Georiënteerde neogotische kerk gebouwd tussen 1876-1878, naar ontwerp van architect Arthur Croquison. Licht verheven inplanting met bordes van vijf treden, gelegen aan de oostzijde van het Marktplein. De heraanleg van het plein en de publieke ruimte rond de kerk zijn afgewerkt in 2005 door Koch-Ockier (Tiegem). Het oorspronkelijke ommuurde kerkhof verdween circa 1958.

Ten noorden van de kerk standbeeld voor de militaire slachtoffers van de Eerste en Tweede Wereldoorlog gesigneerd "A. TAECKENS" (beeld) en "G. D'HEYGERE". Het standbeeld vervangt het oorspronkelijke monument, opgericht na de Eerste Wereldoorlog en ingehuldigd in 1920, dat gedeeltelijk werd vernield door de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog, waarna het afgebroken werd. Hoge vierkante, naar boven toe versmallende zuil met ervoor op een rechthoekige hardstenen trede met kleine rechthoekige sokkel, een soldaat in uniform met legerjas en helm met beide handen gevouwen rond de loop van het geweer dat op de grond rust. De soldaat kijkt strak voor zich uit. Op de voorkant van de sokkel: "1914-18 EN 1940-45" en het wapen van Kortrijk; op de linkerkant: "DE GEMEENTE KUURNE"; op de rechterkant: "AAN HAAR HELDEN".
Op de linkerkant van de zuil: "VELDTOCHT 1914-18-GESNEUVELD" en de namen; op de rechterkant: "VELDTOCHT 1914-18 IN BALLINGSCHAP GESTORVEN:" en de namen, "VELDTOCHT 1940-45 GESNEUVELD" de namen.
Op de achterkant: "OMDAT GE UW JEUGD EN LEVENSKRACHT TEN OFFER BRACHT, WORDT GE BIJ HET NAGESLACHT DOOR DE EEUWEN HEEN HERDACHT. DE DANKBARE KUURNENAREN".

Ten zuiden van de kerk staat het Heilig-Hartmonument opgericht in 1926, naar aanleiding van de toewijding van de gemeente aan het Heilig Hart van Jezus. Oorspronkelijk gelegen op de hoek van het kerkhof, ten noordwesten van de kerk, waar tot 1905 de onderpastorie stond. Bronzen Heilig-Hartbeeld op arduinen sokkel met voluten. Plaat met opschrift: "HULDEBEWIJS DER PAROCHIANEN VAN CUERNE AAN HET HEILIG HERT VAN JESUS".

Historiek

De kerk stond op de heerlijkheid van Kuurne, een leen van het grafelijk leenhof van Kortrijk. Vanaf het ontstaan van de parochie tot 1801 behoort Kuurne tot het bisdom Doornik en het decanaat Kortrijk. Na het concordaat tussen Napoleon en de Paus, behoort Kuurne tot het nieuwe bisdom Gent. Vanaf 1834 behoort de parochie tot het nieuw opgerichte bisdom Brugge, decanaat Kortrijk. Vanaf 1956 hoort Kuurne bij het decanaat Harelbeke.

De oudste schriftelijke vermelding van een kerk, vermoedelijk een houten bedehuisje, dateert van 1146, wanneer de bisschop van Doornik het altaar van de kerk schenkt aan de Doornikse Sint-Maartensabdij, die ook het patronaat bezit. De belangrijkste tiendheffers zijn het Onze-Lieve-Vrouwkapittel van Kortrijk, de Sint-Maartensabdij van Doornik en de kapel van Sint-Katharina.

Volgens P. Despriet heeft er sinds de tweede helft van de 12de eeuw op deze locatie een kerk heeft gestaan (czie opgravingen 1985). Een stenen Romaanse driebeukige, basilikale kruiskerk met transept en centrale vieringstoren met achtzijdige bovenbouw. Vermoedelijk onderging de kerk verschillende verbouwingen op het einde van de 13de of begin 14de eeuw. Een tweede verbouwing volgde circa 1500, na de aangerichte vernielingen tijdens de opstanden tegen Maximiliaan van Oostenrijk (1483-1485 en 1488-1492). Omstreeks 1512 wordt het koor uitgebouwd en wordt de oorspronkelijke romaanse koorsluiting vervangen door een driezijdige sluiting van baksteen met drie koorvensters, aan de buitenzijde door steunberen versterkt. De bovenbouw van de toren wordt vervangen door een laatgotische witstenen constructie en bekroond door een hogere naald. Het Onze-Lieve-Vrouw- en het Sint-Michielsaltaar worden ingewijd door de bisschop van Serpetha.

In de Sint-Michielskerk zijn verschillende kapelanies gesticht. Zo is er reeds in de 15de eeuw de kapelanie van s'Rikers of Sukers. Daarnaast is er nog de eeuwige kapelanie van Onze-Lieve-Vrouw.

Op het einde van 16de eeuw, tijdens de godsdienstoorlogen, wordt de kerk in 1573 geplunderd door bosgeuzen, wordt de pastoor vermoord en de pastorie leeggeroofd.

Als gevolg van de oorlogsituatie en verwaarlozing is de kerk in de eerste helft van de 17de eeuw sterk vervallen en volgen belangrijke herstellingswerken, zoals het herstellen van het dak, interieur, koor, het plaatsen van twee nieuwe glasvensters in de noordelijke gevel, de bouw van een nieuw doksaal, plaatsen van nieuwe zuilen en schilderwerken. Tijdens de gevechten om de stad Kortrijk tussen Spanje en Frankrijk in 1646 wordt de kerk ingenomen door de Spanjaarden. Tijdens de Negenjarige oorlog (1688-1697) wordt in 1689 de toren van de kerk als uitkijkpost gebruikt door de Fransen. Ten gevolge van verschillende oorlogen is de kerk op het einde van de 17de eeuw sterk vervallen en dringen er zich herstellingen op. In 1689-1690 wordt een proces gestart tegen de Sint-Maartensabdij die tekort schiet in haar plicht als tiendheffer en de kerk laat verkommeren. In 1696 worden de eerste kleine herstellingswerken uitgevoerd aan de toren (schaliedekken), maar de bouwfysische toestand van de kerk blijft slecht.
Een tweede reeks van herstellingen worden achtereenvolgens uitgevoerd in 1707, 1712, 1723, 1728 en betreffen voornamelijk de toren en het kerkportaal. In 1735 gevolgd door een grondige herstelling van de toren, waarbij die volledig herdekt wordt met leien. In de tweede helft van de 18de eeuw volgen nog verschillende kleine reparaties aan de kerk en de sacristie. Tijdens de Franse revolutie wordt de kerk in 1797 gesloten en worden de drie klokken geroofd. Volgens sommige auteurs wordt de kerk ingericht als paardenstal. In 1806 worden verschillende herstellingswerken uitgevoerd en tussen 1809 en 1815 wordt de kerkvloer vernieuwd. Vermoedelijk zijn deze werken nodig zodat de kerk opnieuw kan worden geopend voor de eredienst.

In maart 1873 neemt de kerkfabriek de beslissing om de oude kerk, die te klein was geworden voor het groeiende bevolkingsaantal, uit te breiden en krijgt architect Arthur Croquison de opdracht tot het opmaken van een plan. Uiteindelijk wordt in 1876 in een eerste fase de benedenkerk gesloopt. Na het overlijden van de architect in 1877, wordt de werf verder opgevolgd door zijn vader architect Pierre Nicolas Croquison (Kortrijk).
Door de bouw van de nieuwe benedenkerk ontstaan funderingsproblemen bij de behouden oude delen, die scheuren vertonen in het opgaande metselwerk. Ter beraadslaging wordt een commissie samengesteld, bestaande uit de Kortrijkse architecten Leopold Degeyne, Constantin Bloem en Herni Brinck. Zij onderzoeken verschillende mogelijkheden tot het al dan niet behoud van de oude delen. Na de bekendmaking van hun conclusie in 1877 (noodzakelijkheid van een goede stabilisatie van de toren) besluit men om praktische redenen over te gaan tot de sloop van de resterende oude delen. In 1878 wordt de benedenkerk afgewerkt en wordt gestart met de bouw van een nieuwe toren aan de noordzijde. Tevens wordt de Sint-Michielskerk plechtig ingewijd. In 1896 verkeert het dak reeds in slechte staat en wordt het leien dak onder leiding van architect Jules Carette (Kortrijk) hersteld. In 1905 wordt de kerk beschadigd door brandstichting en inbraak.

Tijdens de Twee Wereldoorlogen loopt de kerk vrij zware beschadigingen op. In 1918, bij de terugtrekking van het Duitse leger, wordt de kerk beschoten door Duitse kanonnen. Waarbij o.m. de ramen en het dak worden vernield.
Tussen 1921 en 1925 worden herstellingswerken uitgevoerd en worden onder meer de muren witgekalkt, muurschilderingen aangebracht, namaakgewelven gebouwd in het koor, de koorstoelen verwijderd en gedeeltelijk in twee biechtstoelen verwerkt. Tevens plaatst men brandglasvensters. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt de kerk tijdens de Leieslag in mei 1940 beschadigd. Door het bombardement worden alle glasramen, die een volledige kruisomgang voorstellen, in de zijbeuk vernietigd. Ook het dak en zijbeuk worden beschadigd. In 1954 wordt het interieur van de kerk geschilderd. In 1957 wordt de sacristie ten zuidoosten vergroot en in 1966 wordt het neogotische altaar vervangen. Interieur wordt opnieuw aangepast in 1985 en 2005.

Beschrijving

Sobere neogotische driebeukige basilicale kerk met asymmetrisch geplaatste noord-oostelijke toren. Schip en zijbeuken van zeven traveeën; koor van twee rechte traveeën en driezijdige sluiting.

Rode baksteenbouw onder leien zadel- en lessenaarsdaken. Verwerking van hardsteen voor plint, dekstenen van de steunberen, onderdorpels van de vensters, zuiltjes en lekrempels.

Sobere westgevel met centrale puntgevel met aandak en bekroond door kruis, geflankeerd door twee ronde traptorens onder kegelvormige leien spits. Bovenste deel van de gevel gecementeerd. Fraai uitgewerkt spitsboogportaal onder arduinen druiplijst. Getoogde houten deur geflankeerd door zuiltjes met knoppenkapiteel en bladwerk. Bepleisterd en witgeschilderd boogveld met gedenkplaat: "BEATO MICHAELI ARCHAGELO - DEDICATUM - ANNO REPARATE SALUTIS MDCCCLXXVI - RESTAURATUM - ARTHUR CROQUISON ARCH.". Links en rechts van het portaal twee hardstenen gedenkplaten. "PAROCHIAE HAGISTRATUS - D H.I.P.P. ANDRIES BURGIMAGISTER POSUIT XXI NOVEMBRIS" en "ECCLESIAE ADMINISTRATIO - R.D. ANGILLIS PASTOR POSUIT XXI NOVEMBRIS". Boven het portaal gekoppelde, geprofileerd spitsboogvensters met arduinen zuiltjes met kapiteel. Erboven lichtgleuf. Flankerende gevels met gedrukt spitsboogvenster. Hoeken gemarkeerd door versneden steunberen. Links, gedenkplaat voor het 850-jarig bestaan van de gemeente Kuurne. Rechts, gedenkplaat met de namen van de overleden pastoors. Ernaast sporen van de voormalige Calvarie onder houten afdak, zie prentbriefkaart. Zijgevels geritmeerd door gedrukte spitsboogvensters en versneden steunberen. Koor geritmeerd door verjongende steunberen met er tussen gekoppelde spitsboogvensters met erboven oculus.

Vierkante toren van vijf geledingen bekroond door ingesnoerde leien spits met op de hoeken kleinere spitsen; houten dakkapellen. Hoeken gemarkeerd door op elkaar gestelde steunberen. De drie onderste bouwlagen gevat in spitsboognis en afgelijnd door spitsboogfries op bakstenen consoles. Gedrukt spitsboogvenster met erboven blind drielicht met erboven opnieuw spitsboogvenster. Boven de eerste drie geledingen, gekoppelde galmgaten in geprofileerde omlijsting met erboven torenuurwerk.

Interieur. Grotendeels vernieuwd in 1985 en 2005. Bepleisterd en geschilderd schip, geritmeerd door spitsbogige scheibogen op arduinen zuilen met achtzijdige basis en knoppenkapiteel. Zijbeuken geritmeerd door halfzuilen. Overwelving door kuisribgewelven, uitstralend in het koor en rustend op consoles. Koor met deels witgeschilderde houten lambrisering. Figuratief glas-in-loodramen. Zijbeuken met recht afgesloten koren met altaren respectievelijk gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw en Heilige Michaël. Ten westen, tribune met orgel.

Mobilair. Marmeren hoofdaltaar uit het tweede kwart van 19de eeuw. 19de-eeuwse eiken biechtstoel, thans witgeschilderd. Twee schilderijen van Evariste Carperntier (Kuurne) die respectievelijk Heilige Michaël, aanvoerder der hemelse heirschaeren, vertrapt de duivel (1868) en Aanbidding der wijzen (187(?)), voorstellen. Doopvont.