Voormalige brouwerij Vondel, thans Ontmoetingscentrum Vondel, Openbare Bibliotheek en buitenschoolse kinderopvang, een grootschalig en beeldbepalend complex in het dorpscentrum.

Historiek

In de eerste helft van de 19de eeuw bevinden zich op de betreffende percelen een huis met achterliggende brouwerij, tuin en graanmolen aan de zuidoostzijde, weergegeven op het primitief kadasterplan (circa 1830) en eigendom van de Meulebeekse brouwer Joannes Carpentier.

In 1863 laat de toenmalige eigenaar, de weduwe van Pieter Carpentier, de brouwerij en de achterliggende tuin vergroten. Camiel Vande Vondele (Meulebeke, 1862-1929), die in 1906 zijn gekende en in 1885 gestichte borstelfabriek "De Gouden Leeuw" overlaat aan de gebroeders Moerman (zie Tieltstraat), koopt in 1901 de brouwerij met magazijn en aanpalende gronden; het zuidwestelijke deel van de oude brouwerij wordt verkocht aan de Zusters van Liefde uit Heule. Na de gedeeltelijke heropbouw van de fabriek, splitsing van de huizen aan de straat in 1903 en ruil van de gronden aan de westzijde voor de bouw van de schoolkapel in 1904, opent Vande Vondele hier in 1905 een borstelfabriek, doch sticht op 31 mei van hetzelfde jaar een eigen bierbrouwerij. Hij betrekt zelf het oude brouwershuis en breidt in 1905-1913 de oorspronkelijke brouwerij aanzienlijk uit met onder meer een broeikas en een oostelijke aanbouw.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog worden er in de kelders van de brouwerij vluchtelingen verzameld, die later per trein worden weggevoerd. Bij beschietingen in het centrum wordt de mouttoren getroffen.

In 1922 wordt overgegaan tot de stichting van de samenwerkende maatschappij onder de firmanaam "Brouwerij Vondel", zogenaamd naar zowel de stichter als naar de beroemde 17de-eeuwse schrijver Joost vanden Vondel (1587-1679), wiens beeltenis op alle firmatitels en bierreclames prijkt.
Na het overlijden van Camiel Vande Vondele in 1929 worden de brouwerij en de oude brouwerswoning aan de straat gesloopt en in 1938 vervangen door het huidige, grotere brouwerijgebouw in art-decostijl met burelen aan de straat en een nieuw woonhuis voor de beheerder. Het kadaster registreert nog uitbreidingen in de jaren 1940. De brouwerij stelt tijdens haar glorieperiode omstreeks 1950 ongeveer 35 arbeiders tewerk.
Ondanks de modernisering en mechanisatie gaat brouwerij Vondel in 1957 uit bedrijf en later in overname. Er wordt nog tot in het begin van de jaren 1970 gebrouwen.

Het gemeentebestuur koopt in 1976 de leegstaande brouwerijgebouwen aan, waar in eerste instantie in een aanbouw aan de oostzijde het brandweerarsenaal wordt ondergebracht. Na afbraak van de ast worden de hoofdgebouwen grotendeels gevrijwaard en hersteld met behoud van onder meer draagstructuren, vloerniveaus, muuropeningen en dakspanten en krijgt het complex een nieuwe bestemming.

Een gedeelte van de voormalige brouwerij wordt herbestemd tot Ontmoetingscentrum Vondel, dat op 6 oktober 1989 opent. Het ontwerp is van de hand van Architectenbureau Allaert & Lanssens (Meulebeke) in samenwerking met W.I.T.A.B. (Brugge) en uitgevoerd door aannemer N.V. Chris Vuylsteke (Meulebeke). De vroegere ketelruimtes van de brouwerij bieden onderdak aan de bibliotheek, ingehuldigd op 17 september 1999, en in de oude droogkamers worden lokalen voor jeugdbewegingen ingericht. Dit project wordt gerealiseerd naar ontwerp van hetzelfde architectenbureau en uitgevoerd door aannemer N.V. Monument Vandekerckhove (Ingelmunster).

Sinds 2001 wordt de eerste verdieping volledig in gebruik genomen voor de buitenschoolse kinderopvang, zogenaamd "Berenhuisje". Kleinere ruimtes zoals de centrale toren worden opgeknapt en voor allerhande activiteiten en verenigingen gebruikt.

In 2004 sloopt men een woning met bijgebouw aan de Dwarsstraat voor een uitbreiding met een tweede polyvalente zaal en in 2005 renoveert men de "Vondelkuip" of de oude zaal. In april 2008 wordt "Lucifer" er geopend, het centrum voor de historische documentatie van de gemeente Meulebeke.

Beschrijving

Grootschalig complex met voormalige burelen aan de straat, achterliggende voormalige mouterij en brouwerij met voor- en achterliggende parking en bijgebouwen, onder meer voor het brandweerarsenaal; aan westzijde, de villa van de voormalige beheerder in ommuurde en omhaagde tuin (zie nummer 24).

Exterieur. Het oostelijke deel van het complex is de voormalige mouterij van 1903-1905. Betonconstructie van acht traveeën en vijf bouwlagen onder pannen zadeldak (nok evenwijdig met straat) met bakstenen parement. Langsgevels geritmeerd door licht verdiepte en per travee doorlopende rondboognissen waarin segmentboogopeningen en oculi; laatst genoemde op de bovenverdieping in bakstenen omlijsting, gedicht aan de achterzijde. Sierankers. Nieuwe ijzeren buitentrap aan oostzijde. Hoger doorgetrokken, brede rechtertraveeën onder plat dak met ronde schoorsteen. Brede rondboogtoegang naar huidig ontmoetingscentrum en bibliotheek.

Aan de gevel links van de ingang, gedenkplaat Karel van Mander naar ontwerp van Jozef Cantré (gesigneerd), onthuld op 17 juli 1938 en voorheen bevestigd aan de gevel van het voormalige gemeentehuis (cf. Pittemstraat nr. 31); recent naar hier overgebracht. Bronzen plaat aan bovenzijde uitgewerkt in de vorm van een zwaan waarin uitgehouwen "AAN KAREL VAN MANDER/ SCHILDER, DICHTER./ SCHRIJVER VAN/ "HET SCHILDER-BOECK"/ IN DEZE GEMEENTE/ GEBOREN IN/ 1584/ MCMXXXVIII".

Aan westzijde van de mouterij, vooruitspringend volume van voormalige brouwerij in art-decostijl van 1938. Betonconstructie onder plat dak met deels gecementeerde bakstenen gevel, waarvan middendeel met getrapte bekroning en verticale, smalle vensterregisters (nieuw schrijnwerk); licht uitkragende zijrisalieten oplopend in afgeknotte puntgevels. Gevelopschrift "BROUWERIJ/ VONDEL" in typerende belettering. In linkerzijrisaliet, robuuste balkons met eenvoudige ijzeren leuning. Voormalige verdiepte en getrapte inkom. Ten zuidwesten, vrijstaande, hoge ronde bakstenen schoorsteen.

Aan de straatzijde, voormalige burelen daterend van 1938, thans leegstaand en verwaarloosd. Eenlagige baksteenbouw onder mansardebedaking (daktegels) met dakkapellen, aan straatzijde met driehoekige frontonbekroning. Breed uitkragende, gelede schoorsteen. Witgeschilderde houten kroonlijst. Roodbakstenen parement waarin rechthoekige en gekoppelde rondbogige muuropeningen, onder meer driedelige vensters met glas-in-loodinvulling. Rondboogdeurtje. Bewaarde loketten. Rechts, laag bakstenen muurtje waartegen natuurstenen schamppaal.
Op de voormalige ijskelder, haakse eenlaagse verbindingsvleugel onder plat dak, waarin onder meer het brandweerarsenaal is ondergebracht.

Interieur. Brouwerij waarvan de voormalige brouwzaal, waar eertijds de koperen brouwketels opgesteld zijn, thans als bibliotheek ingericht is. Nog zichtbare betonconstructie en bewaarde robuuste trap met metalen buisleuningen; bureaus op bovenverdiepingen in voormalige katrolruimtes en magazijnen. Voormalige mouterij thans heringericht en uitgebreid als ontmoetingscentrum met onder meer vergaderlokalen en keuken; voormalige bottelarij thans zaal met bar, keuken, artiestenloge en cafetaria; recent aangebouwde, tweede polyvalente zaal. Aan de parking aan de zuidzijde, ingang in recente uitbouw waarin onder meer kassa, vestiaire en sanitair blok. Voormalige droog- en kiemzolders met nog zichtbare ijzeren draagstructuren op pijlers; eerste verdieping thans ingenomen door buitenschoolse kinderopvang, met aanpalende openluchtspeelplaats op het dak van de recent aangebouwde zaal; tweede verdieping met lokalen voor onder meer jeugdbeweging, muziekacademie en verenigingen. Nog niet ingerichte voormalige graanopslagplaatsen onder dak.