Oorlogsgedenkteken voor de Kortemarkse burgerlijke en militaire slachtoffers van beide wereldoorlogen tegen de westelijke muur van de toren van de Sint-Bartholomeuskerk. In 2006 wordt in de omgevingsaanleg van de Sint-Bartholomeuskerk een zogenaamd vredesmonument geplaatst naar ontwerp van kunstenaar Patrick Steen.
Van midden oktober 1914 tot midden oktober 1918 is Kortemark door de Duitsers bezet. De burgers moeten zich onderwerpen aan allerlei verplichtingen en beperkingen. Gezien het dorp gelegen is aan een knooppunt van spoorlijnen, bevinden er zich allerlei militaire voorzieningen: administratieve en controlediensten, bakkerijen, bevoorradingsdiensten, wasserijen, munitiepark, 'pionierspark', vervoerseenheden, sanitaire en verplegingsdiensten. Het personeel van deze diensten en de militairen die hier komen rusten van het front, worden op de gemeente ingekwartierd. Vanaf de zomer van 1917 wordt het dorp geëvacueerd. Tijdens de tweede fase van het Eindoffensief (1918) kan Kortemark definitief door de geallieerden heroverd worden. Er zijn enkele tientallen burgerlijke en militaire doden te betreuren. Vanaf 1919 keren de burgers terug en kan de wederopbouw van start gaan en het oorlogstuig geruimd worden. Op 2 mei 1920 of 1921 (tegenspraak in de literatuur) wordt een blauwhardstenen herdenkingsteken voor de gesneuvelden ingehuldigd. Aanvankelijk is de muur centraal voorzien van een beeldhouwwerk met een Belgische soldaat. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt dit beeld door onbekenden omgetrokken.
De aanvankelijke inplanting is vóór de ingang van het oude kerkhof rond de kerk. Later (exacte periode niet bekend) wordt het gedenkteken verplaatst naar de hoek met het kerkdreefje (huidige Pastoor Blanckestraat), naast het in 1990 afgebroken gemeentehuis. Verplaatsing naar huidige plaats wellicht in de jaren 1990.
Het gedenkteken is opgevat als een hardstenen muur op een podium van drie treden. De twee ruw behouwen hoekpilasters zijn voorzien van een kubusvormige bekroning met op de top een bol. Op het linker kubusvormig kapiteel is het wapenschild van West-Vlaanderen uitgehouwen, op het rechter dat van Kortemark. Het vooruitspringende middengedeelte van de muur wordt bekroond met een kruis. Een kroonlijst met onderaan een tandlijst verbindt de drie muurgedeelten.
Opschrift op het linker paneel: "HULDE AAN"/ (namen van de soldaten)/ "VOOR GOD". Op het middenpaneel: "1940-1944"/ (namen van de slachtoffers, niet alfabetisch)/ "ZEGE SCHONK ONZE MOED VREDE EISCHT ONS BLOED". Op het rechter paneel: "ONZE HELDEN" /(namen van de soldaten)/ "VADERLAND". De opschriften zijn uitgehouwen en de letters verguld.
Bron: BAERT S. & VANNESTE P. in samenwerking met CREYF S., DEVOOGHT K., GHERARDTS F. & MOEYKENS S. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Kortemark, Deel I: Deelgemeenten Kortemark en Handzame, Deel II: Deelgemeenten Werken en Zarren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL40, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanneste, Pol; Baert, Sofie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Oorlogsgedenkteken [online], https://id.erfgoed.net/teksten/91041 (geraadpleegd op ).
De gedenkmuur ter herinnering aan de burgerlijke en militaire slachtoffers van Kortemark staat rechts van de ingang van de kerk, tegen de westelijke muur. In de kerk bevindt zich de buste voor Sint-Bartholomeus.
Van midden oktober 1914 tot midden oktober 1918 werd Kortemark door Duitsers bezet. De burgers moesten zich onderwerpen aan allerlei verplichtingen en beperkingen. Gezien het dorp gelegen was aan een knooppunt van spoorlijnen, bevonden er zich allerlei militaire voorzieningen: administratieve en controlediensten, bakkerijen, bevoorradingsdiensten, wasserijen, munitiepark, pionierspark, vervoerseenheden, sanitaire en verplegingsdiensten. Het personeel van deze diensten en de militairen die hier kwamen rusten van het front, werden op de gemeente ingekwartierd. Vanaf de zomer van 1917 werd het hier te gevaarlijk en werd het dorp geëvacueerd. Tijdens de tweede fase van het Eindoffensief kon Kortemark definitief door de geallieerden heroverd worden. Er waren enkele tientallen burgerlijke en militaire doden te betreuren. Vanaf 1919 keerden de burgers terug en kon de wederopbouw van start gaan en het oorlogstuig geruimd worden. De neogotische Sint-Bartholomeuskerk werd in 1920-1925 naar ontwerp van architect Thierry Nolf (Torhout) herbouwd.
In 1921 werd het oorlogsgedenkteken onthuld. Oorspronkelijk stond dit gedenkteken op de oude kerkhofgrond. Het werd later opgesteld naast het gemeentehuis. Vandaag de dag bevindt het oorlogsgedenkteken zich naast de kerk.
Hardstenen muur waartegen een podium van drie treden is aangezet. De muur heeft twee hoekpilasters, ruw behouwen met kubusvormige bekroning met op de top een bol, een vooruitspringend middengedeelte, met kruis bekroond, en een uitstekende kroonlijst met onderaan een tandlijst. Op de kubusvormige kapitelen, links het wapenschild van West-Vlaanderen en rechts het wapenschild van Kortemark.
Op het linkerpaneel: 'Hulde aan', de namen van de soldaten, 'Voor God'. Op het middenpaneel: '1940-1944', de namen van de slachtoffers (niet alfabetisch) 'Zege schonk onze moed Vrede eischt ons bloed'. Op het rechterpaneel: 'onze Helden', de namen van de soldaten 'en Vaderland'. Uitgehouwen en vergulde letters, alle namen alfabetisch gerangschikt.
H. 297 cm x Br. 248,5 cm x D. 178 cm
Bron: DECOODT H. & BOGAERT N. 2002-2005: Inventarisatie van het Wereldoorlogerfgoed in de Westhoek, project in opdracht van de provincie West-Vlaanderen, “Oorlog en Vrede in de Westhoek”, en Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en Landschappen.
Auteurs: Decoodt, Hannelore; Bogaert, Nele
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Oorlogsgedenkteken [online], https://id.erfgoed.net/teksten/196135 (geraadpleegd op ).