Parochiekerk Sint-Gertrudis met kerkhof
bouwkundig element- ID
- 8993
- URI
- https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/8993
Juridische gevolgen
-
is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Parochiekerk Sint-Gertrudis met kerkhof
Deze vaststelling is geldig sinds -
omvat de aanduiding als beschermd monument Parochiekerk Sint-Gertrudis: orgel
Deze bescherming is geldig sinds -
is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Parochiekerk Sint-Gertrudis
Deze vaststelling was geldig van tot
Beschrijving
Voorheen afhankelijk van de abdij van Nijvel. Oude kerk uit de 12de en 13de eeuw. In 1635 bouwde men aan een nieuwe toren. Heden naar het westen georiënteerde neoclassicistische kerk gebouwd in 1846-48 met integratie van de toren van de vroegere kerk. Inplanting op de hoek van de Huygeveldstraat en de Ransbekestraat; open landschap op de achtergrond. Omringend kerkhof; bakstenen muur op zandstenen sokkel.
De plattegrond omvat een driebeukig schip van vijf traveeën, een smaller koor van één travee geflankeerd door twee sacristieën en een vierkante toren als afsluiting ten westen. Afdekking door middel van een leien zadeldak. Baksteenbouw met verwerking van zandsteen (hergebruikt materiaal) voor de plint, muurpilasters en hoekstenen; gebruik van arduin voor lijstwerk, basementen en kapitelen. Toren in baksteenbouw met lijsten en hoekstenen van zandsteen. Vrij strakke neoclassicistische oostgevel verticaal geritmeerd door pilasters die een hoofdgestel en attiek schragen. Portaaltravee uitlopend op een verhoogde tuitgevel gemarkeerd door een halfrond venster in een brede geprofileerde omlijsting. Rechthoekig portaal in een geprofileerde omlijsting met bekronend hoofdgestel. Zijbeuken en koor afgewerkt met tandlijst en verlicht door middel van rondboogvensters met metalen roedeverdeling. Voormalige kruisingstoren (?) met drie registers uit de 17de eeuw; ingesnoerde peervormige spits van 1829. Westzijde vertoont sporen van aanleunende bouw onder steil zadeldak ter hoogte van verankerd tweede register met resten van zandstenen parement. Zuidelijk bijbouw (?) onder lessenaarsdak. Pseudo-basilicaal schip geritmeerd door Toscaanse zuilen onder rondboogvormige scheibogen. Tongewelf met gepleisterde gordelbogen in middenbeuk; pseudo-kruisribgewelven in zijbeuken en koor.
Mobilair
Twee eiken zijaltaren (17de eeuw en 19de eeuw) (tafel) en koorgestoelte (17de eeuw), vermoedelijk herkomstig van de Sint-Adrianusabdij van Geraardsbergen; koorlambrisering (18de eeuw?); communiebank in Lodewijk XV-stijl (tweede helft 18de eeuw), herkomstig uit de kerk van Haaltert; preekstoel en biechtstoelen uit de 19de eeuw.
Orgel van Pierre II Van Peteghem van 1835. Witmarmeren doopvont uit de 18de eeuw (?).
- DE BROUWER J., Bijdrage tot de geschiedenis van de kerkelijke instellingen en het godsdienstig leven in het Land van Aalst tussen 1621 en 1796, deel II, p. 445.
- DE POTTER F.-BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, Gent (1894), reeks V, deelI
- HELLEBAUT J., St.-Gertrudis te St.-Antelinks, in Het Volk, 21 april 1962.
- VANDENBUSSCHE VAN DEN KERKHOVE C., Fotorepertorium, Kanton Herzele, 1976, p. 25-26.
Bron: D'HUYVETTER C., DE LONGIE B. & EEMAN M. met medewerking van LINTERS A. 1978: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Aalst, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 5n2 (H-Z), Brussel - Gent.
Auteurs: d'Huyvetter, Clio; de Longie, Bea; Eeman, Michèle
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Aanvullende informatie
Kerkhof omheen de parochiekerk met een collectie aan graftekens die de laatste eeuw overspant.
De kerk met omringend rechthoekig kerkhof van Sint-Antelinks staat reeds aangeduid op de Ferrariskaart uit 1771-1778. Het beboomde kerkhof was ook toen door bomenrijen en afgebakend. Voetweg nummer 27 liep dwars over het kerkhof.
Ommuurd en omhaagd kerkhof afgesloten met een hekken in gietijzer. Boven de oostelijke bakstenen muur werd er een ijzeren hek aan betonnen pijlers aangebracht terwijl de muur aan de zuidzijde afgewerkt is met een ezelrug. Tegen het koor werd een neoclassicistisch calvariekapel opgetrokken. De tweeledige kapel met een leien luifel heeft een nisvormige onderbouw, ongetwijfeld bedoeld als ossuarium of voor een afbeelding van het vagevuur en een bovenbouw met een driedimensionale gekruisigde christus en op de achterwand een geschilderde afbeelding van een landschap met Maria en Johannes.
Het kerkhof heeft een hoge densiteit aan kwalitatieve graftekens die het 20ste-eeuwse rijtjesdenken illustreert. Het kerkhof biedt een mooi overzicht aan graftekens voor een periode van meer dan 100 jaar. Vele verschillende typologieën zijn er terug te vinden: gietijzeren grafkruisen, kruisvormige stèles, stèles met (verhoogde) zerken, afgebroken zuil, boomstamkruisen, en dat zowel in blauwe hardsteen als graniet, beton, kunststeen en kunststof. De gangbare stijlen als neoclassicisme, eclecticisme, neogotiek, art deco en modernisme zijn vertegenwoordigd. Verschillende graftekens uit de jaren 1970 tonen de zoektocht naar nieuwe materialen. Vele oude graftekens werden hergebruikt. Het kerkhof werd recent uitgebreid.
Het kerkhof werd in 2017 bezocht.
- Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
- Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
