Historiek

Beschermd als monument bij Ministerieel Besluit van 04.05.1982. Gelegen midden aan de noordzijde van de driehoekige bovendries in het gehucht Sombeke. Een eerste kapel werd opgericht in 1629 onder impuls van Jacob Laureyns, baljuw van de heerlijkheid van Sombeke en met giften van de inwoners van het gehucht. De proosdijkapel, ter ere van de Heilige Rochus, Heilige Jozef en Heilige Hubert, werd gebouwd op de afgegraven "meulenberg", grond in 1628 afgestaan door Alexandrina van Gaver, vrouw van Sombeke. De bidplaats werd deels opgetrokken van baksteen afkomstig van de grondvesten van een woning op de mote van Sombeke, toebehorend aan de vrouw van Sombeke, en gedeeltelijk van stenen geschonken door Jan Heynderickx. Reeds in 1631 werden rond de kapel achttien eiken geplant. De kerk werd ingewijd op 3 mei 1634. In 1640 werd de heerlijkheid van Sombeke verkocht aan Hieronymus de Maeyer, een Antwerpse koopman, die een nieuwe, grotere kapel liet bouwen in 1642 onder leiding van de Antwerpse bouwmeester Frans Staes, de bouw werd in 1643 beëindigd en ingezegend door Antonius Triest, bisschop van Gent, op 3 mei 1643. De proosdijkapel werd bij besluit van 19 februari 1888 verheven tot parochiekerk en kort daarna aanzienlijk vergroot naar de plans van architect Modeste De Noyette. Bij de vergroting werd het koor afgebroken en werd de kerk voorzien van een uitspringend transept, aangebouwde sacristieën en een nieuw koor. De oude sacristie werd als doopkapel ingericht. In 1890 werd het houten klokkentorentje vervangen door een stenen toren. De kerk werd opnieuw ingewijd door monseigneur Stillemans op 19 oktober 1891. In 1906 werd de gevel ontpleisterd. De kerk werd gerestaureerd in 1986 onder leiding van architect F. Weyers (Sint-Niklaas).

Beschrijving

Barokke kerk van baksteen met gebruik van zandsteen voor plint, hoekkettingen en venster- en deuromlijstingen en decoratieve details, afgedekt met een leien zadeldak. De plattegrond ontvouwt een éénbeukige kerk van vier traveeën met ingebouwde vierkante westtoren, uitspringend transept van één travee en driezijdig afgesloten koor van één travee, geflankeerd door sacristie in het noorden en berging in het zuiden en met doopkapel tegen de westzijde van het zuidelijk transept. Geaccentueerde westgevel met halsgevel en dominerende toren. Vierkante toren met in de later toegevoegde bovenste geleding, de klokkenkamer, met afgekante hoeken, en bekroond met decoratieve torenhelm met torenkruis. Rondboogpoort gevat in een geblokte barokke omlijsting van zandsteen met bloemmotieven en sluitsteen met putto, ingeschreven in een rechthoekige omlijsting met putti in de hoeken en met hoofdgestel, voorzien van cartouche met IHS-monogram gehouden door twee engelenfiguren. Vleugeldeur met fraaie, gesculpteerde houten deurmakelaar gedateerd 1643. Aan weerszij van het portaal, omlijste rondboognissen met driehoekig fronton, waarin beelden van Heilig Hart van Jezus en Heilig Hart van Maria. In de tweede geleding rechthoekig, omlijst doksaalvenster met bekronende rondboognis met beeld van de patroonheilige Heilige Rochus, gevat in een omlijsting met voluten en geprofileerde kroonlijst. In de geveltop omlijst uurwerk van 1901. Noord- en zuidgevel verlicht door grote, omlijste steekboogvensters gevat in zandstenen omlijsting met oren en gebogen druiplijst. Steigergaten onder de kroonlijst. In transeptgevels, gelijkaardige vensters en in de geveltop omlijste oculus. Onder koorvenster, kruisbeeld met bronzen Christus. Twee lage sacristieën met getraliede steekboogvensters in geriemde omlijstingen met oren en met zandstenen omlijst rondboogdeurtje.

Interieur

Classicistisch getint kerkinterieur. Eénbeukige kerk overwelfd met gepleisterde kruisgewelven gescheiden door gordelbogen versierd met rozetten en rustend op versierde consoles. Doksaal aangebracht in 1875 door de gebroeders Beerens van Waasmunster. Doopkapel afgesloten door ijzeren hek. Rondboogvormige deur naar sacristie, gevat in versierde zandstenen omlijsting met neuten, oren en gebogen kroonlijstje. Glasramen. In het koor hergebruikt oud glasraam met medaillon met de Heilige Rochus van Montpellier, boven het hoofdaltaar en afkomstig van het vroegere doksaal, geflankeerd door glasramen van Heilige Jozef en Heilige Hubertus, gedateerd 1964; in de noordbeuk Heilige Hart van Jezus, Heilige Bernardus en Heilige Antonius, alle geschonken in 1961 en in de zuidbeuk Heilig Hart van Maria (donum 1962), Heilige Apollonia (donum 1961) en Heilige Barbara (donum 1962); gemaakt door het atelier Los (Dendermonde).

Mobilair

Schilderijen: Onze-Lieve-Vrouw schenkt de Rozenkrans aan de Heilige Dominicus Guzman, 19de eeuw, altaarstuk van het noordelijk zijaltaar; Marteldood van de Heilige Apollonia, altaarstuk van het zuidelijk zijaltaar, door J. Horenbrant (Gent); Kruisafneming, boven de doopkapel, 19de eeuw; op doek geschilderde kruiswegtaferelen in houten omlijsting.

Beeldhouwwerk: gepolychromeerde plaasteren beelden van onder andere Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes (1902), Heilige Theresia van Lisieux, Heilige Franciscus (gekocht in 1902), Heilige Rita, Heilige Rochus en Heilige Barbara, twee beelden van Heilig Hart van Jezus, twee beelden van Heilige Jozef met Kind, Heilige Antonius van Padua, Heilige Apollonia, Heilige Hubertus, Kindje Jezus van Praag.

Hoofdaltaar van 1889 van Karel Schmitz (Eeklo) naar ontwerp van architect M. De Noyette, deels verguld hout in neorenaissancestijl. De zijaltaren, geschilderde en gemarmerde houten portiekaltaren van 1889, zuidelijk altaar toegewijd aan Heilige Apollonia, noordelijk altaar aan Onze-Lieve-Vrouw van de Rozenkrans, gemaakt met materiaal van het oude altaar, vermoedelijk van 1713. Twee eiken koorbanken, afkomstig uit de Sint-Bartholomeuskerk in Geraardsbergen, geschonken na de uitbreiding van de kerk in 1888, erboven zijn in 1905 in twee beglaasde kasten de 18de-eeuwse reliekhouders van de Heilige Rochus en de Heilige Apollonia van de hand van Philippus Nijs geplaatst. Eikenhouten lambriseringen aangebracht in 1905 door het huis Billiaux Grossé (Brussel). In zuidelijk transept kerkmeestersbank met op rugpaneel medaillon van Heilige Rochus, gedateerd 1780. Eiken communiebank met panelen voorstellend de Drie Goddelijke Deugden door Adriaan Nijs (Temse) uit de 17de eeuw. Houten preekstoel met voorstelling van de Heilige Rochus van 1793, bij de verplaatsing na de vergroting van de kerk voorzien van een nieuwe trap. Twee eiken biechtstoelen in de transeptarmen, in zuidelijk transept oude biechtstoel, in noordelijk transept eind 19de-eeuwse biechtstoel. Marmeren doopvont op baluster met koperen deksel.

Orgel van Petrus Vereecken en zoon (Gijzegem), van 1874, getransformeerd door de firma Daem-De Vis, beschermd monument bij Ministerieel Besluit van 04.04.1980.

Arduinen grafzerk in het koor van J. Laureyns, heer van Sombeke, overleden in 1726, en echtgenote, overleden in 1704; marmeren graftekens uit de 18de eeuw van burggraaf C. Snoy en echtgenote en van A. De Castro en echtgenote, voor de vergroting van de kerk in de oude koorvloer.