Site van de voormalige Pontravehoeve, gelegen ten westen van het dorpscentrum op een rivierduin aan de linkeroever van de Durme. Het areaal dat zich hier uitstrekt tussen de Neerstraat en de Durmemeander naast de Mantawijk, topografisch ook aangegeven als Pontravewijk, vormt tevens de archeologische site van de Gallo-Romeinse vicus Pontrave. Deze vicus wordt aanzien als de belangrijkste Romeinse nederzetting binnen het Land van Waas; ontstaan in de 1ste eeuw na Christus vlakbij de Durme en aan de voet van de Wase cuesta. De toenmalige gunstige geografische omstandigheden van de locatie, zoals de oversteekmogelijkheid van de Durme bij een zandige opduiking, zouden mee bepalend geweest zijn voor het ontstaan van de handelsnederzetting. De vicus Waasmunster-Pontrave kende een zeer grote bloei in de 2de eeuw en de eerste helft van de 3de eeuw. Slechts een beperkt deel van de archeologisch site werd reeds onderzocht. Talrijke en bijzondere vondsten illustreren de rijkdom en het belang van de nederzetting zoals: de grafvelden, fundamenten van twee prestigieuze grafmonumenten, restanten van woningen. Vooralsnog werden er geen bewoningssporen uit de 4de eeuw gevonden, de vicus was toen blijkbaar verlaten.
De Pontravehoeve gaat terug op het “Goed te Pontrave”. De gelijknamige heerlijkheid kent zeker een heel oude oorsprong. Het toponiem Pontrave komt al voor in de tweede helft van de 12de eeuw (onder meer in 1190). Het geslacht van Pontrave zouden de aanvankelijke bezitters geweest zijn van de heerlijkheid. In 1226 is er melding van ridder Dirk van Pontrave. Vanaf de 14de eeuw ging het goed door erfenis of verkoop over naar andere adellijke families. Behalve deze namen is over de vroege geschiedenis van het heerlijk goed weinig bekend. In de 17de eeuw in het bezit van de familie du Faing. Vanaf die eeuw zijn er cartografische aanduidingen van de meerdelige site met walgrachten naast de Durme, en de lange toegangsdreef met neerhof. In Sanderus’ Flandria Illustrata (1641-1644) staat het heerlijk kasteel met zijn aanhorigheden in volle omvang afgebeeld. Omstreeks 1750 werd het kasteel afgebroken. Het neerhof bleef als Pontravehoeve aanvankelijk bewaard (confer Poppkaart). Nu rest nog de lange toegangsdreef. Het huidige boerenhuis werd volgens het kadasterarchief in 1904 opgericht maar is intussen door renovatiewerken aangepast. De oude vierkante duiventoren op het erf verviel in 1961 tot puin en verdween. Een gerecupereerde ruitvormige natuurstenen gevelsteen met gekroond wapenschild (arend onder ridderkroon) van de heer van Pontrave (du Faing) is als enige bouwrest van de heerlijke site bewaard, nu aangebracht in een zijmuurtje rechts naast de woning.
Rijksarchief Gent, Kaarten en Plans, nr. 1401,2318.
Vlaams Ministerie van Ruimtelijke Ordening, Wonen en Onroerend Erfgoed, Agentschap VIOE, Centrale Archeologische Inventaris.
DE POTTER F. - BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, Vierde reeks, 45ste deel. Waasmunster, Gent, 1890, p. 31.
DEPRAET S., Duiventorens in Oost-Vlaanderen, Gent, 1966, p. 194-195.
KERCKHAERT N., Oude Oostvlaamse hoeven, Gent, 1988, p. 403-404.
MERCKX V. (o.l.v. VERBRUGGEN C.), Landschapsreconstructie van de Gallo-Romeinse Site Waasmunster-Pontrave, (De Aardrijkskunde,1996, 1-2, p. 45-52).
MOENS B., De identiteit van Waasmunster, Nieuwkerken, 1982, p. 9-15.
THOEN H., De Gallo-Romeinse nederzetting van Waasmunster-Pontrave, (Oudheidkundige Repertoria Reeks B: De verzamelingen, III, Brussel, 1967).
VAN DRIESSCHE T., De Gallo-Romeinse vicus in Pontrave: de archeologische dienst Waasland maakt een balans op van zes jaar onderzoek (1), (Het Sireentje, XIX, 2-3, 1995, p. 288-295).
Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20n, onuitgegeven werkdocumenten. Auteurs: Verbeeck, Mieke; Duchêne, Helena Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)