Voormalige gebouwen van het Sint-Jozefscollege.

Historiek

In 1686 stichten de Minderbroeders in een huis aan de zuidzijde van de Ieperstraat, waarvan de boomgaard paalt aan de westzijde van hun kloosterdomein (confer nummer 17), een Latijnse school of humaniora, dit op aandringen van de Tieltse magistraat en met tussenkomst van het hoofdbestuur van de Kasselrij Kortrijk. Dit vormt de basis van het middelbaar onderwijs in Tielt. In 1688 wordt de school ondergebracht in het groot pand van "de Kluize" aan de Kortrijkstraat. Na sloop van de bijhorende pesthuisjes wordt in 1720-1721 het nieuwe collegebouw van de Minderbroeders opgetrokken. In een merkwaardig dubbelplan van 1720 laat de Gentse architect Jan Pauwels zijn opdrachtgevers kiezen tussen twee versies van de voorgevel, waarbij de neoclassicistische vormgeving met bekronend driehoekig fronton de voorkeur geniet. Op de benedenverdieping worden klassen ingericht, op de bovenverdieping een toneelzaal. Tijdens de Franse Revolutie (1798) wordt in het college een "Tempel der Wet" opgericht.

In 1841 wordt de gemeentelijke lagere (kost-)school tijdelijk aangenomen. Sinds 1844 is er ook sprake van landbouwonderwijs, pas definitief en autonoom opgericht in 1944. In 1848 verlaten de Minderbroeders het college dat definitief erkend wordt als bisschoppelijk college met stedelijk patronaat waarbij het bestuur overgelaten wordt aan priesters van het bisdom. In 1864-1866 wordt het bestaande voorgebouw (noordzijde) van het college opgetrokken naar ontwerp (1863) van architect Angelus De Lancker. In 1866 wordt er een aangenomen gemeentelijke betalende lagere school ingericht die er blijft tot de overbrenging naar de Lakenmarkt in 1872. In 1879 wordt er een betalende jongensschool ingericht; een kosteloze jongensschool wordt in de lokalen van de Congregatie aan de Vijver ingericht aan de oostzijde van de straat, gekend als de Sint-Michielsschool.
Op het stadsplan van circa 1880 getekend door onderwijzer Edmond De Slypere worden de collegegebouwen weergegeven.

Tijdens de schoolstrijd in 1882 wordt de betalende jongensschool overgebracht naar de Sint-Godelieveschool in de Ieperstraat tot de verhuis in 1886 naar de stadslokalen op de hoek van de Kerkstraat en Krommewalstraat, waar in 1899 ook de kosteloze Sint-Michielsschool wordt in ondergebracht (zie Krommewalstraat 1, Kerkstraat 13).  In de periode 1897-1898 wordt het oudere 18de-eeuwse gedeelte van het college uitgebreid met klassen, slaapzalen en een kapel (1901); een parallelle vleugel aan de westzijde wordt afgebroken.

In 1905 wordt het gebouw van 1720 gesloopt en vervangen door het huidige gebouw aan de zuidzijde van de straat.
Van 1910 tot eind jaren 1940 wordt er voor het onderwijs beroep gedaan op de broeders Maristen; de algemene leiding blijft bij het bestuur van het Sint-Jozefscollege.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog vinden de Zusters Passionistinen, die door de bezetter worden verdreven uit hun slotklooster, een onderkomen in het college. De studiezalen en klaslokalen van het college worden ingericht als stallingen voor paarden en als bevoorradingsmagazijn van het "Allgemeines Oberkommando"; de refter van de leraars doet dienst als refter, klas en studiezaal.
In 1935-1937 herbouwt men de klassen, slaapzalen en studiezaal van het college en richt men een feestzaal in.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het college een toevluchtsoord voor vluchtelingen en wordt het tijdelijk ingenomen door het Belgisch militair hospitaal en door de Duitse bezetter.

Het stedelijk patronaat vervalt door het schoolpact in 1958. In de tweede helft van de 20ste eeuw wordt het schoolcomplex nog uitgebreid met een turnzaal aan de zuidzijde (1950, in 1967 omgebouwd tot zwembad), noodklassen (1967) en nieuwe studiezalen (1970) aan de noordwestzijde, een sporthal aan de westzijde (1977) en de nieuwe lokalen voor de lagere afdeling (zie Ontvangerstraat 1).

In 1993 registreert het kadaster de afbraak van de neogotische kapel. In de jaren 1990 worden de voor- en zijgevel gerestaureerd waarvoor in 1996 door het West-Vlaams Verbond van Heemkundige Kringen de prijs van meest geslaagde restauratie wordt toegekend.

In 1999 fusioneert het Sint-Jozefscollege met het Heilige Familie-Instituut tot de scholengemeenschap "De Bron" met uitsluitend secundair onderwijs, die de gebouwen huurt na aankoop van de schoolgebouwen door de stad in 2000.

Beschrijving

Exterieur

Hoofdgebouwen aan de straatzijde bestaande uit twee panden in traditionele stijl, respectievelijk gebouwd in 1864-1866 (rechts) en in 1905 (links); laatstgenoemde ter vervanging van het collegegebouw van 1720.

Rechterpand in mengeling van laatclassicistische en traditionele stijl, complex van tien traveeën en drie bouwlagen onder zadeldak (nok evenwijdig met straat; zwarte mechanische pannen). Roodbakstenen lijstgevel afgelijnd door geelbakstenen fries en geprofileerde witgeschilderde kroonlijst, doorbroken door oplopende trapgevel (zes treden, topstuk) van twee linkertraveeën onder haaks zadeldak; sierankers. Gebruik van natuursteen voor hoge plint, doorlopende dorpels, verspringende dorpels van bovenvensters, kraag- en afdekstenen. Segmentbogige muuropeningen met zwartbakstenen omlijsting op begane grond; muuropeningen met afgeronde hoeken en dito geelbakstenen strekken met druiplijstje in tweede en derde bouwlaag. Blinde oculi in zwikken van vensters in derde bouwlaag van trapgeveltop. Met uitzondering van benedenvensters, T-ramen met verticale roedeverdeling in bovenlichten. Lage keldervensters. Deels beglaasde poort voorzien van fraai ijzeren hekwerk in zwartbakstenen omlijsting op natuurstenen neuten; schamppaaltjes. Erboven, natuurstenen gedenksteen met inscriptie: "GEBOUWD IN/ 1864 ALS/ CHARLES STEVENS/ BORGEMEESTER". Rechts ervan, gedenksteen met opschrift "DE TIELTSE AFDELING/ VAN HET RODE KRUIS/ WERD HIER GESTICHT/ OP 28 NOVEMBER 1927/ 19 DECEMBER 1987". Tweede inkom in achtste travee.

Linkerpand, half vrijstaand volume in traditionele stijl van vijf traveeën en drie bouwlagen onder zadeldak (nok evenwijdig met straat). Brede en hoge schoorsteenvolumes. Geelbakstenen lijstgevel onder aflijnende baksteenfries en witgeschilderde kroonlijst. Gebruik van natuursteen voor hoge plint, band en onderdorpels van eerste bouwlaag, doorlopende lekdrempels van tweede en derde bouwlaag en bovenlateien op consoles. Zuidzijgevel uitgewerkt als trapgevel (negen treden, topstuk) op licht overkragende schouderstukken met o.m. toepassing van Brugse travee (korfboog) en decoratieve rechthoekige natuurstenen reliëfpanelen met wapenschilden in borstwering. Smeedijzeren sierankers. Muuropeningen met blind segmentboogveld voorzien van decoratief mozaïekpatroon van gele en rode baksteen. T-ramen met grote roedeverdeling en gedeeld bovenlicht. Gevelplaat op uiterst rechtse muurpenant door de kunstenaars Ernest Verkest en Roger Bonduel, met opschrift: "TROUW/ AAN DE KATHOLIEKE KERK/ AAN DE NEDERLANDSE TAAL EN STAM/ AAN KUNST EN VOLKSADEL/ WAREN ONZE OUD-LERAREN/ Z.E.H. C. VERSCHAEVE 1896-1911/ Z.E.H. R. DE SMET 1900-1906".

Links ervan, open doorgang ter vervanging van vroeger poortgebouw met trapgevel.

Achterliggende haakse vleugel die verbinding geeft met de L-vormige klasvleugels uit de jaren 1930, palend aan zowel voor- als achterliggende speelplaats. Complex van drie bouwlagen onder zadeldak (zwarte mechanische pannen) met dakkapellen onder platte bedaking. Overkragende witgeschilderde kroonlijst. Roodbakstenen risalietgevels getypeerd door onder meer rechthoekige gekoppelde negendelige klasvensters met roedeverdeling; achtergevel met segmentbogige klasvensters met gebruik van lichtrode baksteen voor strekken en dagkanten. Horizontale ritmering doorbroken door licht vooruitspringende inkompartijen doorgetrokken tot boven de kroonlijst. Recentere schoolgebouwen aan noord-, noordwest-, west- en zuidzijde.

Interieur

Poort in rechterpand leidt naar inkomhal die toegang geeft op brede gang. Inkom via vierdelige beglaasde deur voorzien van groot korfboogvormig bovenlicht met houten verdeling waarin glas-in-loodinvulling, onder meer verwerking van de naam van het college. Brede gang overwelfd door gestuct korfbooggewelf met ribben op kleine consoles; hoge houten lambrisering, kleurrijke tegelvloer. Een driedelig beglaasde deur met hoog bovenlicht, beide met glas-in-loodinvulling onder meer leuze "IN CARITATE CHRISTI" en wapenschild, leidt naar een smalle dwarsgang met gelijkaardig stucgewelf. Belendende vertrekken van onder meer voormalige conferentiezaal en burelen, met bewaarde schouwen (onder meer in hout met gesculpteerde balk op fijne zuiltjes met Ionisch kapiteel en betegelde haardwand), vloeren (onder meer visgraatparket, granito met mozaïekomranding). Meer sober uitgewerkte tweede inkomhal. Gangen met tegelvloeren en beglaasde vleugeldeuren van belendende lokalen.

Opvallend fraai gedecoreerde hoofdtrapzaal met onder meer booggewelven in stuc en kleurrijk betegelde wandlambrisering. Bordestrap met natuurstenen (benedenverdieping) en houten (bovenverdiepingen) treden, houten trappaal en handgreep en fraai gestileerde ijzeren leuning, geplaatst tussen korfboogarcade op pijlers met natuurstenen basis. Trapzaal in klasvleugel van jaren 1930 met brede bordestrap in granito en gestileerde leuning.