Historische hoeve, "Goed te Axpoele", voormalige kasteelhoeve van de heerlijkheid Axpoele bij het kasteel van de heren van Axpoele, gesitueerd ten noorden van de hoeve. De heerlijkheid Axpoele, met foncier hier gevestigd, behoorde tot de roede van Tielt in de kasselrij Kortrijk.

Het toponiem Axpoele gaat zeker terug tot de 12de eeuw, wanneer deze als "Hackespul" (1137) wordt vernoemd naar aanleiding van de slag van Axpoele in 1128 tussen Diederik van de Elzas en Willem van Normandië. Hackespul is te interpreteren als moerasland (poel) in de vorm van een hak of bijl. In de omgeving zijn indertijd poelen aanwezig. Een akte van 1528 vermeldt Jan de Waele als pachter, eigenaar is Willem de Waele, heer van Axpoele. In de tweede helft van de 16de eeuw is jonkheer Heyndric vande Camere, heer van Axpoele en Hansbeke eigenaar van het goed.

Op de "Grenskaart tussen de kasselrijen Kortrijk en de Oudburg" van 1627, geschilderd door landmeter Lodewijk de Bersacques (met aanduiding "Acxpoel") te zien naast het Axpoelekasteel, beiden met omwalling. In 1658 volgt Albert Hubert de Guernoval zijn vader op als heer van Axpoele. Hij laat een leenboek opstellen (ongedateerd, maar in ieder geval van vóór zijn dood in 1668), waarin "Den heere van desen leenhove hout een leen ende manschip van synen hove van Axspoele voornomt ligghende binnen de prochie van Ruyslede groot in eerfven vier hondert roeden luttel min ofte meer gheleghen in diversche partyen, der steene partyen groot ontrent 28 roeden ligghende aende zuytzyde vande oostcautere van Axspoele". Hij leent dus zelf het foncier van zijn heerlijkheid, waaronder "de steene partije", vermoedelijk het stuk waar het (stenen) kasteel op staat. Het kasteel wordt een laatste maal vermeld circa 1713 en wellicht afgebroken in de loop van de 18de eeuw.

Op een affiche uit 1759 van de verkoop van het "Goet van Axpoele" als volgt beschreven: "Alvooren het Fonsier-Goet van d'heerlykhede van Aixspoele, bestaende in eene wel bebauwde ende beplante hof-stede, groot onder lande, Bosch ende meersch daer mede gaende ontrent de 25 bunderen in pachte gebruikt door Pieter Verhelst … Item eenen Cooren wint-meulen en waeter-meulen, dienende om cooren te maelen ende olie te slagen, met het Meulen-huys, ovenbeur ende ontrent twaelf hondert Hoflandt ende Meersch daer mede gaende, 't saemen in pachte gebruyckt door Carel Bruneel … Item het water-meulen huyseken met den Boomgaert … Item ontrent de 36 bunderen vyvers ende bosschen, (…) in pachte gebruiykt bij d'Heer Jan de Roo ende Carel Bruneel ten 3 pand gr; 's jaers, wiens pacht expireert kers-avont 1759." In 1763 verwerft de familie de Preudhomme d'Hailly (eigenaars van het kasteel van Poeke) via een aankoop de heerlijkheid Axpoele. In het midden van de 18de eeuw wordt het park van het kasteel van Poeke, aangelegd met een stervormig drevenpatroon met uitzicht op de kerk van Ruiselede, de Poekemolen (zie Poekestraat nummer 108) en het "Goed te Axpoele". Andere dreven bieden zicht op de kerkjes van Aalter, Lotenhulle en Poeke.

In 1839 komt het goed, samen met de wind- en de watermolen en de Eendekooihoeve in handen van de huidige eigenaars, de familie de Formanoir de la Cazerie.

Op het primitief kadasterplan (circa 1830) en de Atlas der Buurtwegen (1842) zijn de omwallingen van het kasteel duidelijk herkenbaar. Op de Atlas staat "Tgoed te Axpoele", op de Vandermaelenkaart (circa 1850) "Goed t' Axpoele". Het kadaster registreert in 1875 een uitbreiding van het woonhuis naar achteren. Op een kadasterkaart van 1880 is de achtvorm van de kasteelomwalling nog duidelijk te zien. Circa 1890 worden de stallen, gelegen ten zuiden van het erf, uitgebreid en ten westen van het erf twee nieuwe landgebouwen toegevoegd. Circa 1929 wordt de woning aan de achterzijde andermaal uitgebreid, op de mutatieschets is nog het zuidelijke deel van de omwallingen getekend.

Hoeve met losse bestanddelen rond een begraasd erf. Het boerenhuis met oude kern, wellicht opklimmend tot de 18de eeuw en eventueel nog ouder, ligt ten noorden van het erf. Verankerde, witbeschilderde baksteen onder zadeldak (Vlaamse pannen) en boven een gepekte plint. Dubbelhuis met zeven traveeën, de twee linkse traveeën zijn later toegevoegd. Lage korfboogdeur, recentere rechthoekige vensters oorspronkelijk met luiken zieduimen. In de achtergevel een opkamertravee. Zuidelijke zijgevel met vlechtingen en boven het kleine, rechthoekige venster een brede ontlastingsboog en dichtgemetselde oculus. Stoep aan de voorzijde met bakstenen klinkers, aan de achterzijde met cementtegels.
Dwarsschuur met wagenhuis en geïncorporeerde stal in de zuidoosthoek van het erf. Verankerde baksteenbouw onder zadeldak (Vlaamse pannen), 19de-eeuws uitzicht.