Windmolen De Grote Napoleon is een vroeg 19de-eeuwse stenen koren- en oliemolen van het type bovenkruier (bergmolen). De molen is het enige nog volledig bewaarde exemplaar van de 22 windmolens die ooit in Hamme gestaan hebben.

Als etymologische verklaring van de naam “De Grote Napoleon” wordt door sommigen verwezen naar de anekdote dat Napoleon de molen in opbouw zou gezien hebben bij zijn doortocht van Gent naar Antwerpen in 1804. In realiteit werd de molen opgericht in 1816 door Gabriël Vermeire en zijn broer (touwslagers), samen met een inkompoort, pakhuis, twee arbeiderswoningen en twee olieputten. Volgens kadastergegevens werd de molen in 1864 verkocht aan P.B. Van Haver en omgebouwd tot korenwindmolen. In 1874 werd de molen verkocht aan A. Van Helsland die afkomstig was van Zeeuws Vlaanderen waardoor de molen de naam “de Hollander” kreeg. Het was echter ook gebruikelijk de molen te noemen naar de knecht die molenaar was; in die tijd heette hij Napoleon waardoor de molen mogelijk de naam De Grote Napoleon verkreeg. Sinds 1889 was de molen in het bezit van de molenaarsfamilie De Vos (de verkoopakte vermeldt enkel nog graanwindmolen) en dit tot de verkoop in 2000 aan de familie van bakker Bert Mariman.

In 1974-77 werd de molen gerestaureerd onder leiding van architect Paul Goethals (Brugge) door molenbouwer Walter Mariman (Zele). Het kroonwiel, de bonkelaar, de maalinstallatie, de vang, de trappen en de zolderingen werden volledig vernieuwd, evenals de zeilen. Tussen 2007 en 2010 werden nieuwe restauratiewerken uitgevoerd onder leiding van architect Andries Brabants (Waasmunster) en werd de omgeving gerenoveerd en herbestemd tot horeca en bakkerij.

De Grote Napoleon is een graanwindmolen met één steenkoppel en een maalderij met twee koppels maalstenen die elektrisch aangedreven worden. De windmolensite ligt achterin, met een toegangsweg vanaf de westhoek van het Posthoornplein en met bijhorend erf grenzend aan de Strijderslaan van waaraf de windmolen volledig zichtbaar is.

De imposante bovenkruier staat op een met gras begroeide molenberg, aan de voorzijde links en rechts van de inrijpoort ommuurd en voorzien van een bakstenen trap. De bakstenen conische romp telt vier niveaus, en heeft een totale hoogte van 15 meter en muren van 1 meter dikte op de begane grond met gepikte plint en witgeschilderde kroon- en tandlijst. Vooraan in de belt bevindt zich een inrijpoort met een voorportaal onder een betonnen troggewelf, afgesloten door een houten poort. Op de kruiberg geeft een getoogde poort aan de noordkant toegang tot de steenzolder. Erboven bevinden zich twee getoogde venstertjes met witgeschilderde binnenkanten, onder een bakstenen waterlijst. Gelijkaardige vensters zijn te vinden aan de oost-, zuid- en westkant. De vrij vlakke, overstekende kap is bedekt met eiken leien, en loopt op een paternosterring van 40 olmen cilindrische rollen. Boven de kruihaspel met dubbele aandrijfmogelijkheid bevindt zich een stelling die de staart op een afstand van de romp dient te houden. Deze staart loopt, via schoren, tegen een rollebaan in de kuipwand. Het elektrisch gelast gevlucht heeft een lengte van 25 meter, heeft 31 scheden en een traditionele Vlaamse zeeg. De as is van eik en heeft een gietijzeren askop, vermoedelijk van Brussels fabricaat.

De begane grond dient als stapelruimte. Op de eerste verdieping staat een elektrische maalderij met twee maalstoelen met steenkoppels, één voor koren en één voor tarwe, aangedreven door een elektrische motor van 30 pk. Met een riemoverbrenging wordt de transmissieas aangedreven. Daarnaast staat een cilindermolen, gesigneerd: "Michel & Simons, Jupille – Luik" en een gesmede ijzeren balans. Op de tweede verdieping is slechts één steenkoppel kunststenen voor het malen met wind.

Ten noordoosten van de windmolen stond tot circa 2008 een langgerekt bijgebouw met een toegangspoort en doorrit in de eerste linker travee, teruggaand op de constructie die samen met de windmolen in 1816 werd opgericht. Het gedeelte met de woning in de rechter traveeën werd wellicht al eind 19de eeuw gewijzigd (zie oude prentkaart). Haaks ten noordwesten bevond zich een aanpalende woning samen met het vrijstaande magazijn volgens kadastergegevens daterend van 1942.

Windmolen "De Grote Napoleon" met woning en bijgebouwen. Enige nog resterende windmolen van de talrijke molens die ooit in Hamme gestaan hebben.

Stenen bergmolen, opgericht als oliewindmolen door de touwslagers, de gebroeders Vermeire, in 1816 samen met een inkompoort, pakhuis, twee woonhuizen voor werkmannen en twee olieputten. Volgens kadastergegevens werd de molen in 1866 verkocht aan P.B. Van Haver en omgebouwd tot korenwindmolen; in 1874 verkocht aan A. Van Helsland, afkomstig van Zeeuws Vlaanderen. De molen kreeg toen de naam “de Hollander”. Het was echter ook gebruikelijk de molen te noemen naar de knecht die molenaar was; in die tijd heette hij Napoleon waardoor de molen mogelijk de naam De Grote Napoleon verkreeg. Sinds 1889 was de molen in het bezit van de molenaarsfamilie De Vos en dit tot de verkoop in 2000 aan de familie Bert Mariman, bakker. De verkoopakte van 1889 vermeldt dan enkel nog de graanwindmolen.

Windmolen gerestaureerd in 1974-77 onder leiding van architect P. Goethals door molenbouwer Walter Mariman (Zele). Het kroonwiel, de bonkelaar, de maalinstallatie, de vang, de trappen en de zolderingen werden volledig vernieuwd evenals de zeilen. Nieuwe restauratiewerken onder leiding van architect A. Brabants (Waasmunster) en renovatie van de omgeving met onder meer een horecabedrijf en ambachtelijke bakkerij zijn gepland en werden goedgekeurd op 16.08.2007.

Heden graanwindmolen met één steenkoppel en een maalderij met twee koppels maalstenen die elektrisch aangedreven worden. Achterin gelegen windmolensite met toegangsweg vanaf de westhoek van het Posthoornplein en met bijhorend erf grenzend aan de Strijderslaan van waaraf de windmolen volledig zichtbaar is. Imposante bovenkruier op met gras begroeide molenberg, aan de voorzijde links en rechts van de inrijpoort ommuurd en voorzien van een bakstenen trap. Bakstenen conische romp met vier niveaus, een totale hoogte van 15 meter en muren van 1 meter dikte op de begane grond; gepikte plint en witgeschilderde kroon- en tandlijst. Vooraan een inrijpoort in de belt met voorportaal onder betonnen troggewelf afgesloten door een houten poort. Op de kruiberg geeft een getoogde poort aan de noordkant toegang tot de steenzolder; erboven twee getoogde venstertjes met witgeschilderde binnenkanten, onder een bakstenen waterlijst. Gelijkaardige vensters aan de oost-, zuid- en westkant. Vrij vlakke overstekende kap bedekt met eiken leien, lopend op een paternosterring van 40 olmen cilindrische rollen. Vrij ingewikkelde kruihaspel met dubbele aandrijfmogelijkheid met erboven een stelling die de staart op een afstand van de romp dient te houden. Deze staart loopt, via schoren, tegen een rollebaan in de kuipwand. Het elektrisch gelast gevlucht heeft een lengte van 25 meter, heeft 31 scheden en een traditionele Vlaamse zeeg. Eiken as met gietijzeren askop, vermoedelijk van Brussels fabricaat.

Infrastructuur: gelijkvloers als stapelruimte, eerste verdieping met elektrische maalderij met twee maalstoelen met steenkoppels, één voor koren en één voor tarwe, aangedreven door een elektrische motor van 30 pk. Met een riemoverbrenging wordt de transmissieas aangedreven. Daarnaast staat nog een cilindermolen, gesigneerd: "Michel § Simons, Jupille – Luik" en een fraaie gesmede ijzeren balans. Op de tweede verdieping is slechts één steenkoppel kunststenen voor het malen met wind.

Ten noordoosten van de windmolen gelegen langgerekt bijgebouw met geïncorporeerde toegangspoort met doorrit in de eerste linkertravee, teruggaand op de constructie die samen met de windmolen in 1816 werd opgericht. Het gedeelte met woning in de rechter traveeën werd wellicht al eind 19de eeuw gewijzigd (confer oude prentkaart). Verankerde baksteenbouw onder laag zadeldak (golfplaten). Verankerde lijstgevel met schijnvoegen en met schaarse vensteropeningen aan de straatzijde. Haaks ten noordwesten aanpalende woning in villastijl samen met het vrijstaande magazijn volgens kadastergegevens daterend van 1942. In functie van de huidige geplande herbestemming, als bezoekerscentrum met cafetaria, museum, artisanale bakkerij met winkel, zijn de verbouwingswerken gestart (2008) waarbij de bestaande woning en bijgebouwen deels worden vernieuwd en uitgebreid.