(ten oosten van het kerkkoor). Oorlogsgedenkteken voor de militaire en de burgerlijke slachtoffers van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, van Handzame en het gehucht "Edewalle".

Gedenksteen van blauwe hardsteen naar ontwerp van beeldhouwer L. Speiser (gesigneerd). Voorheen gelegen binnen een plantsoen met een laag, smeedijzeren hek. Oorspronkelijk tegen kerkmuur geplaatst en in de loop der jaren overwoekerd door begroeiing, sinds 1974 op huidige locatie.
Rechthoekige plint met afgeschuinde bovenzijde, waarop een gedenksteen met centraal een bronzen kruisbeeld in hoogreliëf tegenover een uitgehouwen stralenbundel. Op plint bronzen stilleven van palmtak, helm en zwaard. Inscriptie op de gedenksteen: "1914-1918"/ namen/ "1940-1945"/ namen waaronder de vergulde naam van een weerstander. Op plint: "TER ZALIGER NAGEDACHTENIS VAN ONZER GESNEUVELDE SOLDATEN EN BURGERLIJKE SLACHTOFFERS", reliëfletters tegen vergulde achtergrond.

Handzame, op een tiental kilometer van het westelijk front, wordt door Duitsers bezet vanaf 20 oktober 1914 tot 14 oktober 1918. Het dorp was een rustplaats voor de artillerie en het voetvolk, duizenden militairen werden er ingekwartierd. Er was een medische post, een begraafplaats, een vliegveld, een pionierspark, een munitiepark enzovoort. De inwoners moesten zich onderwerpen aan allerlei controles, inleveringen en vrijheidsbeperkingen vanwege de Ortskommandant. Op 30 juli 1917, als voorbereiding van de Derde Slag bij Ieper, krijgt Handzame de eerste uit een hele rij zware beschietingen vanuit Elzendamme (Vleteren) te verduren. De gemeente wordt ontruimd en er wordt een bijkomende verdedigingslinie, de nieuwe Flandern-I-Stellung, vanaf Handzame naar Ledegem aangelegd. Die Flandern-I-Stellung en Handzame-dorp worden definitief door de geallieerden heroverd tijdens de tweede fase van het Eindoffensief (1918). Hierbij vallen tientallen burgerlijke en militaire doden uit Handzame. Eind oktober 1918 begint de definitieve terugkeer naar Handzame. De vele beschadigde of vernielde huizen worden hersteld en het oorlogstuig wordt opgeruimd.

Gelegen aan het Handzameplein, vóór de Sint-Adriaankerk.

Historische achtergrond

Dit gedenkteken herinnert aan de militaire en burgerlijke doden van de Eerste en Tweede Wereldoorlog afkomstig uit Handzame en het gehucht Edewalle. Ook de burgerlijke doden herdacht door het Mariabeeld in de Kronevoordestraat staan erbij.

Handzame, op een tiental kilometer van het front verwijderd, werd door Duitsers bezet van 20 oktober 1914 tot 14 oktober 1918. Het was een rustplaats voor de artillerie en het voetvolk; duizenden militairen werden er ingekwartierd. Er was een medische post, een begraafplaats, een vliegveld, een pionierspark, een munitiepark,… De burgers moesten zich onderwerpen aan allerlei controles, inleveringen en vrijheidsbeperkingen; de Ortskommandant zwaaide de plak. Op 30 juli 1917, als voorbereiding van de Derde Slag bij Ieper, kreeg Handzame de eerste uit een hele rij zware beschietingen vanuit Elzendamme te verduren. De gemeente werd ontruimd en er werd een bijkomende verdedigingslinie, de nieuwe Flandern-I-Stellung, vanaf Handzame naar Ledegem, aangelegd. Die Flandern-I-Stellung en Handzame-dorp werden definitief door de geallieerden heroverd tijdens de tweede fase van het Eindoffensief. Handzame had tientallen burgerlijke en militaire doden te betreuren. Eind oktober 1918 begon de definitieve terugkeer. De vele beschadigde of vernielde huizen werden hersteld en het oorlogstuig werd opgeruimd. De Sint-Hadrianuskerk was één van de gebouwen die grotendeels vernield werden in 1917-1918. Ze werd in 1921-1922 heropgebouwd door architect Thierry Nolf uit Torhout.

Beschrijving

Op een rechthoekige plint met afgeschuinde bovenzijde staat een gedenksteen met naar boven toe licht schuinlopende zijkanten en spitse top. Alles uitgevoerd in hardsteen. In het midden hangt een bronzen kruis met Christusbeeld in hoogreliëf, tegen een uitgehouwen stralenbundel. Op de plint ligt een palmtak met daarop een bronzen zwaard en helm.

Op de gedenksteen: onder de armen van het kruis links '1914', de namen (van de militairen?) alfabetisch gerangschikt, rechts '1918', de namen (van de burgers?) alfabetisch gerangschikt, onderaan links '1940-1945', de namen ongeveer alfabetisch gerangschikt, waaronder 1 'weerstander', rechts '1940-1945', de namen alfabetisch gerangschikt. Uitgehouwen en vergulde letters. Op de plint: 'Ter zaliger gedachtenis onzer gesneuvelde soldaten en burgerlyke slachtoffers'. Reliëfletters tegen vergulde achtergrond.

Uitvoering: L. Speiser, beeldhouwer (gesigneerd)

H. 320 cm x Br. 197,5 cm x D. 55 cm