Het oorlogsgedenkteken van Torhout staat op het Conscienceplein, in een perk vóór het voormalige gerechtsgebouw.

Historische beschrijving

Gedenkteken voor de Torhoutse militaire doden van de Eerste Wereldoorlog. Na de Tweede Wereldoorlog werden nog de namen toegevoegd van doden van deze nieuwe oorlog.

Reeds kort na de bevrijding kwam de oprichting van een oorlogsgedenkteken ter sprake in de Torhoutse gemeenteraad (17 mei 1919). Het voorstel om de namen van de militaire doden te vereeuwigen via een gedenkplaat in de muur van het stadhuis werd niet uitgevoerd, maar er kwam wel een herdenkingsplaat in de decanale kerk.

In de smis van 'baskuulfabrikant' Nolf aan de 'Bassin' stond nog een Duits gedenkteken, dat oorspronkelijk bedoeld was voor de Duitse begraafplaats van het Roggeveld (Esen, bij Diksmuide). Het voetstuk voor dit gedenkteken was reeds op de begraafplaats opgesteld. Dit Duitse gedenkteken stelde een Duitse verpleegster voor, 'Schwester Ilse', die een gewonde officier verzorgt. Maar de Duitsers kregen nooit de gelegenheid om het gedenkteken op hun bedoelde begraafplaats te plaatsen. Het beeld viel in handen van de geallieerde bevrijders. Na onderhandelingen werd het gedenkteken overgedragen aan het stadsbestuur van Torhout in 1921-1922.

Dit stadsbestuur was van oordeel dat, mits enkele aanpassingen, dit beeld zeker als oorlogsgedenkteken voor de gemeentelijke oorlogsslachtoffers kon fungeren. De Duitse adelaar kon door een Belgische leeuw vervangen worden, de Duitse helm door hoofdverband. Zo hoefde het bestuur nauwelijks een beroep te moeten doen op de stadskas en kon het geld aan andere broodnodige projecten besteed worden.

De oud-strijders van Torhout dachten hier echter anders over en organiseerden in 1921-1922 verschillende protestmanifestaties. Het gedenkteken werd misprijzend aangeduid met 'De Fiete'. De oud-strijders haalden geld op om een ander oorlogsgedenkteken op te richten. Maar ondanks de grote som die verzameld werd – maar liefst 23.000 frank – kregen ze geen toestemming om een ander gedenkteken op te richten. Men zou zelfs pogingen ondernomen hebben om het gedenkteken op het Conscienceplein omver te trekken.

Bij de inhuldiging van het gedenkteken werd een grote optocht gehouden naar het standbeeld, met oud-strijdersverenigingen en andere organisaties en met praalwagens. Aanvankelijk stonden er twee stukken veldartillerie als oorlogsbuit bij het gedenkteken opgesteld. Het hekwerk, dat rond het perk met gedenkteken was opgesteld, is inmiddels verdwenen. De beeldhouwer van het Duitse gedenkteken is niet gekend.

Beschrijving

Gedenkteken geplaatst in een bloemperk. Op een cirkelvormig platform staat een geprofileerd kegelvormig voetstuk uit hardsteen met daarop het beeld van een knielende jonge vrouw die een gewonde naakte man te drinken geeft, terwijl deze steunt op een zwaard en een schild met het Belgische wapen voor zich houdt. Dit alles uitgevoerd in ijzerzandsteen.

Op het voetstuk: 'AAN ONZE GESNEUVELDE HELDEN', '1914 + 1918', de namen alfabetisch gerangschikt, gedeeltelijk zwart beschilderde letters.

Opzij: '1940 + 1945', gevolgd door 6 namen.

Uitvoering: H. Alleyn Thourout (gesigneerd op het voetstuk)

Hoogte 395 x Ø 550 cm

Oorlogsgedenkteken voor de militaire slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. Monument van 1921, sokkel uitgevoerd door H. Alleyn (Torhout) (gesigneerd op het voetstuk).

In 1919 eerste voorstel in de Torhoutse gemeenteraad om een monument op te richten. Het voorstel voor een gedenkplaat in de muur van het stadhuis (Markt) wordt geweigerd door het stadsbestuur. In 1919 komt er een gedenkplaat in de Sint-Pieters-Bandenkerk. Het Verbond der Vlaamse Oud-strijders (V.O.S.) ijvert echter verder voor een monument. Uiteindelijk wordt het beeldhouwwerk bestemd voor het Duits Militair Kerkhof "het Roggeveld" (Diksmuide) dat eind 1919 bij bascuulfabricant Nolf opduikt, door het stadsbestuur aangepast (Vlaamse leeuw op het schild van de naakte man ter vervanging van Duitse adelaar) met de bedoeling om het voor het Vredegerecht te plaatsen. De V.O.S. en de oppositie zijn echter niet gelukkig met dit 'Duitse beeld', in 1921-1922 worden protestmanifestaties georganiseerd.

Gedenkteken geplaatst in een cirkelvormig bloemenperk. IJzerzandstenen beeld van een knielende jonge vrouw die een gewonde naakte man met zwaard en schild met Vlaamse leeuw te drinken geeft (oorspronkelijk Schwester Ilse die een officier verzorgt). Geprofileerd arduinen kegelvormig voetstuk met inscriptie: "1914 + 1918", "AAN ONZE GESNEUVELDE HELDEN", de namen van de gesneuvelden alfabetisch gerangschikt in gedeeltelijk zwart beschilderde letters.