erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Goriks met kerkhof

bouwkundig element
ID
9807
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/9807

Juridische gevolgen

Beschrijving

Gelegen op een lichte hoogte met een klein kerkhof en bakstenen ommuring met hekwerk. Voor het eerst vermeld in 1172, toen de bisschop van Kamerijk de kerk schonk aan de abdij Mont-Saint-Martin. Misschien werd de kerk al veel eerder opgericht.

Vermoedelijk toonde de plattegrond oorspronkelijk een rechthoekige beuk met koortje ten oosten. Heden ontplooit het: een schip met brede hoofd- en zeer smalle noordelijke zijbeuk van vier traveeën; noordelijke kapel van één travee met vlakke sluiting; schuin tegen de oostwand van het schip ingeplante oosttoren met zuidelijke traptoren; koor van een rechte travee met driezijdige sluiting; zuidelijke sacristie van één travee; rechthoekige bergruimte in noordoostelijke hoek van zijkapel en toren.

In de vroeggotische periode werd de kerk uitgebreid met een noordelijke zijbeuk, later met een achtkantige middentoren (op de plaats van het romaanse koor) en een polygonaal koor, en nog later met een noordelijke zijkapel als soort van transeptarm; in 1579 beschadigd door de geuzen, gevolgd door herstellingen in 1592-1599; dakherstelling in 1616; steekboogvensters in zuidgevel van het schip in midden 18de eeuw; herstel van spits in 1838; nieuwe sacristie en opknapbeurt in 1877; restauratie van daken en toren in 1923; gebrandschilderde ramen en vermoedelijk ook het traceerwerk van het zuidelijke beukvenster in 1928.

Oorspronkelijk opgetrokken in plaatselijke roodbruine ijzerzandsteen. De oudste gedeelten (west- en zuidgevel) in onregelmatig verband tonen toch een poging tot kantrechten en sporadisch gebruik van Romeinse pannen (opus spicatum in westgevel); hier en daar bakstenen partijen als gevolg van verbouwing. Overige gedeelten van baksteen, met gebruik van Lediaanse zandsteen voor de sokkel, onderbouw van de zuidzijde van de toren en traptoren en speklagen in noordwand van de toren. Leien bedaking.

Schip onder zadeldak (op sierlijke daklijstbalkjes) dat met een lichte knik over de noordelijke zijbeuk doorloopt. Westgevel met bakstenen top; portaal uit de 19de eeuw onder zadeldakje: rondboogdeur in geprofileerde bakstenen omlijsting met imposten en neuten; overhoekse steunberen; rondboogvenster in elke zijgevel. In sokkel van schip, ernaast links en rechts: opus spicatum, daterend uit de 12de eeuw of vroeger; vermoedelijk bevond de oorspronkelijke deur zich in het midden tussen deze banden; groot halfrond blok ijzerzandsteen rechts; links, spitsboogvenster naast bouwnaad (noordelijke zijbeuk); hoog spitsboogvenster in bakstenen geprofileerde omlijsting boven het portaal. Zuidgevel met bakstenen partijen die vermoedelijk de plaats aanduiden van de oorspronkelijke (vier) muuropeningen; zeer laag rondbogig lijkdeurtje (gedicht) met bredere ontlastingsboog erboven wijst erop dat het kerkhofniveau gestegen is; blinde linker travee; getoogde vensters (1756) in bepleisterde vlakke omlijstingen met zandstenen onderdorpels; bewaard zuidoostelijk spitsboogvenster met vernieuwd maaswerk (1928?) in zandstenen omlijsting. Blinde noordgevel waarvoor vermoedelijk het slopingsmateriaal van de oude noordgevel der hoofdbeuk hergebruikt werd; bovenmuren in baksteenmetselwerk.

Noordelijke kapel onder zadeldak; noordgevel toont aandak met topstuk en muurvlechtingen; vlechtbandmotieven in top; hoekstenen; spitsboogvenster in bakstenen geprofileerde omlijsting; rondboogvenster in bakstenen omlijsting in noordwestelijke gevel.

Noordelijke bergruimte (onder half tentdak) van baksteen. Bakstenen zuidelijke sacristie onder doorgetrokken lessenaarsdak: getoogd venster in bepleisterde vlakke omlijsting. Grotendeels bakstenen oosttoren van drie geledingen; vierkante onderbouw met ten noorden, meermaals versneden hoeksteunberen en speklagen, ten zuiden, zandstenen parement tot halfweg de tweede geleding; rechts hoeksteunbeer, gedicht rondboogdeurtje met druiplijst en klein rondboogvenster in tweede geleding. Overgang naar achtzijdige klokkenverdieping door middel van driehoekige hoekglooiingen, bekleed met leien; spitsbogige galmgaten in geprofileerde bakstenen omlijstingen; zandstenen kroonlijst op kraagsteentjes. Zuidwestelijke traptoren van twee geledingen met zandstenen onderbouw; gedeeltelijk ingebouwd in zuidelijke sacristie. Twee merkwaardige romaanse maskerkoppen van ijzerzandsteen in onderste geleding; smalle lichtgleuven; zandstenen cordon tussen de geledingen; vierkant venstertje onder zandstenen latei en lichtgleuf in bovenste geleding; zandstenen kroonlijst op consooltjes.

Koor onder zadeldak, dat iets hoger is dan schipbedaking; gestut door middel van tweevoudig versneden steunberen; spitsboogvensters in geprofileerde bakstenen omlijstingen. Drie spitsbogige arcaden tussen de beuken op twee halfzuilen (ten westen en ten oosten) en twee ronde zuilen met lijstkapiteel, achtkantige abacus en zandstenen sokkel.

Hoofdbeuk met vlakke zoldering; zijbeuk met schuinlopend plafond. Doorgang van zijbeuk naar noordelijke zijkapel door middel van een rondboogje; overdekking van noordelijke zijkapel door middel van houten spitstongewelf. Spitsbogige zandstenen arcaden vormen de doorgang van de toren naar het schip en het koor; in noord- en zuidwand: eveneens arcaden die wegvloeien in het muurvlak naargelang ze lager komen. Overdekking van toren door middel van een kruisgewelf met mangat; tongewelf voor het koor (1939).

Mobilair: Schilderijen: "Christus aan het kruis" en "Onze-Lieve-Vrouw-Onbevlekt-Ontvangen", van J. Pauwels, respectievelijk van 1837 en 1866. Beelden van Heilige Franciscus Xaverius (18de eeuw), Onze-Lieve-Vrouw met Kind (18de eeuw), Christus aan het kruis met engeltje links (herkomstig van een calvarie uit de 18de eeuw). Sint-Goriks-altaar (1780); biechtstoel (1764 en 1805); preekstoel (1758); sacristiekast (18de eeuw); kast met broederschapslijst (18de eeuw); doopvont (18de eeuw); doksaal (17de eeuw). Orgel van Ch. Anneessens-Meunier (1870).

  • DEMEY A., Eenbeukige kerken in Oost-Vlaanderen, Kultureel jaarboek voor de provincie Oost-vlaanderen, Bijdragen, Nieuwe reeks, p. 123-134.

Bron: D'HUYVETTER C., DE LONGIE B. & EEMAN M. met medewerking van LINTERS A. 1978: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Aalst, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 5n2 (H-Z), Brussel - Gent.
Auteurs: d'Huyvetter, Clio; de Longie, Bea; Eeman, Michèle
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Ommuurd kerkhof omheen de parochiekerk met graftekens uit de 20ste eeuw.

De kerk met omgevend ovaalvormig ommuurd kerkhof staat afgebeeld op de laat 18de-eeuwse Ferrariskaart. Die situatie wordt bevestigd door de Atlas der Buurtwegen van 1840 en bleef tot vandaag herkenbaar.

De kerkhofmuur met bakstenen basis, geritmeerd met pilasters, afgedekt met hardstenen dekplaten en een metalen hek als bovenbouw omheint het kerkhof. Tegen de westelijke sacristiegevel is een calvarie onder een leien luifel geplaatst. Het geheel is met een metalen hek afgesloten. Ter hoogte van deze calvarie bevinden zicht de oudste grafteken van omstreeks 1900 tot het interbellum. Het gaat om hardstenen kruisvormige stèles tegen de zuidelijk kerkgevel, een kruisvormige stèle met een verhoogde zerk en een omheining en twee stèles met zerken in neoclassicistsiche stijl. Bij beide laatste werd op een witmarmeren plaat het grafschrift aangebracht en ze zijn met een vuurpot of een kruis bekroond. Het grafteken voor de familie De Grootte-Latte valt op door zijn sobere art-decovormgeving en de metalen applicatie van een kruisdragende Christus. Verder op het kerkhof voornamelijk naoorlogse graftekens tot ongeveer 1970. Ze tonen als geheel de evolutie in het materiaalgebruik in die periode, van hardsteen naar marmers, leisteen en graniet. Tevens zijn de zeer uiteenlopende vormen van het modernisme herkenbaar. 

Het kerkhof werd bezocht in 2017.

  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Goriks met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/9807 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.