Margareta-Maria-Instituut van de Zusters van Sint-Vincentius à Paulo. Belangrijke onderwijsinstelling met lager en middelbaar onderwijs voor Kortemark en omgeving.

Geschiedenis van het onderwijs en van de site

Circa 1820 zijn er in Kortemark drie private, betalende scholen voor rijke kinderen. In 1824 sticht pastoor Mulle een armenschool in een in dat jaar op kerkgronden gebouwd huis in de Handzamestraat. Enkele jonge vrouwen geven er les aan jongens en meisjes tot 14 jaar. Strictu sensu is dit geen kloosterstichting, want dit is verboden tot circa 1830. Op het primitief kadasterplan (circa 1828) zijn reeds een huis en school aangegeven.

In 1838 wordt binnen de armenschool een pensionaat voor kinderen van meer gegoede ouders opgericht. In 1840 komt hiervoor ruimte vrij daar de jongens naar de pas opgerichte gemeenteschool trekken. De regel van het nieuwe klooster met de Heilige Vincentius à Paulo als patroonheilige wordt door de bisschop van Brugge goedgekeurd in 1841. Vanaf 1841 staan de zusters ook in voor de wezenzorg, en voor het ouderlingengesticht van de gemeente (jaartal officiële erkenning, doen dit reeds sinds 1833) (zie Hospitaalstraat). In 1846 verkoopt pastoor Mulle de grond en het huis aan het klooster (gedenksteen in de hall van het klooster). In 1848 wordt een vleugel met twee bouwlagen bijgebouwd, waardoor de school een L-vormige plattegrond krijgt. In 1850 wordt er binnen de armenschool een spellewerkklas opgericht. Op de mutatie van 1860 wordt achter het huis een schuur gebouwd. Achter de school wordt een ziekenhuis gebouwd.

In de tweede helft van de 19de eeuw groeit het Frans pensionaat uit tot een eliteschool, in 1889 wordt het toegewijd aan de Gelukzalige Margareta-Maria Alacoque (17de-eeuwse Franse heilige), vandaar de benaming Margareta-Maria-Instituut. Vanaf 1859 is er een wijkschool van de zusters op het gehucht "Markhove" (tot 1987). Circa 1899 wordt een school ingericht op het gehucht "Kortemark-Elle", dit in een oud kasteeltje. In 1936 bouwen de zusters een school op het gehucht "Huilaert" (vanaf 1978 enkel nog kleuteronderwijs).

Op de mutatie van 1875 wordt het kloosterhuis volledig herbouwd, het ziekenhuis wordt bij het huis getrokken, de school en de landgebouwen worden gedeeltelijk herbouwd. Haaks op de straat wordt een kapel, toegewijd aan de Heilige Familie, gebouwd. In de hoek van de kapel met de L-vormige school ontstaat een voortuin, afgesloten met ijzeren hekwerk (zie iconografie). Vanaf 1898 enorme groei van klooster- en schoolgebouwen ten gevolge van het toenemend aantal zusters en het succes van het pensionaat.

In 1894 wordt een lagere landbouwafdeling geopend, de zogenaamde Landbouwhuishoudschool. Op de mutatie van 1900 wordt achter het klooster een broeikas gebouwd. Een gravure van 1909 toont het kloostercomplex. Op de mutatie van 1912 wordt het klooster nogmaals uitgebreid, dit mogelijk voor de kostschool. Zware beschadiging van klooster en school in Eerste Wereldoorlog. Het klooster wordt ingericht als Duits krijgslazaret. Herstelling van de schade na de oorlog. In de periode 1920-1925 wordt de landbouwschool links van bestaande gebouwen uitgebouwd tot een volwaardige middelbare school (zie mutatieschets van 1925). Dit gebouw wordt het 'kasteeltje' genoemd en is gebouwd met gelden van oorlogsschade. In 1931 worden de kloostergebouwen aan de achterzijde met een haakse vleugel uitgebreid en wordt de vroegere broeikas afgebroken. In 1939 krijgt de landbouwschool aan de achterzijde een vergroting (landbouwhuishoudschool). Bij de mutatie van 1954 worden klooster en school verenigd. Een aantal naar de straat gerichte haakse vleugels worden afgebroken, de school wordt uitgebreid waardoor één gevelvlak met de school ontstaat.

De oude kapel wordt circa 1976 afgebroken en vervangen door een nieuwe kapel. De huizen links van de kapel - palend aan de straat - zijn reeds eerder afgebroken om een parking te creëren. Vanaf de jaren 1970 worden nog diverse schoolgebouwen gebouwd. Bouw van de kapel aan de straatkant naar het ontwerp van architect J. Plasman (Veurne) zie bouwaanvraag van 1974.

Beschrijving

De oude structuur en constellatie van de gebouwen is gedeeltelijk bewaard, doch nieuwe parementen.
Centraal op de langgestrekte site parallel met de straat is de kapel van circa 1976 (bouwaanvraag van 1974) ingeplant. Betonnen skeletbouw met gebruik van "bleke en donkere gevelsteen, kunstmatige witsteen" (zie parementen) voor de parementen. Betonnen torensilhouet met klok en kruisbekroning.

Rechts van de kapel, schoolgebouw vermoedelijk teruggaand tot 1875, doch met nieuw roodbakstenen parement uit de jaren 1950: 15 traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (blauw geglazuurde mechanische pannen). Rechthoekige muuropeningen, portaal in een blauwhardstenen omlijsting. Vernieuwd houtwerk. Voortuin met beeld van engel op sokkel. Achteraan haakse vleugel.

In het verlengde van dit schoolgebouw, schoolgebouw van circa 1954 met gelijkaardig parement met grote rechthoekige vensters. De aan de achterzijde uitgebouwde haakse vleugel is duidelijk afleesbaar uit de dakstructuur.

Links van de kapel, landbouwschool van circa 1925: tweebeukig gebouw onder zadeldaken (blauwe mechanische pannen, oorspronkelijke dakkapellen zijn verwijderd). Gebouw met typische bouwkenmerken van de wederopbouwperiode: gele baksteenbouw met sierankers, rechthoekige muuropeningen verdiept in korfboognissen, boogvelden ingevuld met metselwerk in visgraatverband. De vier centrale traveeën op de begane grond met het portaal zijn benadrukt door de gekoppelde bovenlichten en de hardstenen druiplijst.

Links van de landbouwschool stonden de nutsgebouwen van de landbouwschool, hier nu gebouw uit het laatste kwart van de 20ste eeuw. Achter de landbouwschool, vleugel van 1939, de zogenaamde 'Landbouwhuishoudschool': geelbakstenen volume van drie bouwlagen onder plat dak, de centrale raampartij benadrukt de functie van trappenhal.

• Gemeentearchief Kortemark, Modern archief: bouwplannen, nr. 749/74.
• Kadasterarchief West-Vlaanderen, 207: Mutatieschetsen, Kortemark, 1860/101, 1875/14, 1896/7, 1899/10, 1900/11, 1912/7, 1925/16, 1931/22, 1939/8, 1954/28, 1974/1, 1976/27, 1985/4.

• CASTELEIN L., Klooster van de H. Vincentius à Paulo, in Jaarboek van de heemkundige kring "Crekel Beke", Kortemark, 2001, p. 69-134.
• DENECKERE B., 150 jaar Margareta-Maria-Instituut Kortemark. 1824-1838-1988, Kortrijk, 1988.
• Mijn dorp in het Krekedal. Handzame-Kortemark-Werken-Zarren, Kortemark-Handzame, 1978, s.p. (iconografie).
• STEVENS M., Kortemark. Er was geen mooier dorp dan het onze. Een wandeling door het verleden, Roeselare, 1991, p. 92 (iconografie).