erfgoedobject

Sint-Theobalduskapel

bouwkundig element
ID
85506
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/85506

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Sint-Theobalduskapel
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd monument Sint-Theobalduskapel
    Deze bescherming is geldig sinds

Beschrijving

Vrijstaande gotische kapel eertijds met omringend kerkhof, eiken- en lindebomen.

Toegewijd aan heilige Theobaldus, ook Sint-Eeuwout genoemd, aangeroepen ter genezing van kinderkwalen, volgens de meest recente opzoekingen, Heilige Ubaldus van Gubbio; dezelfde heilige werd ook vereerd te Tann (Elzas), in de eerste helft van de 15de eeuw bekend voor boetebedevaarten vanuit Turnhout. De tweede schutsheilige is Onze-Lieve-Vrouw van Bijstand, onder meer vereerd als redster van de stad in de Slag van Turnhout.

Kapel opklimmend tot de 14de eeuw, zie document van 1401 in verband met stichting van een kapelanie.

Vermelding in 1635 in verband met het begraven van pestlijders. Heropening voor de eredienst op 6 februari 1800 na sluiting in 1797 van alle kerken en kapellen in Turnhout. Van circa 1830 tot 1850, in gebruik als lagere school. Van 1870 tot 1897 hield de Franse Congregatie er haar oefeningen, waarna deze over een eigen kapel in de Herentalsstraat beschikte.

Het oudste deel van de kapel dateert uit de 14de eeuw; eind 16de eeuw werden dakwerken uitgevoerd doch de grootste ingrepen gebeurden in de loop van de 17de eeuw: in 1631 werd een aanzienlijk bedrag uitgegeven aan timmerlieden voor werk aan de nieuwe toren, een mogelijke aanwijzing dat de bouw van het schip van toen dateert; in 1653 werd het oude altaar van de kerk van Weelde overgekocht, heropgericht in de Theobalduskapel, en in 1660 werd, eveneens te Weelde, een Onze-Lieve-Vrouwebeeld aangekocht; in deze periode werd de kapel meer dan eens gewit en werden er schaliën vernieuwd. In 1710 werd er bezet en gewit.

In 1851 werden grondige herstellingen uitgevoerd, onder meer het vernieuwen van de muren, wellicht geen overbodige luxe na het gebruik als school, en in augustus van hetzelfde jaar werd de kapel heringewijd.

Restauratieplannen opgemaakt door architect J. Taeymans in 1912, uitvoering van het werk in 1924-1927: dak en torentje werden vernieuwd, vensters hersteld, muren verdubbeld, houten lambrisering door eikenhouten beschot vervangen, portaal in eik uitgevoerd, communiebank en preekstoel gedecapeerd. In 1934 werd boven de nieuwe ingangsdeur een ijzeren waaier geplaatst, vervaardigd door de Vak- en Nijverheidsschool. In 1951 werden andermaal werken aan het dak uitgevoerd en in 1954-1955 onder leiding van provinciaal architect J. Schellekens het interieur geschilderd. Grondige restauratiewerken door de stedelijke technische dienst van Turnhout onder leiding van architect D. Vandenberghe zijn momenteel aan de gang.

Zaalkerkje met laatgotisch schip van twee traveeën uit de 17de eeuw (circa 1631?) met iets smaller, hoger opgetrokken koor van drie rechte traveeën en driezijdige apsis in hooggotische stijl, opklimmend tot de 14de eeuw; bakstenen top- en lijstgevels onder steile zadeldaken (leien), met vierkante dakruiter onder ingesnoerde spits boven het schip. Verankerde, tuitvormige voorgevel met aandak; spiegelboogdeur met dito bovenlicht in omlopende omlijsting van arduin, in Lodewijk-XV-stijl uit de 18de eeuw; vernieuwde eikenhouten deur; gedrukt spitsboogvenster in top; zijgevels met dito kleine spitsboogvensters en korfboogdeurtje. Koor geritmeerd door verjongende steunberen, alternerend met hoge spitsboogvensters. Twee blinde en één opnieuw opengewerkt venster in de apsis.

Bepleisterd en beschilderd interieur met barok-allures, samengaand met portiekaltaar; bepleisterd tongewelf met 17de-eeuws lijst- en paneelwerk en ijzeren trekankers.

Mobilair: Schilderijen op doek: Vlaamse School, Kruisoprichting, 18de eeuw, en Tenhemelopneming van Maria, eerste helft 19de eeuw; schilderij bestemd voor het vernieuwde altaar, Antwerpse school, aangekocht in 1631.

Beeldhouwwerk: gekleed Onze-Lieve-Vrouwbeeld met Kind, eik met sporen van oorspronkelijke polychromie, eerste helft van de 17de eeuw, afkomstig van de kerk van Weelde, aangekocht in 1660 en geplaatst in portiekaltaar, in 1940 verrijkt met een zilveren kroon en in 1949 met een nieuwe mantel naar ontwerp van Jean Caron; in de bekroningsnis van het portiekaltaar, gepolychromeerd houten beeld van de Heilige Theobaldus, voorgesteld als kluizenaar, 15de eeuw of eerste helft van de 16de eeuw; twee bustes van monniken, geschilderd lindehout, 18de eeuw; kruisbeeld op voet, 18de eeuw.

Meubilair: 17de-eeuws portiekaltaar van gemarmerd hout, afkomstig van de kerk van Weelde (aangekocht in 1653). Communiebank, eik, 17de eeuw. Preekstoel, eik, 17de eeuw.

Glasramen: De Boodschap van Onze-Lieve-Vrouw en Christus’ Geboorte, 1934 en 1935, door de firma Crickx (Brussel). Grafzerken.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg Antwerpen, Cel Monumenten en Landschappen, archief, dossier A/0792.
  • VAN AUTENBOER E., De Sint-Theobalduskapel, uit: Turnhout, den eersten troost der staten, Turnhout, 1989, p. 343-362.

Bron: DE SADELEER S. & PLOMTEUX G. 1997: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Turnhout, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Plomteux, Greet; De Sadeleer, Sibylle
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Sint-Theobalduskapel [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/85506 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.