Bedevaartkapel en gedachteniskapel voor de familie Matthieu.

Kapel opgericht ter ere van Onze-Lieve-Vrouw van Wijnendale, een bedevaartsoord dat al in de 15de eeuw vermeld wordt. Een oorsprongslegende verhaalt over een Mariabeeldje in een oude eik dat bij het vellen van de boom naar de kerk van Torhout wordt overgebracht. Omdat het beeldje telkens opnieuw terugkeert naar de plaats van de eik, wordt er een kapel opgericht. Andere legendes vertellen dat de kapel zou gebouwd zijn op de plaats waar Maria van Bourgondië in 1482 van haar paard viel, of op de plaats waar twee kinderen werden vermoord door struikrovers, of dat de kapel reeds in de 12de eeuw werd gebouwd uit dank voor de ontdekking van een bron. Deze laatste legende brengt de kapel in verband met de iets verder op grondgebied Ichtegem gelegen Roopijpfontein.

De huidige kapel gaat terug op een kapel die reeds aangeduid is op de Ferrariskaart (1770-1778) en de Atlas der Buurtwegen (1846) (aanduiding van dit volume op een mutatieschets van 1857). Volgens een mutatieschets van het kadaster wordt de kapel circa 1865 vergroot, dit in opdracht van de familie Matthieu, de eigenaars van het aanpalende kasteel van Wijnendale (zie negen arduinen gedenkplaten ter nagedachtenis van overleden kasteelbewoners). Het gesloten kapelgedeelte met apsis gaat wellicht verder terug in de tijd (zie bouwnaden en mutatieschetsen). Kastjes met ex-voto's getuigen van de eeuwenoude verering van het miraculeuze Onze-Lieve-Vrouwebeeldje. De kapel is in 2001 gerestaureerd.

Licht achterin gelegen kapel in groene omgeving, pad en stoep van bakstenen op hun kant. Houten bankjes voor gelovigen aan de voorzijde van de kapel.

Kapel op rechthoekige plattegrond, achteraan afgesloten door halfronde apsis, overstekend zadeldak (leien) met geknikte dakoverstek, roodgeschilderd windbord met kruisbekroning en gootlijst, apsis onder lessenaarsdak (Vlaamse pannen). Witgeschilderde baksteenbouw boven gepekte plint. Puntgevel (circa 1865) met rondboogportaal, aflijnende roodgeschilderde hoekpilasters en rondboogfries; rondboogdeur met dagkanten, strekken evenals die van de rondboogfries wit en rood beschilderd. Roodgeschilderde vleugeldeur, waaiervormig bovenlicht. Verspringende zijgevels met rechthoekige vensters.

Interieur

Witbepleisterde wanden, licht blauw geschilderd tongewelf met ijzeren trekstangen. Tussen publieke kapelgedeelte en het koor, smeedijzeren hekken met IHS-monogram. Koor: altaar met koepelvormig tabernakel met daarin het houten Onze-Lieve-Vrouwebeeldje, verband houdend met de hoger aangehaalde legende, geflankeerd door twee engelenfiguren (mogelijk afkomstig uit een kerk of klooster). Gemarmerde achtergrond, dito beschildering van de apsis. Twee brandglasvensters met voorstelling van de 'Boodschap aan Maria' en de 'Geboorte van Christus'. Het publieke gedeelte telt vier brandglasvensters met opschriften in een banderol waarrond plantenmotieven: "HULP DER CHRISTENEN B.V.O.", "GENEZING DER KRANKEN B.V.O.", "MOEDER VAN GOEDEN RAAD" en "TROOSTERES DER BEDRUKTEN B.V.O.". Acht gedenkplaten in witte steen ter nagedachtenis aan overleden kasteelbewoners: "TER ZALIGE GEDACHTENIS VAN MIJNHEER JOSSE PIERRE MATHIEU OVERLEDEN IN HET SLOT VAN WIJNENDALE DEN 4 JUNY 1863 IN DEN OUDERDOM VAN 79 JAREN – GELIEFT EEN GEBED VOOR HEM TE WILLEN STORTEN" (enzovoort).