Inplanting aan de Steenweg op Geraardsbergen: omringend deels ommuurd kerkhof. Oorspronkelijk afhankelijk van de Sint-Adrianusabdij van Geraardsbergen. De gotische zaalkerk uit de 15de eeuw werd circa 1631 hersteld en in 1776 gewijzigd en uitgebreid met twee zijbeuken. De plattegrond ontplooit een ingebouwde gotische westtoren, een driebeukig schip van vijf traveeën, een gotisch koor met een rechte travee en driezijdige sluiting geflankeerd door twee sacristieën uit de 18de eeuw(?). Baksteenbouw met verwerking van zandsteen voor afgeschuinde sokkel, hoekblokken en lijstwerk; gebruik van arduin in zijbeuken; behouden koor van zandsteen (zandsteen uit de groeven van Ninove). Afdekking door middel van een breed zadeldak (leien): koor onder lagere bedaking met driezijdige afwolving (leien). Vierkante westtoren, vermoedelijk opklimmend tot de 15de eeuw, gestut door middel van zandstenen steunberen met drie versnijdingen aan westzijde; bij vergroting van kerk in 1776 (zie muurankers), ingebouwd tussen de zijbeuken. Laatgotisch zandstenen korfboogportaal gemarkeerd daar doorlopend verweerd peerkraalbeloop op uitgewerkte sokkeltjes, bekronende druiplijst; spitsboogvormig bovenlicht van zandsteen onder doorlopende waterlijst, drielicht met vernieuwd maaswerk; spitsboogvormige galmgaten van zandsteen voorzien van omlopende druiplijst (een per wand); ingesnoerde naaldspits. Blinde westelijke zijbeukgevels door middel van jaarankers en gevelsteen gedateerd 1776. Zijbeuken evenals de westgevels op afgeschuinde sokkel van zandsteen; horizontale geleding door middel van zandstenen muurbanden ter hoogte van de dorpels der steekboogvensters, laatstgenoemde gevat in een vlakke arduinen omlijsting met sluitsteen. Daklijst van zandsteen. Gotisch koor, vermoedelijk opklimmend tot de 15de eeuw; geprofileerde sokkel. Spitsboogvensters gemarkeerd door een cordon ter hoogte van de afzaten en een over de penanten heen lopende booglijst; ijzeren harnas ter vervanging van het maaswerk; gedichte vensters en kruis in de koorsluiting. Zuidelijke sacristie met twee rechthoekige getraliede vensters in hardstenen omlijsting. Pseudobasilicaal schip overkluisd door middel van blauwgeschilderde kappengewelf met gordelbogen op zuilen met achtzijdige sokkel, kapiteel en dekplaat. Gelijkaardige overwelving in koor.
Mobilair
Schilderijen: "Ten Hemelopneming van Maria" (noordelijk zijaltaar, 17de eeuw); "Kruisafneming" (hoofdaltaar, 17de eeuw); "Onthoofding van Sint-Jan de Doper" (zuidelijk zijaltaar, 18de eeuw); "Onze-Lieve-Vrouw op maansikkel", tondo (18de eeuw); "Doopsel van Jezus in de Jordaan" (18de eeuw). Beelden: Sint-Cornelius paus, hout (18de eeuw); Sint-Amandus van Maastricht, gepolychromeerd hout (tweede helft van de 17de eeuw); Sint-Jan de Doper, gepolychromeerd hout (18de eeuw?). Rococo getinte koorlambrisering en koorbanken (18de eeuw); preekstoel met grisailles, in Lodewijk XVI-stijl (tweede helft van de 18de eeuw); doksaal op een cartouche gedateerd 1780; orgel van L.B. Van Peteghem van 1783. Marmeren doopvont uit de 18de eeuw. Grafsteen van Ph. de Dijn (+ 1665) en Anna Van Gaasbeek (1667); grafsteen van Jan Mosteels (+ 1531) en Barbara Van Heetvelt (+ 1531?), blauwe hardsteen, en van Joannes De Backer (+ 1741) en Joanna Laegherman (+ 1765), hardsteen, tegen de westmuur van de noordelijke zijbeuk.
DE POTTER F. & BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, Gent, reeks V, deel I
DUVERGER G., VANDENBUSSCHE & VAN DEN KERKHOVE C. , Fotorepertorium, Kanton Geraardsbergen, Brussel, 1976, p. 15-16.
Bron: D'HUYVETTER C., DE LONGIE B. & EEMAN M. met medewerking van LINTERS A. 1978: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Aalst, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 5n2 (H-Z), Brussel - Gent. Auteurs: d'Huyvetter, Clio; de Longie, Bea; Eeman, Michèle Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Aanvullende informatie
Kerkhof
Ommuurd, geruimd kerkhof met enkele graftekens tegen de kerkmuur.
De kerk met het ommuurde kerkhof van Aspelare staat aangeduid op de Ferrariskaart uit 1770-1778. Het kerkhof werd omstreeks 1976 verkleind als gevolg van de verbreding van de steenweg. Toen werd het kerkhof ook geruimd met uitsluiting van de grafstenen tegen de westgevel.
Ommuurd, geruimd en vergroend kerkhof. Tegen de kerkgevels staan verschillende graftekens opgesteld waaronder het eclectische grafteken voor burgemeester Henricus Van de Velde (+1913) met een portret van de overledene en het neoclassicistische grafteken voorburgemeester Jan Baptist Berlengee met rijke funeraire symboliek als de omgekeerde toorsten, een immortellenkrans en klimop.
Het kerkhof werd bezocht in 2017.
Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
Het orgel werd in 1783 vervaardigd door Lambert-Benoit Van Peteghem. De orgelkast is grotendeels origineel, behalve een uitbreiding van de achterwand in 1890 door Charles Anneessens om ruimte te maken voor een trompet. Hierbij werd een kader toegevoegd waarop de deuren sluiten. Restauratie in 1971 door Jean-Pierre Draps.
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Amandus met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/9353 (geraadpleegd op ).