(ten oosten van het kerkkoor). Oorlogsgedenkteken voor de militaire en de burgerlijke slachtoffers van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, van Handzame en het gehucht "Edewalle".
Gedenksteen van blauwe hardsteen naar ontwerp van beeldhouwer L. Speiser (gesigneerd). Voorheen gelegen binnen een plantsoen met een laag, smeedijzeren hek. Oorspronkelijk tegen kerkmuur geplaatst en in de loop der jaren overwoekerd door begroeiing, sinds 1974 op huidige locatie. Rechthoekige plint met afgeschuinde bovenzijde, waarop een gedenksteen met centraal een bronzen kruisbeeld in hoogreliëf tegenover een uitgehouwen stralenbundel. Op plint bronzen stilleven van palmtak, helm en zwaard. Inscriptie op de gedenksteen: "1914-1918"/ namen/ "1940-1945"/ namen waaronder de vergulde naam van een weerstander. Op plint: "TER ZALIGER NAGEDACHTENIS VAN ONZER GESNEUVELDE SOLDATEN EN BURGERLIJKE SLACHTOFFERS", reliëfletters tegen vergulde achtergrond.
Handzame, op een tiental kilometer van het westelijk front, wordt door Duitsers bezet vanaf 20 oktober 1914 tot 14 oktober 1918. Het dorp was een rustplaats voor de artillerie en het voetvolk, duizenden militairen werden er ingekwartierd. Er was een medische post, een begraafplaats, een vliegveld, een pionierspark, een munitiepark enzovoort. De inwoners moesten zich onderwerpen aan allerlei controles, inleveringen en vrijheidsbeperkingen vanwege de Ortskommandant. Op 30 juli 1917, als voorbereiding van de Derde Slag bij Ieper, krijgt Handzame de eerste uit een hele rij zware beschietingen vanuit Elzendamme (Vleteren) te verduren. De gemeente wordt ontruimd en er wordt een bijkomende verdedigingslinie, de nieuwe Flandern-I-Stellung, vanaf Handzame naar Ledegem aangelegd. Die Flandern-I-Stellung en Handzame-dorp worden definitief door de geallieerden heroverd tijdens de tweede fase van het Eindoffensief (1918). Hierbij vallen tientallen burgerlijke en militaire doden uit Handzame. Eind oktober 1918 begint de definitieve terugkeer naar Handzame. De vele beschadigde of vernielde huizen worden hersteld en het oorlogstuig wordt opgeruimd.
Inventarisatie van Relicten uit de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek (Provincie West-Vlaanderen, "Oorlog en Vrede in de Westhoek", en Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en Landschappen, 2002-2006).
JACOBS M. 1996: Zij, die vielen als helden... Inventaris van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, deel 2, Brugge, 113.
Bron: BAERT S. & VANNESTE P. in samenwerking met CREYF S., DEVOOGHT K., GHERARDTS F. & MOEYKENS S. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Kortemark, Deel I: Deelgemeenten Kortemark en Handzame, Deel II: Deelgemeenten Werken en Zarren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL40, onuitgegeven werkdocumenten. Auteurs: Vanneste, Pol; Baert, Sofie Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
