De neogotische Sint-Livinus- of Sint-Lievenskapel ligt op een kleine helling buiten de dorpskern. De kapel werd ontworpen door Henri Geirnaert uit Gent in 1907.

Historiek

Sint-Livinus duikt voor de eerste keer op in de geschriften van de Sint-Baafabdij in 976. Dan krijgt de abdij het heerlijk gezag over Houtem. Rond 1050 werd de "Vita S. Livini" neergeschreven een fantasierijk stukje literatuur zonder enige historische basis. In 1576 was er zeker reeds een kapel te Sint-Lievens-Esse aanwezig. Ze werd hersteld of vernieuwd in 1624 en 1680. De kapel bezat oorspronkelijk zelf heel wat land en was financieel sterk genoeg om zelfstandig bestuurd worden. De rijkdom van de kapel wekte wrevel op bij de lokale heren die graag hun hand legden op de inkomsten. Daar slaagden ze echter niet in tot aan de Franse Revolutie wanneer de gronden naar de Commissies van Openbare Onderstand gingen en de kapel aan de kerk verbonden werd.

De neogotische kapel ligt op een kleine helling buiten de dorpskern. De oudere kapel uit 1680 werd tussen juni 1905 en juli 1906 wegens verregaande staat van verval volledig afgebroken en door een nieuw exemplaar vervangen. De kapel werd ontworpen, door Henri Geirnaert uit Gent en de kosten werden geraamd op 17995 frank wat aanvaardbaar bleek gezien een gift van 7000 frank. Geirnaert gebruikte - in het spoor van de katholieke traditie - de late neogotiek als vormgeving. De stijl ontstond in de 19de eeuw als belangrijkste vertegenwoordiger van het historisme. Het is vooral binnen conservatieve katholieke middens dat de neogotiek tijdens zijn late periode toegepast blijft worden.

De oude kapel werd op vier dagen afgebroken en het afbraakmateriaal werd gebruikt ter "verbetering der straten". Het vervoer van nieuwe bouwmaterialen gebeurde gratis. Kareelsteen werd aangevoerd uit Meerenhoek (er staat nog steeds een steenbakkersoven), arduin, kalk en schaliën kwamen uit Erwetegem, Zottegem en Herzele.

De kapel was net op tijd klaar om gewijd te worden bij de feesten ter ere van de Heilige Livinus in 1907.

Beschrijving

De bakstenen kapel telt vier traveeën en een driezijdige koorafsluiting, één bouwlaag onder een leien zadeldak. Op het dak staat een houten opengewerkte klokkenruiter met spits torendak. De voorgevel wordt doorbroken door een zandstenen deuromlijsting, gedateerd 1680, en erboven een lancetraam en zolderraam. De eerste travee heeft geen ramen in de zijgevels, de daaropvolgende traveeën wel, evenals in de koorafsluiting. De kapel rust op een natuurstenen plint en wordt verstevigd met steunberen.

Interieur

Het interieur werd vóór 2005 gerenoveerd. In het koor bleef een neogotische fries en opschrift, boven het altaar "H. Livinus wonderbare mirakeldoener bvo", bewaard. Glasramen, tapijttegelvloer en houten spitstongewelf dateren nog uit de bouwperiode. De vloer werd geschonken door de familie Van Den Bossche.

Bijzonder opvallend is het neogotische altaar van hoge kwaliteit. Het werd vervaardigd door Leopold Blanchaert te Maaltebrugge. Het witstenen altaar (steen van Angis) rust op een hardstenen trap. De altaartafel werd in baksteenimitatie geschilderd en het antependium draagt in drie vierlobben een bisschopsmijter, gekroonde initialen en een bisschopsstaf met banderol "Hibernia". De bovenbouw toont in drie nissen van links naar rechts: de verkondiging door de Heilige Livinus, Beeld van de Heilige Livinus en de marteldood van de Heilige Livinus.

Aan de linkerzijwand; een neogotische gepolychromeerde christus. Het kruis, waarvan het lichaam en de armen met hogels zijn versierd, loopt uit op Franse lelies. Op het einde van de vier arme, staan de Evangelisten afgebeeld.

De kapel, altaar en triomfkruis zijn rijkelijk gepolychromeerd door Leo Bressers-Blanchaert van Gent. Eenvoudige doch kleurrijke glas-in-loodramen sieren de vensteropeningen. Ze werden gemaakt in het atelier van Camille Ganton van Gent. Aan de ingangszijde van het portaal werd een doksaal uitgebouwd, toegankelijk via een met briefpanelen afgesloten trap. De klok werd geschonken door Arthur Van Den Bossche, stichter van brouwerij Van Den Boscche, en genoemd naar diens zoon. De Peter was zijn vader August Van Den bossche en de meter zijn moeder Julia De Clippele. De klok werd te Doornik gegoten door Marcel Michiels.