doorslaer de ten Ryen die de bouw van de kapel in 1888 en de aankleding ervan bekostigd had. Na afbraak van de hospitaalkapel in 1974 werd het heiligenbeeld aan de familie gegeven en in de tuin geplaatst.