Historiek

Ingeplant ten oosten van het Dorpsplein. Vermoedelijk in de Karolingische periode gesticht als eigendom van de Sint-Baafsabdij van Gent. Heden kalkzandstenen laatgotische hallenkerk van het ontwikkelde type, gegroeid uit een eenvoudige hallenkerk, waarvan de westtoren en middenbeuk uit eind 14de eeuw zijn bewaard gebleven. Een van de beroemdste bedevaartplaatsen in Vlaanderen sinds de 15de eeuw, naar aanleiding van het miraculeuze beeld "De Nood Gods"; dit leidde onder meer tot de bouw van de imposante westtoren (1569). Herstel van de toren in 1598, van de kerk in 1606 na verwoesting door de geuzen; bedevaartvaantjes uit die tijd tonen een hoge middenbeuk en lagere zijkapellen. Stenen gewelf in 1632; vergroting van het koor onder nieuw stergewelf in 1652 door Thobias Oosterlinck, waarbij het oude koor ingeschakeld werd in de middenbeuk; de koorvensters werden tot de grond uitgebroken, zodat de tussenmuren nog als pijlers fungeren. Wederopbouw van het Sint-Annakoor in 1660 en overwelving van de zijkapellen in 1668. Vergroting van de kerk in 1779 naar ontwerp van Jan Baptist Simoens (Gent); nieuwe sacristieën en zijbeuken. Nieuwe voorgevel met drie nieuwe portalen in 1872, naar ontwerp van architect Edmond Serrure (Sint-Niklaas); de toren werd iets hoger opgetrokken en bekroond met een balustrade en spits in 1896. Overbrengen van het kerkhof naar Overimpe in 1877. Decaperen van gewelven, pijlers en kapitelen in 1930, naar ontwerp van architect Valentin Vaerwijck.

Beschrijving

Kalkzandstenen gebouw (voornamelijk Ledesteen; witte natuursteen voor de voorgevel) met bakstenen sacristie onder leien bedaking. De plattegrond beschrijft: westtoren met noordelijke traptoren, driebeukig schip van vijf traveeën, hoogkoor van twee rechte traveeën met vijfzijdige apsis, twee zijkoren van één travee met driezijdige sluiting, veelzijdige sacristie rondom de apsis. Vierledige westtoren, gestut door middel van op elkaar gestelde, viervoudig versneden steunberen; neogotisch portaal onder zadeldak; groot spitsboogvenster met druiplijst en kalkzandstenen tracering; klein spitsboogvenstertje erboven en datering 1598 door middel van muurankers; twee spitsboogvormige galmgaten onder omlopende druiplijst in elke zijde; duidelijke verhoging en bekroning door middel van een neogotische balustrade met onder meer postamenten en waterspuwers, en een steile spits. Half ingebouwde ronde noordelijke traptoren. Neogotische westgevels van zijbeuken met gelijksoortig portaal smaller spitsboogvenster onder oculus met vierpas; puntgevels afgewerkt door middel van hogers en kruisbloem. Beuken onder aparte zadeldaken; traveeën gemarkeerd door tweevoudig versneden steunberen; cordon ter hoogte der lekdrempels en verbonden druiplijsten; gedrukte spitsboogvensters met ijzeren harnas. Koor onder spitse bedaking; gelijksoortige hoeksteunberen; rondboogvensters met ijzeren roedeverdeling. Bakstenen sacristie van één bouwlaag onder lessenaarsdaken; kalkzandstenen plint, hoekstenen en rechthoekige vensteromlijstingen, ten oosten aanbouw van twee bouwlagen onder afgesnuit zadeldak; rechthoekige muuropeningen.

Interieur

Spitsboogvormige arcaden op kalkzandstenen pijlers, kraagstenen en zuilen met achtkantige sokkel en dekblad; kapitelen met bladmotieven. Overdekking door middel van kruisribgewelven voor midden-, noordelijke beuk en koor, stergewelven voor zuidelijke beuk, zijkoren en apsis. Bakstenen gewelven met ribben van Ledesteen (met uitzondering van het koor).

Mobilair

Votiefschilderijen (16de tot 18de eeuw); Jezuïetenheiligen, door Broeder Quartier S.J. (tweede helft van de 19de eeuw, geschonken door het Sint-Jozefcollege van Aalst). Houten beeld "De Zoete Nood Gods" (eerste kwart van de 15de eeuw) (vervangen door nieuwer beeld?); Onze-Lieve-Vrouwebeeld (witte steen); beelden van Sint-Maarten, Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen, Heilige Barbara (17de eeuw). Onze-Lieve-Vrouwaltaar (tombe van Mathias Zens uit tweede helft van de 19de eeuw) (1651), en hoofdaltaar (1657) van Jaak Cocx; Heilige Anna-altaar (hout) met snijwerk van Albertus de Bachus (1727), tabernakel (eind 18de eeuw), marmeren tafel van Mathias Zens (tweede helft van de 19de eeuw); koorbanken van Jan Desy (1665, volgens sommigen echter uit het atelier van Artus Quellin); lambrisering van koor door Jan van Gelder (1758), van de beuken door Andries de Lanoy en J.B. De Coene (1782): communiebank van H. Put (1774); preekstoel van Simon de Gemine (1732); biechtstoelen (midden 18de eeuw): twee van J. Van Gelder, vier van Sr. Ignatius van Lemmeren en Rombout Dufour met beeldhouwwerk van Hendrik Reroux; orgelkast en doksaal van Jan Soetens (1643); orgel van Nikolaas Royen (1673) en beeldhouwwerk van Hendrik Reroux (1780); geestmeesterbanken van Jan de Kock (1673).